Kıbrıs Türklerinin Kökeni ve Sosyo-Kültürel Özellikleri

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 3, 21 - 33, 11.07.2018

Süleyman Özmen Seher Selin Özmen

Öz

 Bu çalışmada özellikle Kıbrıs Türklerinin kökeni, kültürel özellikleri ve Kıbrıs Adası’ndaki varlıkları ele alınmıştır. Adanın Mısır ve Doğu Akdeniz ticaret yolları üzerinde yer alması, tarihin bilinen ilk devirlerinden itibaren Kıbrıs’ın önem kazanmasını ve bu önemin sürekli olmasını sağlamıştır. Jeolojik devirlerde bir çöküntü neticesinde Hatay bölgesinden ayrılıp bir ada haline gelen Kıbrıs’ın ilk sakinleri Anadolu’dan gelmişlerdir. 1571 yılına kadar olan dönemde Kıbrıs bölgedeki başat güçler arasında defalarca el değiştirmiştir. Adaya Osmanlı hâkimiyetinden önce de hem Mısır’dan hem de Anadolu’dan özellikle Karamanoğulları’nın hâkim oldukları Orta Anadolu topraklarından göçen Türkler olmuştur. 1571 yılından sonra yaklaşık 300 yılı aşkın bir süre Osmanlı yönetiminde kalan Kıbrıs Adası’ndaki Türk nüfusu 1878 senesinde adanın İngiliz hâkimiyetine bırakılmasıyla sistematik olarak azaltılmıştır. Bu sistematik nüfus azaltılmasıyla esasında Girit örneğinde olduğu gibi adadaki Türkler tamamen yok edilmeye ve ada Rumlaştırılmaya çalışılmıştır. 1974 Kıbrıs Barış Harekâtıyla bu oyuna dur denilmiş ve Kıbrıs Türklerinin yaşama hakkı teminat altına alınmıştır. Bu çalışmada Akdeniz’de oldukça stratejik bir konumda bulunan Kıbrıs adasında yaşayan Kıbrıs Türklerinin kökeni, kültürel özellikleri ve özellikle adanın Türk kimliği üzerinde durulacaktır.

Abstract: In this study, especially the origin, cultural features and assets of the Cyprus Turks are discussed. The presence of the island on the Egyptian and Eastern Mediterranean trade routes ensured that Cyprus became important from the earliest known times of history, and that this priority is constant. The first inhabitants of Cyprus came from Anatolia as a result of a collapse in the geological era and became an island after leaving the Hatay region. In the period up to 1571, Cyprus has repeatedly changed hands by the dominant forces in the region. Before the Ottoman domination of the island, Turks migrated from both Egypt and Anatolia, especially from Central Anatolia, where Karamanoğulları ruled. After 1571, the Turkish population on the island of Cyprus, which remained under Ottoman rule for over 300 years, was systematically reduced in 1878 when the island was left to British domination. As a result of this systematic reduction of the population, the Turks on the island were tried to be completely destroyed and the island to be ruminated as it was in the case of Crete. The 1974 Cyprus Peace Operation called this game stop and the right to life of the Turkish Cypriots was guaranteed. This study will focus on the origin, cultural features of the Turkish Cypriots living in Cyprus, which is in a very strategic position in the Mediterranean and especially the Turkish identity of the island. 

