Türkiye’de Okuma-Yazma Bilmeyen Kadınlar ve Okuma-Yazma Kurslarına Katılmama Nedenleri: “Ne Edeyim Okumayı, Hayatım mı Değişecek?”

Yıl 2018, Cilt: 26 Sayı: 6, 2151 - 2161, 15.11.2018

Nagihan Gökçe Ahmet Yıldız

https://doi.org/10.24106/kefdergi.2737

Cited By: 5

Öz

Bu çalışmanın amacı okuma-yazma bilmeyen kadınların okuma-yazma
kurslarına katılmama nedenlerini ve bu nedenlere temel oluşturan etmenlerin
(sosyal ve kültürel arkaplanın) saptanmasıdır. Bu çerçevede araştırmanın alt
problemleri şöyledir: (1) Türkiye’de okuma-yazma bilmeyen kadınların demografik
özelliklerini nelerdir? (2) Bu kadınların okuma- yazma kurslarına katılmama
nedenleri nelerdir ve bu nedenlere temel oluştıran etmenler nelerdir? (3) Okuma-yazma
becerisine ihtiyaç yerleşim yerine göre farklılaşmakta
mıdır? Çalışmada nicel ve nitel yöntem bir arada kullanılmıştır. İstatistiki
veriler okuma-yazma bilmeme durumunun cinsiyet açısından kadın nüfusta; yaş
açısından yaşlı nüfusta ve yerleşim yeri açısından kırsal kesimde yoğunlaştığını
göstermektedir. Ayrıca kadınlar, ev işleri ve çocuk bakımı, yaşlanma ve
yaşlılığa bağlı nedenler, başarısız olma korkusu, iş kaynaklı nedenler, yakın
çevrenin hoş karşılamaması gibi etmenleri okuma-yazma kurslarına katılmama
nedenleri olarak belirtmişlerdir. Kadınlar tarafından belirtilen bu nedenler
tabi ki önemlidir; ancak bu nedenlerin temellendiği arka plana bakıldığında
ataerkil toplumsal yapı, gündelik yaşamı çevreleyen sözlü kültürün doğası ve
yazıyı talep etmeyen akış öne çıkmaktadır. Yerleşim yeri açısından
bakıldığında, ev içi sorumluluklar daha çok köydeki kadınlar; çocuk bakımı ise
gecekondu ve kent merkezindeki kadınlar tarafından dile getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Katılım/ katılmama, okuryazarlık/ okuma-yazma bilmeme, toplumsal cinsiyet, yetişkin eğitimi

Illiterate Women in Turkey and Their Reasons for Non-participation in Literacy Courses: “What Would I Do With Reading, Will My Life Change?”

Öz

The purpose of this research is to find out illiterate women’s reasons
for non-participation in literacy courses and factors behind these reasons
(social and cultural background). In this context, sub-problems of the research
are:  (1) What are demographic
characteristics of illiterate women in Turkey? (2) What are the reasons of
these women’s for non-participation in literacy courses and what are the
factors behind these reasons? (3) Does the need of literacy skill change
according to the settlement? In the research, both quantitative and qualitative
methods were used. Statistical data show that illiteracy intensifies in female
population in terms of gender; in elderly population in terms of age and in
rural area in terms of settlement. Besides, women indicated factors such as
child care and home responsibilities, age and age-related reasons, fear of
failure, work-related reasons and disapproval of kith and kin as reasons for
non-participation in literacy courses. Of course, these reasons women mentioned
are important, but when considering background on which these reasons based,
patriarchal social structure, nature of oral culture surrounding daily life and
flow not demanding literacy became prominent. Considering settlement, home
responsibilities were mostly indicated by women living in the village; child
care was mostly indicated by women living in the squatter settlement and the
city center.

