ANALYSIS OF HUSN-QUBH (GOOD AND EVIL) ISSUE AS A BASIS FOR ETHICAL THEORIES

Yıl 2015, Cilt: 13 Sayı: 2, 634 - 654, 15.07.2015

Zübeyir Bulut

https://doi.org/10.18317/kader.01131

Cited By: 7

Öz

Husn and qubh is one of the theological themes within the context of whether there is evil in the universe and if any, what sort of relationship it has with the divine attributes and acts on the one hand and with the source of responsibility, on the other. We are in the opinion that this theme contributed very much to the development of ethical theories. In our research we concentrated exclusively on the views of three creedal schools. We tried to demonstrate the commonalities or discrepancies among them, pondering particularly if the reason has the capability of recognizing the essential evil or good within nature of things. The two Sunnite schools have also been compared in this regard. Additionally, the position of revelation in determining the natural character of things has been discussed. Discussed whether doing good and abstaining from evil is religious or rational obligation in terms of sects.

Anahtar Kelimeler

Husn; Qubh; Responsibility; Ethics; Reason; Revelation.

HÜSÜN VE KUBUH MESELESİNİN AHLÂK TEORİLERİNE TEMEL OLUŞTURMASI BAKIMINDAN ANALİZİ

Öz

Hüsün ve kubuh meselesi iyilik ve kötülüğün ilâhî sıfat ve fiillerle ilişkisi, yükümlülüğün kaynağı ve âlemde kötülüğün bulunup bulunmadığı bağlamında kelâmın temel problemlerinden biri olmuştur. Bu mesele daha sonra ahlâk ilminin de önemli konularından birisi haline gelmiştir. Hüsün ve kubuh tartışmalarının ahlâk teorilerinin gelişmesinde büyük katkısının olduğunu düşünüyoruz. Bu araştırmada meseleyi özellikle üç itikadî mezhep çerçevesinde incelemeye çalıştık. Mu’tezile, Eş’arîye ve Mâturîdîye mezheplerinin birbirleriyle ortak ve ayrı noktalarını tespit ettik. İki Sünni ekol olarak Eş’arîye ve Mâturîdîye’nin birbirine hangi noktalarda yaklaştıklarını ve hangi noktalarda uzaklaştıklarını irdeledik. Aklın şeylerde zati olarak bulunan iyilik veya kötülüğü bilip bilemeyeceğini her üç mezhep açısından ortaya koymaya çalıştık. Vahyin iyi ve kötüyü bildirme ve belirlemedeki konumunu inceledik. Ayrıca iyiyi yapma ve kötüden kaçınma konusundaki yükümlülüğün aklen mi, yoksa dinen mi zorunlu olduğunu üç mezhebe göre inceledik.                                                                             

Anahtar Kelimeler

Hüsün; Kubuh; Yükümlülük; Ahlâk; Akıl; Vahiy

Kaynakça

• Arslan, Hulusi, Mutezile’ye Göre İyilik ve Kötülük (Husn ve Kubh) Problemi, (Erciyes Ünv., Sos. Bil. Ens., Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kayseri, 2000.
• Bağdâdî, Abdülkâhir, Usûlü’d-Din, İstanbul, 1928.
• ________ , el-Fark beyne’l-Fırak, Beyrut, 1973.
• ________ , Mezhepler Arasındaki Farklar, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1991.
• Bakıllânî, Ebu Bekr, et-Temhîd, Beyrut, 1957.
• Bardakoğlu, Ali, “Hüsn ve Kubh Konusunda Aklın Rolü ve İmam Mâturîdî”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 4, Kayseri, 1987.
• Cürcanî, Seyyid Şerif, Şerhu'l-Mevakıf, İstanbul 1311.
• Cüveynî, İmamü’l-Harameyn, el-İrşâd, Paris, 1938.
• Çelebi, “İlyas, Klasik Bir Kelâm Problemi: Hüsün-Kubuh”, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 16-17, İstanbul, 1998-1999.
• _______ , “Hüsün ve Kubuh” maddesi, DİA, yıl: 1999, C. 19.
• Draz, Abdullah, Kur’an Ahlâkı, çeviren: Emrullah Yüksel vd., İstanbul, 2009.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan, Makâlâtü’l-İslamiyyin ve’htilafü’l-Musallîn, Kahire, 1950.
• ________ , İlk Dönem İslam Mezhepleri: Makâlâtü’l-İslamiyyin ve’htilafü’l- Musallîn, çev. Mehmet Dalkılıç-Ömer Aydın, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005.
• Fahri, Macid, İslam Ahlâk Teorileri, çeviren: Muammer İskenderoğlu-Atilla Arkan, Litera Yayıncılık, İstanbul, 2004.
• Gazzâlî, Ebu Hamid, İslam Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi (el- Mustasfâ), çeviren: Yunus Apaydın, Rey Yayıncılık, Kayseri, 1994.
• Hourani, George F., “İslam'ın İlk Önemlerinde İki Değer Kuramı”, çev. Araş. Gör. F. Kerim Kazanç, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, SAYI: 8, Samsun,1996.
• Kâdî Abdülcebbar, el-Muğnî fi Ebvabi’t-Tevhid ve’l-Adl, Kahire, 1962
• Kâdî Abdülcebbar, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, tah. Abdulkerim Osman, Mektebetü’l-Vehbe, Kahire, 1988.
• ________ , Şerhu’l-Usûli’l-Hamse: Mu’tezile’nin Beş İlkesi (Metin-Çeviri), Çev. İlyas Çelebi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2013.
• Kazanç, Ferit Kerim, Gazzâlî Öncesi Ehl-i Sünnet Kelâmında Ahlâk Düşüncesi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2007.
• Kılıç, Recep, Ahlâkın Dinî Temeli, T.D.V. Yayınları, Ankara, 1992.
• Mâturîdî, Ebu Mansur, Kitabü’t-Tevhid, Beyrut, 1986.
• _______ , Kitabü’t-Tevhid Tercümesi, çev. Bekir Topaloğlu, İsam Yayınları, Yayınları, İstanbul, 2002.
• Öner, Necati, İnsan Hürriyeti, Vadi Yayınları, Ankara 1995.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth, Nihayetü’l-İkdâm, London, 1934.
• _______ , el-Milel ve’n-Nihal, Kahire, 1968.
• _______ , Milel Nihal: Dinler, Mezhepler ve Felsefi Sistemler Tarihi, çev. Mehmet Öz, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2011.
• Şekeroğlu, Sami, Mâtürîdî’de Ahlâk, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2010
• Yaran, Cafer Sadık, İslam Ahlak Felsefesine Giriş, DEM Yay., İstanbul, 2011.
• Yılmaz, Ayşegül, Fıkıh Usûlünde Husün-Kubuh -el-Mu’temed ve el-Mustasfâ Karşılaştırması Işığında-, (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2012.