SOSYAL BİLGİLER DERSİ 4. SINIF İÇİN TASARLANAN ‘İNSANLAR ve YÖNETİM’ ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARA YÖNELİK ÖĞRENCİ ALGILARI

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 13, 48 - 69, 06.08.2017

ÖZLEM Ulu Kalın İbrahim Fevzi Şahin

Öz

Öğretimin gerçekleşmesi için öğretim
araçlarına ihtiyaç vardır. Öğretim ortamlarında en yaygın olarak kullanılan
araç ders kitaplarıdır. Öğrencilerin birincil başvuru kaynakları arasında yer
alan ders kitaplarının, onların öğrenmeleri üzerinde önemli bir etkiye sahip
oldukları bilinmektedir. Bu çalışmada ilkokul 4. sınıf Sosyal Bilgiler dersi
‘İnsanlar ve Yönetim’ ünitesinde geçen kavramlara yönelik öğrencilerin algıları
ölçülmeye çalışılmıştır. Araştırmada gerçek deneme modellerin içinde yer alan
öntest-sontest kontrol gruplu seçkisiz modelin aynısı olan öntest-sontest
eşitlenmemiş kontrol gruplu model kullanılmıştır. İlgili alanla ilgili yeni bir
ünite hazırlanmış, alan uzmanlarınca kontrol edilmiş ve deney grubu
öğrencilerine beş hafta süreyle uygulanmıştır. Araştırmanın örneklemi seçkisiz
örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Araştırmanın uygulaması fiziki ve
sosyo-ekonomik farklılıklardan kaynaklı hata olmaması için Artvin Merkez ilçede
bir ilkokulda yapılmıştır. Uygulama için Deney Grubunda 25 öğrenci ve Kontrol
Grubunda 25 öğrenci olmak üzere toplam 50 öğrenci örneklem gruba alınmıştır.
Açık uçlu sorulardan oluşan kavram değerlendirme anketi örneklem gruba
uygulanmış ve içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmanın sonunda
deney grubu öğrencilerinin kontrol grubu öğrencilerine kıyasla soyut kavramları
daha iyi algıladığı ve tanımladığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler, ders kitabı, kavram, kavram algısı