Anahtar Kelimeler

Participation/ non-participation, literacy/ illiteracy, social gender, adult education

Kaynakça

• Alica, Z. (2015). Kadınların güçlendirilmesinde okuma yazma eğitiminin kadınların deneyimlerine dayalı olarak incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veritabanından alınmıştır. (464676)
• Aslan, H. (1994). Ülkemizde okumaz- yazmazlığın kadınlar üzerindeki etkileri (Ankara ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Barton, D. (1994). Literacy: An introduction to the ecowgy of written language. Oxford: Blackwell.
• Barton, D. & Hamilton, M. (1998). Local literacies reading and writing in one comunity. London: Routledge.
• Baynham, M. (1995). Literacy practices: Investigating literacy in social contex. London: Longman.
• Becker, S. (1997). Incorporating women's empowerment in studies of reproductive health: An example from Zimbabwe. Female Empowerment and Demographic Processes: Moving beyond Cario Semineri, Lund Üniversitesi, Lund.
• Beder, H. (1990). Reasons for non-participation in adult basic education. Adult Education Quarterly, 40(4), 207-218.
• Bulut, S. F. (2015). Ana-Kız Okuldayız Okuma- Yazma Kampanyası’na ilişkin bir çözümleme. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veritabanından alınmıştır. (396175)
• Bülbül, S. Kavak, Y. Gülbay, Ö. vd. (1999). Yetişkinlere yönelik okuma-yazma kurslarının değerlendirilmesi araştırması nihai raporu. Ankara: MEB/UNICEF Türkiye Temsilciliği.
• Çankaya, D. (2005). Migrant adults’ reasons of non-participation in organized adult education activities. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veritabanından alınmıştır. (206242)
• Çıngıllıoğlu, S. (2005). Reasons behind dropouts in adult education: A survey with students of private English language courses in Istanbul. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Darder, A. (2013). Critical leadership for social justice and community empowerment. Social Policy, Education and Curriculum Research Unit. North Dartmouth: Centre for Policy Analyses/ UMass Dartmouth. http://www.umassd.edu/seppce/centers/cfpa/ adresinden erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2001). 8. BYKP gelir dağılımının iyileştirilmesi ve yoksullukla mücadele özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara: DPT Yayınları. (No: 2599)
• Freire, P. (2016). Ezilenlerin pedagojisi. (D. Hattatoğlu & E. Özbek, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Or-jinali 1968’de yayımlandı) Freire, P. & Macedo, D. (1998). Okuryazarlık. sözcükleri ve dünyayı okuma. (S. Ayhan, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi. (Orjinali 1987’de yayımlandı)
• Giroux, A. H. (1998). Giriş: Okuma- yazma ve siyasal güçlenme eğitbilimi. Okuryazarlık. sözcükleri ve dünyayı okuma içinde (33-.71). Ankara: İmge Kitabevi.
• Gökçe, B., Acar, F., Ayata, A., Kasapoğlu, A., Özer, İ. & Uygun, H. (1993). Gecekondularda ailelerarası geleneksel dayanışmanın çağdaş organizasyonlara dönüşümü. Ankara: T.C. Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yayınları.
• Gölbaşı, S. (1998).Gecekondu bölgelerinde yaşayan kadınların eğitim ihtiyaçları. (Derbent Mahallesi Örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Heath, S. B. (1986). The functions and uses of literacy. S. Castell, A. Luke and K, Egan (Eds.), Literacy, Society, And Schooling içinde (15-26). London: Cambridge University Press.
• Kıratlı, A. (2017). Kadınların Kuran kurslarına katılım örüntüleri. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veritabanından alınmıştır. (468234)
• Kirazoğlu, C. (1996). Reasons for not participating adult education activities. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veritabanından alınmıştır. (52116)
• Kocakurt, S. Ö. (2016). Türkiye’de kırsal alanda okullaşma ve yetişkin nüfusun eğitim durumuna ilişkin bir analiz. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veritabanından alınmıştır. (456697)
• Malhotra A., Schuler S. R. & Boender C. (2002) Measuring women’s empowerment as a variable in interna-tional development. Washinton, DC: World Bank.
