Tefsirde Sahabenin Öznelliği

Yıl 2016, Sayı: 27, 57 - 90, 01.06.2016

Mevlüt Erten

Öz

Anlam, nass-Kur’an/yorumcu ilişkisinden ayrı düşünülemez.

Bu da doğal olarak öznelliği gündeme getirmektedir.

Sahabe her insan gibi, Kur’an üzerine konuşma ve ayetleri

açıklama sadedinde öznelliklerini sergilemekten çekinmemiştir.

Onların tefsirdeki öznelliklerini; müşahedelerine dayalı

açıklamaları, kişisel bilgi ve kavrayışlarına dayalı açıklamaları

(Kendi dünyalarının yansıması olan açıklamalar), akla ve

mantığa dayalı açıklamaları, kültüre (dil) bağlı açıklamaları,

ayeti zamanın olayları ile irtibatlandırarak açıklamaları şeklinde

kategorize ettik. Çalışmamızda bütün bu hususları örnekleriyle

genişlemesine ele aldık.

Anahtar Kelimeler

Öznellik, ihtilaf, müşahede, kavrayış, akıl- mantık, kültür, olay

Kaynakça

• Albayrak, Halis, “Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın Tefsir Anlayışı”, Elmalılı M. Hamdi Yazır Sempozyumu, 4-6 Eylül 1991, T. D. V. Yay., Ankara 1993.a
• Albayrak, Halis, Kur’an’ın Bütünlüğü Üzerine Kur’an’ın Kur’an’la Tefsiri, Şûle Yay., İstanbul 1992.
• Aydemir, Abdullah, Tefsirde İsrailiyyat, Beyan Yayınları, İs
• Mehmet Akif Koç, İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir
• Faaliyetleri, Kitabiyat Yay., Ankara 2003, s. 133. tanbul 1992.
• Carullah, Abdüsselam b. Salih b. Süleyman, Nakdü’s- Sahabe ve’t-Tabiîne Littefsîr, Daru’t-Tedmuriyye, Riyad 2009.
• Cündioğlu, Dücane, Anlam’ın Tarihi, Tibyan Yay., İstanbul 1997.
• Ebu Zeyd, Nasr Hamid, İlahi Hitabın Tabiatı Metin Anlayışı- mız ve Kur’an İlimleri Üzerine, çev.: Mehmet Emin Ma- şalı, Kitabiyat, Ankara 2001.
• Erul, Bünyamin, “Hz. Aişe’nin Metin Tenkidinde Kullandığı Yöntem”, Zerkeşi, Bedruddin, Hz. Aişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler içinde, Yayına Hazırlayan.: Bün- yamin Erul, Otto Yayınları, Ankara 2014.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı, çev.: Cahit Koytak-Ahmet Ertürk, İşaret Yay., İstanbul 1996.
• el-Füneysân, Suûd İbn Abdullah, Merviyyâtü Ümmi’l- Mü’minîn Aişe Fi’t-Tefsîr, Mektebetü’t-Tevbe, Riyad 1992.
• Hamidullah, Muhammed, Sahabe Devrinde İçtihat, çev.: Ahmet Yasin Küçüktiryaki, Diyanet İlmi Dergi, c: 49, s: 1, Ocak-Şubat-Mart 2013.
• Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi (Kavramlar ve Akımlar), Remzi Kitabevi, İstanbul 1978.
• Hatiboğlu, Mehmed Said, Müslüman Kültürü Üzerine, Kitâbiyât, Ankara 2004.
• el-Huvvârî, Hûd b. Muhakkem, Tefsîru Kitâbillâhi’l-Azîz, tah.: el-Hâcc Şerîfî, Beyrut 1990.
• İbn Kesîr, Imadu’d-Din Ebu’l-Fida İsmail b. Umer, Tefsîru’l- Kur’ânî’l-Azîm, Daru’l-Ma’rife, Beyrut 1987.
• Karaağaç, Günay, Dil, Tarih ve İnsan, Akçağ Yay., Ankara 2002.
• Koç, Mehmet Akif, İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri, Kitabiyat Yay., Ankara 2003.
• el-Kurtubi, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câm‘i li Ahkâmi’l-Kur’ân, Daru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut 2004.
• Kutlu, Sönmez, Mezhepler Tarihine Giriş, Dem Yay., İstan- bul 2010.
• Mengüşoğlu, Takiyyettin, “Sübjektivlik ve Objektivlik Feno- meninin Felsefi Antropoloji Bakımından Tahlili”, Felsefe Aktivi, c. 3, sayı 3, 1957.
• Muhammed Fuad Abdulbaki, el-Mucemu’l-Mufehres Li Elfa- zi’l-Kur’ani’l-Kerim., İstanbul 1984, s. 118, 322.
• Mulhall, Stephen, Heidegger ve ‘Varlık ve Zaman’, çev.: Kaan Öktem, Sarmal Yay., İstanbul 1998.
• Müslim Abdullah, Eseru’t-Tetavvuri’l-Fikrî fi’t-Tefsîr fi’l- Asri’l-Abbâsî, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 1984.
• Öztürk, Mustafa, Tefsirin Halleri, Ankara Okulu Yay., Anka- ra 2013.
• er-Razi, Fahruddin, Mefâtihu’l-Ğayb, Daru’l-Fikr, Beyrut 1990.
• Subhi es-Salih, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Daru’l-Ilm Li’l- Melâyîn, Beyrut 2009.
• es-Suyuti, Celaleddin, ed-Durru’l-Mensûr, Daru’l-Fikr, Bey- rut trs.
• es-Suyuti, Celaleddin, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Mektebe- tü’l-Mearif, Riyad 1987.
• Süslü, Mehmet Zeki, Kur’an Tefsirinde Sahabenin Görüş Farklılıkları, S.D.Ü. S.B.E., Isparta 2009, Yayınlanma- mış Yüksek Lisans Tezi.
• et-Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Câmi‘u’l-Beyân ‘An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Daru’l-Fikr, Beyrut 2001.
• Türcan, Selim, Kimlik ve Kitab İlişkisi Bağlamında İlk Dö- nem Kur’an Tasavvuru ve Dönüşümü, Ankara Okulu Yay., Ankara 2010.
• ez-Zeccâc, İbrahim b. Muhammed b. Seriyy, Ma‘âni’l-Kur’ân ve İ‘râbuh, thk.: Abdülcelîl Abduh Şelebî, Âlimu’l- Kütüb, Beyrut 1988.
• ez-Zemahşeri, Carullah Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf, Daru’l- Fikr, Beyrut 1977.
• ez-Zerkeşi, Bedruddin, Hz. Aişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler, Yayına Hazırlayan.: Bünyamin Erul, Otto Yayınları, Ankara 2014.