Kaynakça

• Akdağ, Ş. (2010). İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi ‘Yeryüzünde Yaşam’ Ünitesindeki Kavram Yanılgıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akyol Gök, Ö. (2014). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde, Ülkemizin Kaynakları Ünitesinde Kavram Haritası Tekniğinin Başarı, Tutum ve Kalıcılığa Etkisinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alkan, G. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kavram Karikatürlerinin Öğrenci Başarısına Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alkış, S. (2006). İlköğretim öğrencilerinin yağış kavramını algılama biçimleri, İlköğretim Online, 5(2), s.126-140.
• Aydın, H. (2006). Sosyal bilimlerde kavram öğretimi:eleştirel bir yaklaşım, Eğitim, Bilim ve Toplum, 4(14), s.1-15.
• Baba, M. (2012). İlköğretim Öğrencilerine Vatandaşlık Bilinci Kazandırmada Kavram Karikatürü Kullanımının Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çaycı, B. (2007). Kavram değiştirme metinlerinin kavram öğrenimi üzerindeki etkisinin incelenmesi, GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), s.87-102.
• Çepni, S., Ayas, A., Johnson, D. ve Turgut, M. F. (1997). Fizik Öğretimi. YÖK/Dünya Bankası Milli eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi, YÖK, Ankara.
• Dinç, İ. (2014). İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi ‘İletişim Ve İnsan İlişkileri’ Ünitesinde Geçen Kavram ve Tanımlara Erişme Düzey, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan: Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, O. (2007). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi ‘Bir Ülke Bir Bayrak’ Ünitesindeki Kavramların Öğrencilerin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğanay, A. (2005). Öğretimde Kavram ve Genellemelerin Geliştirilmesi. (Ed.Cemil Öztürk ve Dursun Dilek ) Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem A yayıncılık, s. 265-296.
• Ericson, H. L. (1995). Stirring the Head, Heart and Soul: Redifining Curriculum and Instruction. Thousand Oaks: Corwin Press, Inc.
• Gençmehmetoğlu, R. (2009). VIII. sınıf Türkiye cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük dersinde yer alan olgu, kavram ve genellemelerin öğretimi ve önemi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güneş, T., Şener Dilek, N., Demir, E. S. Hoplan, M. ve Çelikoğlu, M. (2010). Öğretmenlerin kavram öğretimi, kavram yanılgılarını saptama ve giderme çalışmaları üzerine nitel bir araştırma, International Conference on New Trends in Education and Their Implications, 11-13 Nowember 2010, Antalya, Turkey, 936-944.
• Habiboğlu, E. (2009). İlköğretim 5. ve 6. Sınıf sosyal bilgiler dersindeki ‘Cumhuriyet’ ve ‘Demokrasi’ kavramlarıyla ilgili içerik öğelerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karadeniz, O. (2008). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan Atatürkçülük konularındaki kavramların kazandırılma düzeyi (Zonguldak ili örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karadüz, A. (2006). İlköğretim Türkçe dil bilgisi kitaplarının “öğreticilik” kavramı bağlamında eleştirisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 13–31, egitim.erciyes.edu.tr/personel/index.php?yazi=81. (Erişim Tarihi: 26.02.2010)
• Kaya, Z. (2002). Uzaktan Eğitim. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Kılıç, D. (2005). Ders Kitabının Eğitimdeki Yeri. (Ed. Özcan Demirel ve Kasım Kıroğlu), Konu alanı ders kitabı incelemesi, Ankara: Pegem A Yayıncılık, s. 37-53.
• Kılıç, F. (2008). Kavramların Öğretiminde Kavram Analizi Yönteminin Akademik Başarıya ve Bilişsel Esnekliğe Etkisi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 223-238.
• Kısa, F. (2007), İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Beyin Fırtınası Tekniğiyle Kavram Öğretiminin Öğrencilerin Akademik Başarı Düzeylerine Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Köksal, M. S. (2006). Kavram Öğretimi ve Çoklu Zeka Teorisi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 473-480.
• Kurtoğlu, A. (2009). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Sosyal Kavramlar Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Öktem, G. (2006). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Yer Alan Kavramları Anlama ve Kazanma Düzeyleri (Yeni Programın Pilot Uygulaması Samsun İli Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özgün, B. (2009). İlköğretim Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Yön Kavramını Algılamaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Semerci, Ç. (2004). İlköğretim Türkçe ve matematik ders kitaplarını genel değerlendirme ölçeği. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 49–54, http://egitim.cukurova.edu.tr/efdergi/download/115.pdf (Erişim tarihi: 21.03.2010).
• Sever, R. (2010). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Tasarım Örnekleri. Ankara, Anı Yayıncılık.
• Tokcan, H. (2015). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi, Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Tosun, A., Topkaya, Y. ve Tangülü, Z. (2015). Sosyal Bilgiler Dersi Kavram Yanılgılarının Ortaokul 7. Sınıf Öğrenci Karikatürlerinde İncelenmesi. The Journal of Academic Social Science, 3(16), 127-138.
• Tuncel, G. ve Ayva, Ö. (2010). Sosyal Bilgiler Dersinde Demokrasinin Serüveni Ünitesinde Geçen Kavramların Kazandırılması Üzerine Bir Uygulama, Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 276-294.
• Tural, A. (2011). Sosyal Bilgilerde Yapılandırmacı Yaklaşımla Kavram Öğretimine Yönelik Model Geliştirme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Turan, İ. (2002). Lise Coğrafya Derslerinde Kavram ve Terim Öğretimi İle İlgili Sorunlar, GÜ Gazi eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 67-84.
• Türk Dil Kurumu. (2005). Türkçe sözlük. (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ulu Kalın, Ö. (2007). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı (2004) ve 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının İncelenmesi, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ulu Kalın, Ö. (2011). Sosyal Bilgiler 4. Sınıf İçin Tasarlanan ‘İnsanlar ve Yönetim’ Adlı Ünitenin Öğrencilerin Akademik Başarılarına Ve Kavram Algılama Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ünlü, F. (2011). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Geçen Temel Kavramların 8. Sınıf Öğrencilerinde Erişi Düzeyi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, S. (2008). İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi ‘Haklarımı Öğreniyorum’ Ünitesi İle İlgili Kavramları Anlama Düzeyleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yılmaz, K. ve Çolak, R. (2011). Kavramlara Genel Bir Bakış: Kavramların Ve Kavram Haritalarının Pedagojik Açıdan İncelenmesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 185-204.