Meslek Seçiminde Toplumsal Cinsiyetin Rolü: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 48 - 67, 28.12.2018

Mahmure Gökcan Ayşenur Büyükgöze Kavas

Öz

Meslek
seçimi sürecini etkileyen önemli faktörlerden birisi de toplumsal cinsiyet
rolleridir. Ancak ülkemizde lise öğrencilerinin meslek seçiminde toplumsal
cinsiyet rollerine ilişkin yargılarını ölçmeye yönelik bir ölçek
bulunmamaktadır. Bu nedenle bu araştırmanın amacı lise öğrencilerinin meslek
seçimlerinde toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının rolünü belirlemeye yönelik olarak
“Meslek Seçiminde Toplumsal Cinsiyetin Rolü Ölçeğini” (MSTCRÖ) geliştirmektir.
Ölçeğin faktör yapısının belirlenmesi amacı ile iki ayrı araştırma grubundan
veri toplanmıştır. İlk veri seti (N =
901) ile açımlayıcı faktör analizi, ikinci veri seti (N = 504) ile de doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğin faktör
analizleri sonucunda toplam varyansın % 50’sini açıklayan toplam 17 maddeden ve
kısaca geleneksel ve eşitlikçi olarak adlandırılan iki boyuttan oluştuğu
görülmüştür. MSTCRÖ'nin geleneksel boyutu için hesaplanan Cronbach alfa güvenirlik
katsayısı .88, eşitlikçi boyutu içinse .77’dir. Araştırmadan elde edilen
bulgular tartışılarak önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, meslek seçimi, lise öğrencileri

