OSMANLI’NIN KUZEY VE DOĞU POLİTİKASI ve RUSYA’NIN “SICAK DENİZLERE İNME POLİTİKASI” KAPSAMINDA ŞEKİLLENEN DOĞU SINIRLARI

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 17, 297 - 334, 30.06.2018

Haydar Efe Murat Kızıl

Öz

Rusya’yla yapılan savaşlar ve mücadeleler
Osmanlı tarihinin önemli bir bölümünü oluşturur. Bu çalışmanın konusu,
Rusya’nın sıcak denizlere inme politikası ve Osmanlı Devleti’nin kuzey
politikası bağlamında Osmanlı Devleti’nin Rusya’yla mücadeleleri sonucunda
Rusya’nın zaman içinde güneye ilerlemesiyle oluşan doğu sınırlarıdır.

Çalışmada Rusya’nın sınırlarını 15. yüzyıldan
Birinci Dünya Savaşı’na kadar olan dönem içinde Osmanlı-Rus ilişkilerinde hangi
mücadeleler sonrasında güneye doğru genişlettiği açıklanmıştır. Bu kapsamda, bu
iki gücün politikaları, savaşları ve aralarındaki antlaşmalar ve bu
antlaşmaların sonuçları analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Rusya, Doğu Sınırları

