Türkiye’de Kalkınma Planları Çerçevesinde Avrupa Birliği Katılım Sürecinin Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 34, 29 - 40, 29.06.2018

Önder Kutlu İsmail Sevinç Selçuk Kahraman

Öz

Türkiye’de beş yıllık kalkınma planlarında Avrupa Birliği üyesi ülkelerdeki gelişmeler yakından takip edilmiştir. İlk beş yıllık kalkınma planları arasında
Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ilişkiler ve yasal gelişmeler çerçevesinde büyük oranda ekonomik konular üzerinden hedefler belirlenmeye çalışılmıştır. VI.
Beş Yıllık Kalkınma Planı’ndan itibaren Avrupa Topluluğu ve VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı’ndan itibaren Avrupa Birliği’ne tam üyelik ve katılım hedefleri
çerçevesinde sadece ekonomik hedefleri içeren politikalar değişime uğramıştır. VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte ilk olarak işçi hakları, fikri ve sınai
haklar ile ombudsmanlık kurumunun ihdası vb. Avrupa Birliği katılım sürecinin bir parçası olarak düşünülen ve ilk defa ekonomik konular dışındaki çeşitli
alanlara yönelik politikalar hedeflenmeye başlanmıştır. VIII., IX. ve X. Beş Yıllık Kalkınma Planlarında ise neredeyse tüm kamusal hizmet alanlarına yönelik
Avrupa Birliği’ne katılım şartları arasında görülen yeni strateji ve hedefler yoğun olarak yer almıştır. Bu bağlamda çalışmada beş yıllık kalkınma planları
içerisinde Türkiye’nin Avrupa Birliği endeksli politikalarının ve stratejilerinin hangi alanlarda yoğunlaştığı ve işlendiği, her bir kalkınma planı üzerinde içerik
analizi yöntemi ile irdelenmeye çalışılmıştır. Kalkınma planları incelenirken Avrupa Birliği’ne tam üyelik sürecinde Türk kamu yönetiminin değişen çehresini
de yakından izlemek mümkün olmuştur. Bu bağlamda beş yıllık kalkınma planlarında, yönetsel ve kurumsal pratiklerin çeşitli alanlarda geliştirilmesine
yönelik temel prensipler üzerinde durulmuş, merkezi idarenin yeniden düzenlenmesi, yerel yönetimlerde etkinlik, yargı dışı yeni denetim mekanizmalarının
geliştirilmesi vb. birçok yönetsel hedefe de doğrudan yer verildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma Planları, Türkiye, Avrupa Birliği, Kamu Yönetimi