• Matjeke, H. J. V. (2004). Barriers to participation in adult basic education and training in the sedibeng and west districts of the gauteng department of education. (Yüksek lisans tezi). https://dspace.nwu.ac.za/bitstream/handle/10394/132/velaphi_hj.pdf?sequence=1 adresinden alınmıştır.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2016). 2000-2015 yılları arası Yetişkin Okuma Yazma Çalışmaları. http://hbo.meb.gov.tr/assets/Docs/okumayazma/istatistik/20025750_20012015_.pdf adresinden alınmıştır.
• Nohl, A. M. & Sayılan, F. (2004). Türkiye’de yetişkinler için okuma yazma eğitimi. Temel eğitime destek projesi teknik raporu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı/Avrupa Komisyonu.
• Okçabol, R. (1992-1993). Yetişkin eğitimi ve beceri kursları. Boğaziçi University Journal: Educational Sciences. 15, 17-36.
• Oğuzkan, T. & Okçabol, R. (1987) Silivri ilçesinde yetişkinlerin öğrenme ilgi ve ihtiyaçları ile öğrenme tecrübeleri. (Yayımlanmamış araştırma raporu). (Boğaziçi Üniversitesi Araştırması Proje No: 85/DO/504)
• Oğuzkan, T. & Okçabol, R. (1993). Yetişkinlerin öğrenme ilgi ve ihtiyaçları ile öğrenme tecrübeleri: Silivri ilçesi örneği. Eğitim Bilimleri Birinci Ulusal Kongresi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde kadın ve eğitim. Sosyal Politikaları Çalışmaları Dergisi, 14(33), 93-112.
• Papen, U (2005) Adult literacy as social practice: More than skills, London and New York: Routledge.
• Sayılan, F. (2006). Halk Eğitimi’ne feminist bir bakış. XV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eğitim: Olanaklar ve sınırlar. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Sayılan, F., Balta, E., ve Sahin Ö. (2002). Ankara’nın gecekondu mahallelerinde yaşayan okumaz yazmaz ve işsiz kadınların tespiti araştırması. Ankara: UNDPKSSGM-KASAUM. (Yayınlanmamış araştırma raporu)
• Sayılan, F. & Yıldız, A. (2009). Historical and political context of adult literacy in Turkey. The International Journal of Lifelong Education, 28 (6), 735-749.
• Schuler, S. R. & Hashemi, S. M. (1993). Defining and studying empowerment of women: A research note from Bangladesh. JSI Working Paper No.3. Boston: JSI Research and Training Institute.
• Scribner, S & Cole, M. (1981). The psychology of literacy. Cambridge: Harvard University Press.
• Shor, I. (1992). Empowering education: Critical teaching for social change. Chicago: University of Chicago Press.
• Street, B.V. (1989). Literacy in theory and practice. New York, Port Chester, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press.
• Street, B. V. (2003). What’s “new” in the new literacy studies? Critical approaches to literacy in theory and practice. Current Issues in Comparative Education, 5(2), 77–91.
• Stromquist, N. P. (2002). Education as a means for empowering women. İçinde J.L. Parpart, S.M. Rai & K.A. Staudt (Ed.) Rethinking empowerment: gender and development in a global/local World (22-38). Londra: Routledge.
• Tan, M. (2000). Eğitimde kadın erkek eşitliği ve Türkiye gerçeği. M. G. Tan, Y. Ecevit & S. S. Üşür (Ed.), Kadın erkek eşitliğine doğru yürüyüş içinde (19-115). İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• Tekin, M. (1988). Ankara ilinde yetişkinleri örgün yetişkin eğitimi programlarına katılmaya güdüleyen etmenler ve yetişkinlerin katılmada karşılaştıkları güçlükler. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veri tabanından alınmıştır. (10757)
• Türkiye İstatistik Kurumu (2009). 2009 Yoksulluk çalışması sonuçları. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1013 adresinden alınmıştır.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2014). Yaygın eğitim istatistikleri 2012/’13. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2016). Yetişkin nüfusun cinsiyet ve okuryazarlık durumu. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059 adresinden alınmıştır.
• United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2017). Literacy rates continue to rise from one generation to the next. (Fact sheet no. 45). http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/fs45-literacy-rates-continue-rise-generation-to-next-en-2017_0.pdf adresinden alınmıştır.
• Ural, O. (1993). The reasons for participating in adult education programs in Turkey. (Yayımlanmamış doktora tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A. (2006). Türkiye’de yetişkin okuryazarlığı: Yetişkin okur-yazarlığına eleştirel bir yaklaşım. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veri tabanından alınmıştır. (231712)