Kaynakça

• Akşin, S. (Ed.). (2005a). Doğuştan yükselişe Osmanlı tarihi -1, 1300-1600, Milliyet Kitaplığı, İstanbul.
• Akşin, S. (Ed.) (2005b). Zirveden çöküşe Osmanlı tarihi -2, 1600-1908, Milliyet Kitaplığı, İstanbul.
• Apaydın, B. (2009). 5 Aralık 1857 tarihli Osmanlı Devleti-Rusya sınır antlaşması, Uluslararası Hukuk ve Politika, sayı: 5/18, 83-103.
• Armaoğlu, F. (2010). Tarihi perspektif içinde Misak-ı Millinin değerlendirilmesi, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Armaoğlu, Fahir, (1993). 20. yüzyıl siyasi tarihi, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aslantaş, S. (2013). Osmanlı-Rus ilişkilerinden bir kesit: 1826 Akkerman andlaşmasının “müzarekeleri”, Uluslararası İlişkiler, 9(36). 149-169.
• Aydoğan, E. (2007). Kliment Yefromoviç Voroşilovun Türkiyeyi ziyareti ve Türkiye-Sovyet Rusya ilişkilerine katkısı, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (39). 337-357.
• Bilge, M. S. (2005). Osmanlı devleti ve Kafkasya, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Bilge, A. S. (1992). Türkiye- Sovyetler birliği ilişkileri 1920 – 1964 güç komşuluk, Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Binark, İ. (1992). Başbakanlık Osmanlı arşivinde mevcut Name-i Humayun Defterlerine Göre Osmanlı-Rus Münasebetleri, Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl, 1491-1992, s. 197-210.
• Çağlar, G. (2001). Türkiye-Sovyet Rusya arasında Türkiye’nin bugünkü kuzey - doğu sınırının belirlenmesi süreci ve Kars Antlaşması, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (17). s. 275-304.
• Çaycıoğlu, S. (2017) 18. yüzyıl başlarında Rusyanın Kafkasya siyaseti: ı. petronun iran seferi, VAKANÜVİS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2 Kafkasya Özel Sayısı.
• Çemrek, M. (2010). Rusya Federasyonu hakkında genel bilgiler, Stratejik Düşünce Enstitüsü Rusya Raporu, Ankara.
• Çolak, Ö. (2010). Lenin döneminde Türk-Rus ilişkileri (1917-1923). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek lisans Tezi.
• Danışman, Z. (1965). Osmanlı imparatorluğu tarihi X, İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi.
• Dördüncü, M. (2001). 1774 Küçük Kaynarca antlaşmasından 1841 Londra sözleşmesine kadar Boğazlar meselesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:3, sayı:1, s.589-610.
• Durak, G. (2015). Birinci dünya savaşında Osmanlı devletinin Kafkas siyaseti ve Sarıkamış harekâtı, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, yıl:3, sayı:9, s. 506-520.
• Durmaz, F. (2015). 93 harbinde büyük güçlerin politikaları ve Osmanlı devletine etkileri, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:5, sayı:2, s.103-122.
• Eraslan, C. (2002). I. Dünya savaşı ve Türkiye, Türkler, cilt:13,s. 608-644.
• Erim, N. (1953). Devletlerarası hukuku ve siyasi tarih metinleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Erkan, S. (1996). Kırım ve Kafkasya göçleri 1878-1908, Trabzon: Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Fedakar, C. (2015). 1787-1792 Osmanlı-Rus harplerinde Kılburun, Özi nehri ve Hocabey muharebeleri, Karadeniz Araştırmaları, sayı:46 (Yaz). s.119-136.
• Görgülü, İ. (1999). Türk istiklal harbi, İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• Gül, M. (2012). Elviye-i selasenin Osmanlı Devletine iadesi ve bazı uygulamalar, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/45/814/10330.pdf (15.06.2012).
• Gürsel, H. F.(1968). Tarih boyuncu Türk Rus ilişkileri, İstanbul: Baha Matbaası.
• Hülagü, M. M. (2004). Kırım Hanlığının kuruluşu ve Türk-Rus ilişkilerindeki yeri (1441–1783). Uluslararası Türkoloji Sempozyumu, TİKA (Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı).
• İnalcık, H. (1944). Yeni vesikalara göre Kırım Hanlığının Osmanlı tâbiliğine girmesi ve ahidname meselesi, Belleten, 8(30). 188-229.
• İnalcık, H. (2009). Türkiye ve Avrupa: Dün bugün, doğu batı makaleler 1, Ankara: Doğu Batı Yayıncılık.
• Kara, A. (2005). 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşı ve Anadoluda alınan tedbirler, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:8, sayı:14(Aralık). 115-131.
• Karal, E. Z. (1962). Osmanlı tarihi, cilt.8, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karal, E. Z. (1999). Osmanlı tarihi İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı, IX. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Köse, O. (1994). 1722-1776 Tarihli ecnebi defterine göre Osmanlı-Rus münasebetleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt:9, s.152-166.
• Köse, O. (2015). Rusyanın karadenizle ilk buluşması: İstanbul antlaşması (13 Temmuz 1700). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:15, sayı:28, s.199-220.
• Köse, O. (1999). XVIII. yüzyıl Osmanlı-Rus münasebetleri, Osmanlı, Cilt: 1.
• Kurat, A. N. (1990). Türkiye ve rusya, ankara: Kültür Bakanlığı, Ankara.
• Kurat, A. N. (1967). Brest- Litovsk müzakereleri ve barışı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• Kurat, A. N. (1993). Rusya tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• Kurat, A. N. (2011a). Türkiye ve İdil boyu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Kurat, A. N. (2011b). Türkiye ve Rusya, XVIII. yüzyıl sonundan kurtuluş savaşına kadar Türk Rus ilişkileri (1798-1919). Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Kurtaran, U. (2015). Sultan Birinci Mahmut dönemi Osmanlı-Rus siyasi ilişkileri, Belleten, cilt:79, sayı:285, s. 589-610.
• Oreshkova, S. (1999). Rus-Osmanlı savaşları sebepler ve bazı tarihi sonuçlar, Osmanlı, cilt:1.
• Ortaylı, İ. (1992). XVIII. yüzyıl Türk-Rus ilişkileri, Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl, 1491-1992, s. 125-134.
• Özkan, S. H. (2007). XVII. yüzyılın sonları ve XVIII. yüzyıl başlarında Osmanlı-Rus ilişkileri ve Karadenizin güvenliği meselesi, Karadeniz Araştırmaları, Sayı:14(Yaz). 47-62.
• Özünlü, E. (2010). Mühimme defterlerine göre XVI. yüzyılın ikinci yarısında osmanlı-kırım hanlığı ilişkileri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı:27, 489-503.
• Sander, O. (2010). Siyasi tarih, ilk çağlardan 1918e, Ankara: İmge Kitabevi, 20 Baskı.
• Sarı, M. (2010). Türkiye-Kafkasya ilişkilerinde Batum (1917-1921). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Sonyel, S. (2003). Türk kurtuluş savaşı ve dış politika II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Soysal, İ. (2000). Türkiyenin siyasi antlaşmaları cilt:1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sönmezoğlu, F. (1998). Kurtuluş savaşı dönemi diplomasisi, Türk Dış Politikasının Analizi, İstanbul: Der Yayınları.
• Sürmeli, S. (2001). Türk Gürcü ilişkileri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Şahin, E. (2002). Trabzon ve Batum konferansları ve antlaşmaları (1917-1918). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Tepekaya, M. (2002). Osmanlı-Alman ilişkileri, Türkler, 13, 57-91.
• Teymurova, G. (2016). 1806-1812 Osmanlı-Rusya savaşı ve Azerbaycan, Osmanlı Medeniyet Araştırmaları Dergisi, c(2). 45-99.
• Topsakal, İ. (2016). Tarihi Süreçte Rusya-Türkiye ilişkileri Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, cilt:3, sayı:2, s.33-53.
• Tugaç, H. (1965). Türk İstiklal Harbi doğu cephesi, cilt.3 Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Tuncer, H. (2008). Atatürkçü dış politika, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Turan, Ş. (1951).1829 Edirne antlaşması, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1.2, 111-151 http://dergiler.ankara.edu.tr/ dergiler/26/1004/12278.pdf.
• Uçarol, R. (2008). Siyasi tarih, İstanbul, Der Yayınları.
• Yalçın, D. (2011). Türkiye Cumhuriyeti tarihi 1, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını
• Yapıcı, H, (2012). 1877-1878 Osmanlı-Rus harbinde yabancı devletlerin tutumu, The Journal of Academic Social Science Studies, cilt:5, sayı:5, s. 325-333.
• Yavuz, N. (2013). Erzincan mütarekesinin Türk tarihindeki yeri ve önemi, Dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/24/113.pdf/(30.05.2013).
• Yıldız, Ö. & Karaçağıl, C. (2012). Kırım savaşı üzerine bir değerlendirme (1853-1856). The Journal of Academic Social Science Studies, cilt:5, sayı:1(Şubat). s. 273-285.
• Yılmaz, R. (2008). Birinci Dünya Savaşı başlarında Osmanlı devletinin Kafkasya siyaseti, Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi, sayı:3/6, s. 121-141.
• Yılmaz, İ. (2001). Gümrü antlaşması, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Yüceer, N. (2002). Birinci dünya savaşında Osmanlı ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan harekâtı, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Yüceer, S. (2011). Atatürk Dönemi (1919-1938) Türk-Rus ilişkilerinin siyasi boyutu, Atatürkten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Yüksel, S. (2011). Rusya’nın Karadeniz devleti olma süreci ve bu süreçte Rus-Osmanlı ilişkileri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.