Ebû Caʻfer en-Nehhâs ve “Kitâbu’t-Tuffâhe fi’n-Nahv” Adlı Eserinde Nahve Dair Farklı Yaklaşımlar

Yıl 2016, Sayı: 28, 169 - 191, 15.12.2016

Hüseyin Ersönmez

Öz

Özet

Arap nahviyle alakalı çalışmalar erken dönemlerden
itibaren başlamıştır. Arapların diğer milletlerle irtibata geçmesi, farklı
milletlerden insanların İslâm’a girmesine vesile olmuştur. Bu durum ise Arap
olmayan Müslümanların, Ku’rân dili olan Arapçayı öğrenmeye meyletmelerine zemin
hazırlamıştır. Bu itibarla, gerek Araplara, gerekse Arap olmayan Müslümanlara
Arapçayı öğretme adına birçok eser telif edilmiştir. Kitâbu’t-Tuffâhe
fi’n-Nahv adlı eser de Ebû Caʻfer en-Nehhâs’ın bu anlamda kaleme almış olduğu eseridir. Eser kendinden
önce yazılmış hacimli nahiv kitaplarının aksine, meseleleri Arap gramerine
giriş mahiyetinde, ihtilaflardan uzak, kısa ve öz bir biçimde ele almıştır.

Anahtar Kelimeler

en-Nehhâs, et-Tuffâhe, nahiv, ıstılah

Kaynakça

• el-Ahmer, Halef, Mukaddime fi’n-Nahv, tah. ʻİzzu’d-dîn et-Tenûhî, Dımeşk, 1961.
• Bakırcı, Selami-Demirayak, Kenan, Arap Dili Grameri Tarihi, Er-zurum, 2001.
• Çetin, Nihad M., “Arap” (Yazı, Dil, Edebiyat), DİA, İstanbul, 1991, III, 276-309.
• Çıkar, Mehmet Şirin, Arap Dilbiliminde Kırılma Noktası: İbnu’s-Serrâc ve Nahiv İlminde Usûl Geleneği, EKEV Akademi Dergisi, 2004, c.VIII, S.20, 353-354.
• Çöğenli, M.Sadi, “el-Cumelu’l-Kubrâ”, DİA, İstanbul, 1993, VIII, 114-115.
• Dayf, Şevki, el-Medârisu’n-Nahviyye, Kâhire, 1968.
• Demirayak, Kenan-Çöğenli, M.Sadi, Arap Edebiyatında Kaynaklar, Erzurum, 2000.
• Durmuş, İsmail, “Halef el-Ahmer”, DİA, İstanbul, 1997, XV, 234-236.
• ________ “Muberred”, DİA, İstanbul, 2006, XXXI, 432-434.
• Eroğlu, Muhammed, “Nehhâs”, DİA, İstanbul, 2006, XXXII, 542-543.
• el-Galâyînî, Mustafa, Câmiʻu’d-Durûsi’l-Arabiyye, I-III Beyrut, 2011.
• Güney, Fikri, Ebû Caʻfer en-Nehhâs, Hayatı Eserleri ve Meâni’l-Kurân’ı, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergi-si, 2015, c.IV, S.7, 156-176.
• el-Hadîsî, Hatice, el-Medârisu'n-Nahviyye, Ürdün, 2001.
• el-Hamevî, Yâkut, Muʻcemu'l-Udebâ, tah. İhsân ʻAbbâs, I-VII, Bey-rut, 1993.
• İbn Cinnî, Ebû’l-Feth ʻOsman, el-Hasâis, tah. Muhammed ʻAli en-Neccâr, I-III, Beyrut, tsz.
• İbn Hallikân, Ahmed b. Muhammed, Vefayâtu'l Aʻyan, tah. İhsân ʻAbbâs, I-VIII, Beyrut, 1968.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed ʻAbdullah b. Yûsuf, Şerhu Katri’n-Nedâ ve Belli’s-Sadâ, tah. Muhammed Muhyiddîn ʻAbdulhamîd, Kâhire, 1964.
• İbn Nedîm, Muhammed b. İshâk, el-Fihrist, tah. İbrâhîm Rama-zân, Beyrut, 1997.
• İbnu'l-Enbârî, Ebû’l-Berekât, Nuzhetü'l-Elibbâ, tah. İbrâhîm es-Sâmerrâî Ürdün, 1985.
• İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl, el-Usûl fi’n-Nahv, I-III, Beyrut, 1988.
• Kâtip Çelebi, Keşfu’z-Zunûn, I-II, Bağdat, 1941.
• el-Kıftî, Cemâluddîn ʻAli b. Yûsuf, İnbâhu'r-Ruvât alâ Enbâhi’n-Nuhât, tah. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm, I-IV, Kâhire, 1982.
• Kızıklı, Salih Zafer, Arap Grameri Ekolleri, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Bursa, 2005.
• el-Lugavî, Ebu’t-Tayyib, Merâtibu’n-Nahviyyîn, tah. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Kâhire, 1955.
• el-Muberred, Ebu’l-ʻAbbâs Muhammed b. Yezîd, el-Muktedab, tah. Muhammed ʻAbdulhâlik ʻUdayme, Beyrut, tsz.
• en-Nehhâs, Ebû Caʻfer, Kitâbu’t-Tuffâhe fi’n-Nahv, tah. Kûrkis Avvâd, Bağdat, 1965.
• Özbalıkçı, M. Reşit, “Sîbeveyhi”, DİA, İstanbul, 2009, XXXVII, 130-134.
• es-Safedî, Halîl b. Eybek, el-Vâfî bi’l-Vefâyât, tah. Ahmed el-Arnâût ve Turkî Mustafa, I-XXIX, Beyrut, 2000.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr ʻAmr b. ʻOsman, el-Kitâb, I-IV, tah. ʻAbdusselâm Hârun, Kâhire, 1988.
• es-Suyûtî, ʻAbdurrahmân b. Ebû Bekr, Buğyetu'l-Vuʻât fî Ta-bakâti’l-Lugaviyyîn ve’n-Nuhât, tah. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm, I-II, Lübnan, 1965.
• ________el-İktirâh fî Usûli’n-Nahv, Dımeşk, 2006.
• ________el-Muzhir fi ʻUlûmi’l-Luga ve Envâʻihâ, tah. Fuâd ʻAli Mansûr, I-II, Beyrut, 1998.
• et-Tantâvî, Muhammed, Neş'etu'n-Nahv ve Tarihu Eşheri'n-Nuhât, Kahire, 1995.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Halil b. Ahmed”, DİA, İstanbul, 1997, XV, 309-312.
• ez-Zübeydî, Ebû Muhammed b. el-Hasen, Tabakâtu'n-Nahviyyîn ve'l-Lugaviyyîn, tah. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm, Kahi-re, 1973.