Kaynakça

• Aktar, C. (2003), Avrupa Okumaları. 1. Baskı, Pusula Yayıncılık, İstanbul. Ayman-Güler, B. (2001), “Yerel Yönetimlerde Reform Sorunu”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 10 (3), 7-12. Ayten, A. M. ve Dede, O. M. (2003), “Kalkınma Planlarında Ulaşım Politikaları, Hedefler ve Önceliklerinin Uygulanmasına İlişkin Bir Değerlendirme”. TMMOB Ulaştırma Politikaları Kongresi. 16-17 Ekim 2003, Ankara, 95-102. Aytuğ, H. K. (2016), “Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde Türk Kamu Yönetiminin Avrupalılaşması”, International Journal of SocialScience, 46, 129-146. Balcı, A. (2005), “Türkiye-AB İlişkileri Perspektifinde Kamu Yönetimi Sisteminin Yeniden Yapılandırılması”, Amme İdaresi Dergisi, 38 (4), 23-37. Barbaros, R. F. ve Karatepe, İ. D. (2009). “60’lı Yıllarda Türkiye’ye ‘Planlamadan’ Bakış”, Ege Akademik Bakış, 9 (1), 261-289. Baykal, S. (2013), Avrupa Birliği’nde Ombudsman Kurumu: Siyasi Bütünleşme ve Genişleme Çerçevesinde Bir İnceleme. Ankara: Siyasal Kitabevi. Bayrakcı, E. (2014), Yerel Yönetimler. Dizgi Ofset, Konya. Bayrakcı, E. ve Kahraman, S. (2017), “Yeni Kamu Hizmeti Anlayışı ve Belediye Hizmetlerinde Özelleştirme”, Selçuk Üniversitesi SBE Dergisi, 37, 299-315. Bayramoğlu, S. (2014), Yönetişim Zihniyeti: Türkiye’de Üst Kurullar ve Siyasal İktidarın Dönüşümü. 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul. Bilgin, N. ve Tanıyıcı, Ş. (2008), “Türkiye’de Kooperatif ve Devlet İlişkilerinin Tarihi Gelişimi”, KMU İ.İ.B.F. Dergisi, 15, 136- 159. Buluş, A. (2015). Türk İktisat Politikalarının Tarihi Temelleri. 4. Baskı, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya. Büyüktanır, D. (2010). “Dış İlişkiler Kapsamında Avrupa Birliği’nin Tüzel Kişiliği ve Lizbon Anlaşması”, Uluslararası İlişkiler, 7 (27), 87-110. Çalış, Ş. (2005), Türkiye’nin AB’ye Üyelik Konusu ve Helsinki Kararları. Türkiye’de Siyasal Hayat-II. Ed. A. Küçük, S. Bakan ve A. Karadağ, Aktüel Yayıncılık, İstanbul, 1143-1161. Çalış, Ş., Bağcı, Ş. ve Kutlu, Ö. (2006). AB: Tarihi, Kurumları ve Niteliği. Uluslararası Örgütler ve Türkiye. Ed. Ş. H. Çalış, B. Akgün ve Ö. Kutlu, Çizgi Kitabevi, Konya, 217-257. Çam, F. (2014), Avrupa Birliği Göç Politikaları. Alter Yayıncılık, Ankara. Çiner, C. U. ve Karakaya, O. (2013), “Merkez-Yerel İlişkileri ve Mülki İdarenin Dönüşümü”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68 (2), 63-93. Coşkun, B. (2005), “Türkiye’de Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma Tarihsel Geçmiş ve Genel Bir Değerlendirme”, Türk İdare Dergisi, 448, 13-47. DPT (1963), Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1968). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/9/plan1.pdf, 19.03.2017. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1968), İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/8/plan2.pdf, 19.03.2017. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1973), Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/7/plan3.pdf, 19.03.2017. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1979), Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/6/plan4.pdf, 19.03.2017. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1984), Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/5/plan5.pdf, 19.03.2017. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1989), Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/4/plan6.pdf, 19.03.2017. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1995), Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/3/plan7.pdf, 19.03.2017 DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2000), Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/2/plan8.pdf, 19.03.2017. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2006), Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007-2013). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/1/plan9.pdf, 19.03.2017. DPT (Kalkınma Bakanlığı) (2013), Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2014-2018). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/At tachments/12/Onuncu%20Kalk%C4%B1nma%20Plan% C4%B1.pdf, 19.03.2017. Ekiz, C. ve Somel, A. (2007), “Türkiye’de Planlama ve Planlama Anlayışının Değişimi”, Mülkiye Dergisi, 31 (256), 97-136. Erat, V. ve Arap, İ. (2017), “Kalkınmadan Rekabete Türkiye’de Planlamanın Dönüşümü”, International Journal of EconomicandAdministrativeStudies, 18, 137-156. Erdinç, T. (2015), Ombudsman ve Türkiye’de Kamu Denetçiliği. 1. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul. Eren, V., Orhan, U. ve Dönmez, D. (2014), “Üniversitelerde Stratejik Planlama Süreci: Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Amme İdaresi Dergisi, 47 (2), 121-143. Eryılmaz, B. ve Tuncer, T. (2013), “Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikaları: Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması”, Akademik İncelemeler Dergisi, 8 (1), 165-189. Fayol, H. (2012), Genel ve Endüstriyel Yönetim. Çev. M. Asım Çalıkoğlu, 3. Baskı, Adres Yayınları, Ankara. Genç, F. N. (2008), Türk Kamu Yönetiminde Stratejik Planlama. https://www.academia.edu/6656288/T%C3%BCrk_ Kamu_Y%C3%B6netiminde_Stratejik_Planlama, 02.05.2017. Göksu, V. (2010), Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu. Kamu Yönetimi Çalışmaları: Kamu Yönetimi ve Reform. Ed. B. A. Güler ve Z. Kıyan, Sayı 9, 102-117. Göküş, M. (2011), Kamu Hizmeti: Kuram, Politika, Uygulama. Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya. Günaydın, G. (2000). “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001- 2005) ”, Kamu Yönetimi Dünyası, (2), 6-8. Heper, M. (2006), Türkiye Sözlüğü: Siyaset, Toplum ve Kültür. Doğu Batı Yayınları, İstanbul. Karcı, Ş. M. (2016), “Türkiye’de Yerel Yönetim Ombudsmanının Faaliyet Alanı. Büyükşehir Yönetimi ve İl Yönetiminin Yeni Yüzü”, 10. Kamu Yönetimi Sempozyumu (Kaysem-10) Bildiriler Kitabı. Ed.: Z. T. Karaman vd., 5-7 Mayıs 2016, İzmir, 780-816. Kepenek, Y. (2012), Türkiye Ekonomisi. 26. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul. Kızılboğa-Özaslan, R. ve Alıcı, O. V. (2014), “Kalkınma Planlarında Yerel Yönetimler ve Yapılan Reformlar Çerçevesinde Mukayesesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (26), 315-342. Kutlu, Ö. (2004), Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye’de Kamu Reformu ve Yönetimin Yeniden Düzenlenmesi. Nobel Yayın, Ankara. Kutlu, Ö. (2006), Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi: Teorik Çerçeve ve Ülke Uygulamaları. Çizgi Kitabevi, Konya. Kutlu, Ö. ve Kahraman, S. (2017). Büyükşehir Belediyesi Yapılanmasında İmar ve Planlama Fonksiyonları. Belediye Yönetimi ve Kamusal İlişkiler. Ed. H. Ateş ve M. Bıyıkoğlu, Der Yayınları, İstanbul, 121-182. Kutluata, A. (2012), “10. Kalkınma Planında Madencilikle İlgili Görüş ve Öneriler”, Madencilik Bülteni, 103, 66-68. Kuzey, P. (2005), “Avrupa Kamu Yönetimi İlkeleri SIGMA Raporları: No. 27”, Maliye Dergisi, 147, 57-89. Leblebici, D. N. ve Erkul, E. (2008), “Planlı Kalkınma Deneyiminden Stratejik Planlamaya Geçiş: Türkiye Örneği”, Hacettepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 26 (1), 269-285. Morgil, O. (2003), “Türkiye-Avrupa Birliği Ekonomik İlişkileri”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 1, 103-116. Okçu, M. (2005), Avrupa Yönetsel Alanına Doğru Türk Kamu Yönetimi: Çok Düzlemli Yönetişim. R200513, TEPAV. Orak, C. Ç. (2007), “Kamu Hizmeti: TabulaRasa Avrupa Birliği Sürecinde Nasıl Doldurulacak?”, TBB Dergisi, 68, 161-240. Övgün, B. (2011), “Türk Kamu Yönetiminde Yeni Bir Örgütlenme: Kalkınma Bakanlığı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66 (3), 263-281. Özer, M. A. (2006), Avrupa Birliği Yolunda Türk Kamu Yönetimi. 1. Baskı, Platin Yayınları, Ankara. Özer, M. A. (2009), “Avrupa Birliği’ne Tam Üyeliğin Eşiğinde Türkiye”, Yönetim ve Ekonomi, 16 (1), 89-105. Özer, M. A. ve Akçakaya, M. (2014), Yerel Yönetimler. Gazi Kitabevi, Ankara. Sayın, Y. (2016), “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Katılım Müzakereleri ve Müzakere Fasılları”, Selçuk Üniversitesi MYO Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (2), 41-62. Sencer, M. (1991), “Türkiye’de Kalkınma Stratejileri ve Planlama Süreci”, Amme İdaresi Dergisi, 24 (4), 25-55. Sevinç, İ. (2015), “Kamu Yönetiminin Denetlenmesinde Yeni Bir Yöntem Olarak Ombudsmanlık Kurumunun Uygulanabilirliği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 20 (4), 99-121. Soyak, A. (2003), “Türkiye’de İktisadi Planlama: DPT’ye İhtiyaç Var Mı?”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (2), 167-182. Soyak, A. (2005). “Ertelenen 9. Kalkınma Planı ve Türkiye’de Planlamanın Geleceği Üzerine Bir Not”, Bilim ve Ütopya Dergisi, 136, 1-5. Şahin, Y. E. (2009), “Sosyal Devlet ve Yönetişimci Devletin Kamu Politikalarında Yaşanan Değişim: IV. ve IX. Kalkınma Planları Örnekleri”, Toplum ve Demokrasi, 3 (5), 57-72. Şimşek, O. (2016). “Türkiye’nin Planlama ile Tanışması: Devletçilik Dönemi Üzerine Bir İnceleme”, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 1-21. Takım, A. (2011), “Türkiye’de 1960-1980 Yılları Arasında Uygulanan Kalkınma Planlarında Maliye Politikaları”, Maliye Dergisi, 160, 154-176. Tanıyıcı, Ş. (2010). “Europeanization of Political Elite Discourses in Turkey: A Content Analysis of ParliamentaryDebates 1994- 2002”, TurkishStudies, 11 (2), 181-195. Tanıyıcı, Ş. (2013). “EU’sCopenhagenPoliticalCriteriaandthePoliticalCulture of the Western Balkan Countries: AreTheyCompatible?”, International Conference on Balkan Studies (ICBS 2008). 88-103. Toprak, Z. (2014), Yerel Yönetimler. 9. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara. Tutar, F. ve Demiral, M. (2007), “Yerel Ekonomilerin Yerel Aktörleri: Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 2 (1), 65-83. Uluer, A. G. ve Çemrek, M. (2015), 2004 Sonrası Türkiye-AB İlişkileri: Zirveden Başlayan Düşüş. Avrupa ve Avrupa Birliği. Der. Cengiz Dinç, Savaş Yayınevi, Ankara, 581-601. Uysal, Ceren (2001), “Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerinin Tarihsel Süreci ve Son Gelişmeler”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 1, 140-153. Yemen, Aysun (2015). “Kalkınma Planlarında Büyükşehirlerin Mevcut Durum Analizi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (37), 999-1022.