MERSİN İLİ KÖY SEYİRLİK OYUNLARINDAN DEVE BOTLATMASI VE ÂŞUK-MÂŞUK OYUNU

Yıl 2018, Sayı: 39, 128 - 140, 28.09.2018

Nilgün Çıblak Coşkun

https://doi.org/10.17498/kdeniz.440184

Cited By: 2

Öz

Günümüzde köy seyirlik oyunu çıkartma
geleneği, eskiye oranla zayıflamış olsa da bazı illerimizde hâlâ canlılığını
korumaktadır. Güney illerinden Mersin, söz konusu geleneğin yaşatıldığı
şehirlerden biridir. Özellikle geçimini tarım ürünleriyle ya da hayvancılıkla
sağlayan köylüler, yoğun olarak kış aylarında çeşitli seyirlik oyunlar
çıkartmaktadır. Bu oyunlar arasında "deve botlatması" ile âşuk-mâşuk
oyunu" hem içeriği, yapısı ve işlevi hem de köy ortamının dışında şenlik
ve festival gibi eğlence ortamlarında da icra edilmesi açısından dikkati
çekmektedir.

Bu bildiride, Mersin ilinde yaptığımız
alan araştırması sonucunda sözlü kültür ortamından gözlem ve görüşme yöntemiyle
tespit ettiğimiz  "deve botlatması"
ve" âşuk-mâşuk oyunu"; oynanma zamanı ve yeri, oynanma nedeni ile
oyuncu kadrosu açısından ele alınıp incelenmiştir. Oyunların biçim, içerik ve
yapı özelliklerinin yanı sıra icra ortamına dair özellikleri de belirlenmiştir.
Ayrıca geçmişten günümüze bütün canlılığıyla kültürümüzde yer edinmiş bu oyunların,
sosyokültürel hayattaki önemi ve işlevleri konusuna değinilmiştir.
İncelememizde hem deve botlatması hem de âşuk-mâşuk oyununun, kent ortamına
taşınarak yöresel festivallerde arka arkaya icra edildiği tespit edilmiştir.
İcra ortamındaki bu değişim oyunların içeriğini de etkilemiştir, ancak bu durum
seyirlik oyunların gelenekteki eğlenme ve eğlendirme işlevini değiştirmemiştir.
Oyunlar, içerik bakımından yöre insanının hayata bakışı, yaşamı, doğadaki
olaylar karşısındaki düşünceleri ya da inanışları açısından da önemli
ipuçlarını bünyesinde barındırmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Köy seyirlik oyunları, deve botlatması, âşuk-mâşuk oyunu

Kaynakça

• And, Metin (1983), "Anadolu Halk Dansları ve Halk Tiyatrosunun Özellikle Hayvan Benzetmeceleri Bakımından Asya Kökenleri", II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, III. Cilt, Halk Müziği-Oyun-Eğlence, Ankara: KTB MİFAD Yayınları, s.31-50.
• And, Metin (2003), Oyun ve Bügü, Türk Kültüründe Oyun Kavramı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Artun, Erman (1994), "Ritüel Kökenli Trakya ve Balkan Köy Seyirlik Oyunlarında 'Ölme-Dirilme, Kız Kaçırma' Motifleri", Milli Folklor, Y.6, C.3, S.22, s.25-29.
• Başuğur, Emine (1996), "İçel-Mut-Yalnızcabağ Köyü'nde Erkekler Tarafından Oynanan Seyirlik Oyunlar ile Diğer Oyunlar", Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1994, Ankara: KB HAGEM Yayınları, s.21-28.
• Çıblak, Nilgün (1999), "İçel-Mut Çömelek Köyü Köy Seyirlik Oyunlarından Saya Oyunu", III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu), Bildiriler, Adana: Adana Valiliği Yayınları, s.234-245.
• Elçin, Şükrü (1977), Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu), 2. b., Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Hallaç, Aylin (1996), Mut Yöresi Hacıahmetli Köyü Folklor Araştırması, Ç.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayımlanmamış Bitirme Tezi.Karadağ, Nurhan (1978), Köy Seyirlik Oyunları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özçörekçi, Nilüfer Zeynep (1998), "Tarsus Köy Seyirlik Oyunları Üzerine Bir Değerlendirme", Tarsus Alan Araştırmaları, Ankara: KB Yayınları, s.98-100.
• Özhan, Mevlüt (1985), "Seyirlik Oyunlarda Ak-Kara Çatışması", Türk Folkloru Araştırmaları 1985/1, s.71-80.
• Seyhan, Özcan 81966), "Silifke'de Arap Oyunu", Türk Folkloru Araştırmaları, Y.18, C.10, S.206, s.4183-4185.
• Tanyol, Cahit (1961), "Türk Kültüründe Oyunun Önemi", Türk Folklor Araştırmaları, Y.13, C.7, No.146, Eylül, s.2489-2490.
• Tor, Gülseren (2004), Mersin Ağzı Sözlüğü, İstanbul: Kebikeç Yayınları.
• Yıldırım, İsmet (1987), "Çukurbağ Köyü ve Bir Köy Seyirlik Oyun", Folktur, S.4, s.11-18.