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Türk, İskân, Kültür, kimlik

Kaynakça

• ABDURRAZAK, Gökçe Yükselen, The Tense, Aspect Mood - Modality System of the Turkish Spoken in Cyprus: A Socio-linguistic Perspective, School of Oriental and African Studies, University of London, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Londra 2012.
• ABDURRAZAK, Gökçe Yükselen, Doğumla İlgili Bazı Âdetler Bağlamında Kıbrıs Türklerinin Etnik Kökeni, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8 Summer, Ankara 2013.
• AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• ALTAN, M. Haşim, Kıbrıs’ta Nüfus Yapısı, Değişimler ve Araştırmalar, Kıbrıs Gazetesi, 6-9 Ocak 1993.
• BARKAN, Ö. Lütfi, Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler, İstanbul 1932.
• BECKINGHAM, Charles Fraser, The Cypriot Turks, Journal of the Royal Society for Asian Affairs (RSAA), Volume 43, Issue 2, 1956.
• BUHARALI, Eşref, Kıbrıs’ta İlk Türkler veya Kıbrıs’ın Memluk Hâkimiyetine Girişi, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı. 95, 1995.
• EFENDİ, Selaniki Mustafa, Tarih-i Selaniki, ed. Mehmet İpşirli, İstanbul 1989.
• ERDENTUĞ, Nermin, Kıbrıs ve Türkiye Türk Toplumlarının Kültür Birliği, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi, 14-19 Nisan 1969, s. 113-122.
• ERDOĞRU, M. Akif, Kıbrıs’ın Türkler Tarafından Fethi ve İlk İskân Teşebbüsü, Kıbrıs’ın Dünü Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Ankara-Magusa 1993.
• ERDOĞRU, M. Akif, Beyşehir ve Seydişehir Kazalarından Kıbrıs Adasına Sürülmüş Aileler, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı XI, İzmir 1996.
• ERDOĞRU, M. Akif, Osmanlı Döneminde Kıbrıs Şekerhaneleri (1571-1607), Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Cengiz Orhonlu Hatıra Sayısı, İstanbul 1998.
• ERDOĞRU, M. Akif, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı, İzmir 1998.
• ERDOĞRU, M. Akif, Osmanlı Kıbrıs’ında İhtida Meselesi (1580-1640), İzmir 1999.
• ERDOĞRU, M. Akif, Osmanlı Kıbrıs’ında Kadın, Tarih Boyunca Türkler’de Aile ve Ev Semineri, İstanbul Üniversitesi Tarih Araştırma Merkezi, 12-15 Nisan 1999.
• FAROQHİ, Suraiya, Towns and Townsmen of Ottoman Anatolia, Cambridge 1984. GÖKÇE, Turan, 1572 Yılında İç-il Sancağından Sürülüp Kıbrıs’ta İskân Edilen Aileler, Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı XII, İzmir 1998, s. 57.
• GÖYÜNÇ, Nejat, Kıbrıs’ta Türk İdaresi, Töre Dergisi, Cilt 6, Sayı 39, 1974.
• GÖYÜNÇ, Nejat, Türk Hizmetine Giren Bazı Kıbrıs Müdafileri, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969) Türk Heyeti Tebliği, 1969.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, Osmanlı Döneminde Kıbrıs’ta İskân Politikası, Kıbrıs’ın Dünü Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Ankara-Magosa 1993.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyâseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
• İNALCIK, Halil, Ottoman Policy and Administration in Cyprus after the Conquest, Ankara 1969.
• İNALCIK, Halil, The Policy of Mehmed II Toward the Greek Population of İstanbul and the Byzantine Building of the City, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 23, 1970.
• JENNIGS, Ronald C., Latin Hacılar Venüs Adasının Kadınlarına Bakıyor, Türk Yurdu, Sayı 84, Çev. M. Akif Erdoğru, Ağustos, 1994.
• JENNIGS, Ronald C., Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Meditterenean World 1571-1640, New York 1993.
• ORHONLU, Cengiz, Osmanlı Türklerinin Kıbrıs’a Yerleşmesi (1570-1580), Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, Sayı 44/323, İstanbul 1974.
• ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretleri İskân Teşebbüsü (1691-1696), Eren Yayıncılık, İstanbul 1987.
• TURAN, Osman, Orta Çağlarda Türkiye Kıbrıs Münasebetleri, Türk Tarih Kurumu Belleten, Sayı 27/110, 1964.
• TURAN, Osman, Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, Ankara 1988.
• WOOD, Alfred C., A History of the Levant Company, Oxford University Press, London 1935.
• Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Yayınevi, İstanbul 2014.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Belgeleri
• BOA, A.DVN, nr. 793.
• BOA, Mevkufât Defteri, nr.2551.
• BOA, Mühimme Defteri, nr.31, s. 374, hük.833.
• BOA, Mühimme Defteri, nr. 43, s. 134, hük. 628.
• BOA, Maliyeden Müdevver Defterler, nr. 5168.
• BOA, Maliyeden Müdevver Defterler, nr. 8458.