Kaynakça

• Altınova, H. H. ve Duyan, V. (2013). Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22.
• Altuntaş, S., Atlı A. ve Kış, A. (2016). Öğrencilerin mesleki olgunluk düzeylerinin cinsiyetlerine göre meta analizi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 88-106.
• Aylar, F. ve Evci, N. (2017). Derleme: Ölçek geliştirme çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 389-412.
• Aylaz, R., Güneş, G., Uzun, Ö. ve Ünal, S. (2014). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rolüne yönelik görüşleri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 23(5), 183-189.
• Aysan, F. ve Siyez, D. M. (2011). Kariyer denetim odağı ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. XI. Ulusal Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Kongresinde sunulan bildiri. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Bacanlı, F. (2016). Kariyer karar verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 86-95.
• Bacanlı, F., Doğan. H., ve Hamamcı, Z. (2003). İlköğretim, ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin mesleki ve eğitsel kararlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 284-299.
• Başkal, S. (2009). Anadolu, Fen ve Genel Liselerde eğitim alan son sınıf öğrencilerinin bir üst öğrenime geçişte meslek seçimi ile ilgili yaşadıkları kaygıların çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: (Muğla ili örneği). Yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baykal, S. (1991). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet rolleri ile ilgili kalıp yargılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1(2), 66-75.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet ve bize yüklene roller. (Çev. K.Ay). İstanbul: Kadınlarla Dayanışma Vakfı (Kadav).
• Büyükgöze Kavas, A. (2011). Testing a model of career indecison among university students based on social cognitive career theory. Yayımlanmamış doktora tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Büyükgöze Kavas, A. (2012). Kariyer karar ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(38), 159-168.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32). 470-483.
• Chhin, C. S., Bleeker, M. M., & Jacobs, J. E. (2008). Gender-typed occupational choices: The long-term impact of parents' beliefs and expectations. Washington. DC, ABD: (ss.215-234).
• Correll, S. J. (2001). Gender and the career choice process: The role of biased self-assessments. American Journal of Sociology, 106(6), 1691-1730.Dökmen, Z. Y. (2004). Toplumsal cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• England, P. (2005). Gender inequality in labor markets: The role of motherhood and segregation. Social Politics: International Studies in Gender. State & Society, 12(2), 264-288.
• Erdol, T. A., Gözütok, F. D. (2017). Ortaöğretim öğrencileri için toplumsal cinsiyet eşitliği öğretim programı ihtiyaç analizi: Bir Anadolu Lisesi örneği. Eğitim ve Bilim, 42(190), 39-65.
• Esen, E., Öztürk, B. ve Siyez, D. M. (2018). Toplumsal cinsiyet algısı ölçeği ergen formu’nun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Nesne, 6(12), 144-173.
• Eser, Ş. (2010). Toplumsal cinsiyetin meslek seçimindeki rolü ve sekreterlik mesleği üzerine bir uygulama. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İnandı, Y., Özkan. S., Peker, S.ve Atik, Ü. (2009). Kadın öğretmenlerin kariyer geliştirme engelleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 77-96.
• Kalem Berk, S. (2013). Toplumsal cinsiyet ve profesyonelleşme: Hukuk mesleğinde kadın örneği. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 16(1), 75-103.
• Karataş, A. (2013). Bankacılık sektöründe cinsiyete dayalı kariyer farklılaşması: Muğla ili örneği. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(2), 1-16.
• Kılıç, A. Z., Beyazova, A.. Akbaş, H. M., Zara, A. ve Serhatlı, İ. (2014). Okul çağı çocuklarının toplumsal cinsiyet algıları: Gündelik yaşam örnekleriyle cinsiyetçiliğin benimsenme durumuna ve esneyebilme olasılığına dair bir araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 17(2), 121-151.
• Kırağ, N. (2015). Hemşirelik mesleğinin seçiminde ilişkili olan faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(4), 226-231.Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı. Ankara: Nobel.
• Millar, R., & Shevlin, M. (2007). The development and factor structure of a career locus of control scale for use with school pupils. Journal of Career Development, 33, 224-249.
• Moya, M., Expósito, F., & Ruiz, J. (2000). Close relationships, gender and career salience. Sex Roles, 42, 825-846.
• Öngen, B. ve Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48, 1-18.
• Özçatal, Ö. (2011). Ataerkillik, toplumsal cinsiyet ve kadının çalışma yaşamına katılımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 1(1), 21-39.
• Öztemel, K. (2014). Kariyer kararsızlığı ile mesleki karar verme öz yetkinlik ve kontrol odağı arasındaki ilişkiler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 459-477.
• Özyürek, R. ve Atıcı, M. K. (2002). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimi kararlarında kendilerine yardım eden kaynakların belirlenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(17), 33-42.
• Oswald, D. L. (2008). Gender stereotypes and women's reports of liking and ability in traditionally masculine and feminine occupations. Psychology of Women Quarterly. 32(2), 196-203.
• Ramaci, T., Pellerone, M., Ledda, C., Presti, G., Squatrito, V., & Rapisarda, V. (2017). Gender stereotypes in occupational choice: A cross-sectional study on a group of Italian adolescents. Psychology Research and Behavior Management, 10, 109-117.
• Sarıkaya, T. ve Khorshid, L. (2009). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen etmenlerin incelenmesi: Üniversite öğrencilerinin meslek seçimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 393-423.
• Seymenler, S. ve Siyez, D. M. (2016). Lise öğrencilerinde kariyer denetim odağını yordayıcı değişkenler olarak toplumsal cinsiyet ve ebeveyne bağlanma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 286-300.
• Siyez, D. M. (2015). Validity and reliability of a Turkish version of the career locus of control scale. Journal of Career Development, 42(4), 281-293.
• TCB Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü (2000). Bankacılık sektöründe cinsiyete dayalı ayrımcılık. Ankara: Cem Web Ofset.
• Temel, A., Yakın M. ve Misci, S. (2006). Örgütsel cinsiyetlerin örgütsel davranışa yansıması. Yönetim ve Ekonomi, 13(1), 27-51.
• Wienclaw, R. A. (2011). Gender Roles. In Sociology Reference Guide: Gender Roles and Equality California: Salem Press. (pp. 33–40).