Trakya Bölgesi, Hayrabolu Havzasında Akiferin Kirlenmeye Karşı Duyarlılığının DRASTIC ve DRASTIC-AHP Yöntemleri ile Haritalanması

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 1, 6 - 22, 18.07.2018

Orhan Arkoç

Öz

Çalışma alanı, Türkiye’nin Trakya bölgesinde Hayrabolu
havzasında yer almaktadır. Havzada yeraltısuyu, sulama ve içme suyu ihtiyacını
karşılamak için kullanılmaktadır. Bununla beraber havzadaki tarımsal
faaliyetlerin yoğunluğu, yeraltısularının kirlenmesi açısından tehdit
oluşturmaktadır Bu çalışmada havzadaki kirleticilerin yeraltısularını etkileme
dereceleri ve dolayısı ile akiferi oluşturan birimlerin kirlenmeye karşı
duyarlılığı DRASTIC yöntem ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) bir arada
kullanılarak belirlenmiştir. DRASTIC yöntemine ek olarak Analitik Hiyerarşi
Süreci (AHS) ile DRASTIC yönteminde kullanılan katsayılar ve ağırlıklar tekrar
değerlendirilip akiferin kirlenmeye karşı duyarlılığı tekrar belirlenmiştir.
CBS ortamında akiferin kirlenmeye karşı duyarlılık haritası hazırlanmıştır.
Yeraltısularında gözlenen nitrat konsantrasyonu dağılım değerleri ile CBS
ortamında hazırlanan duyarlılık haritaları karşılaştırılmıştır. Oluşturulan
duyarlılık haritasına göre havzadaki akifer yüzey alanının % 28,2'sinin
kirlenmeye karşı oldukça savunmasız olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akifer Duyarlılık Haritası, Analitik Hiyerarşi Süreci, DRASTIC Yöntemi, Hayrabolu Havzası

Kaynakça

• Abdullah, T. O., Ali, S. S., Al-Ansari, N. A. (2016) Groundwater assessment of Halabja Saidsadiq Basin, Kurdistan region, NE of Iraq using vulnerability mapping. Arabian Journal of Geosciences, 9(3), 1-16
• Abiy, A. Z., Melesse, A. M., Behabtu, Y. M., Abebe, B. (2016) Groundwater Vulnerability Analysis of the Tana Sub-basin: An Application of DRASTIC Index Method. Landscape Dynamics, Soils and Hydrological Processes in Varied Climates. Springer International Publishing, Geneva, 839p.
• Al-Adamat RAN, Foster IDL, Baban SMJ (2003) Groundwater vulnerability and risk mapping for the Basaltic aquifer of the Azraq basin of Jordan using GIS, remote sensing and DRASTIC. Applied Geography 23:303–324
• Aller L., Bennett T., Lehr J.H., Petty R.H. Hackett G. (1987) DRASTIC: a standardised system for evaluating groundwaters pollution potential using hydrogeologic settings. USEPA Report 600/2- 87/035, Robert S. Kerr Environmental Research Laboratory, Oklahoma, USA.
• Al-Zabet T. (2002) Evaluation of aquifer vulnerability to contamination potential using the DRASTIC method. Environmental Geology, 43, 203– 208
• EHCDP, (2005). Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı proje grubu, Plan Hükümleri, Trakya Üniversitesi, Edirne, 405
• Arkoc, O. (2014) Heavy Metal Concentrations of Groundwater in the East of Ergene Basin, Turkey. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 93, 429-437.
• Aydin, Ö., Öznehir, S., Akcali, E.(2009) Ankara için optimal hastane yeri seçiminin Analitik Hiyerarşi Süreci ile modellenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2),69-86
• Baalousha H. (2006) Vulnerability assessment for the Gaza Strip, Palestine using DRASTIC. Environmental Geology, 50,405–414
• Brindha, K., Elango, L. (2015) Cross comparison of five popular groundwater pollution vulnerability index approaches. Journal of Hydrology, 524, 597-613.
• Civita M. (1994) Le carte della vulnerabilit`a degli acquiferi all’inquinamiento: teoria e pratica (Contamination vulnerability mapping of the aquifer: theory and practice). Quaderni di Tecniche di Protezione Ambientale, Pitagora, Italy
• Cooley, H., Ajami, N., Ha, M. L., Srinivasan, V., Morrison, J., Donnelly, K., Christian-Smith, J. (2014) Global water governance in the twenty-first century. In The world’s water. Island Press, Washington, DC (editor: P. H. Gleick) 43
• Doerfliger N., Jeannin P.Y. Zwahlen F. (1999) Water vulnerability assessment in karst environments: a new method of defining protection areas using a multi-attribute approach and GIS tools (EPIK method). Environmental Geology, 39(2):165–176.
• DSİ (2002) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Ergene Havzası Hidrojeoloji Raporu, Edirne, 70 (Yayımlanmamış)
• DSİ (2016) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2016 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara, 380 Dumlu, O., Bozkurtoğlu, E., Yalçın, H. T.,2006. Yeraltısuyu jeolojisi ve hidroliği. Literatür Yayıncılık. Ankara, 255
• Foster S. (1987). Fundamental concepts in aquifer vulnerability, pollution risk and protection strategy. In: Vulnerability of soil and groundwater to pollutants (editors:Van Duijvenbooden andVan Waegeningh), Organization for Applied Scientific Research , Hauge, Netherlands,69–86.
• Garewal, S. K., Vasudeo, A. D., Landge, V. S., Ghare, A. D. (2017) A GIS-based modified DRASTIC (ANP) method for assessment of groundwater vulnerability: A case study of Nagpur City, India. Water Quality Research Journal, 1-8.
• National Research Council. (1993) Ground water vulnerability assessment: Predicting relative contamination potential under conditions of uncertainty. National Academies Press. Washington, 210.
• Hamza, S. M., Ahsan, A., Imteaz, M. A., Rahman, A., Mohammad, T. A., Ghazali, A. H. (2015) Accomplishment and subjectivity of GIS-based DRASTIC groundwater vulnerability assessment method: a review. Environmental Earth Sciences, 73(7), 3063-3076.
• Lee S (2003) Evaluation of waste disposal site using the DRASTIC system in southern Korea. Environmental Geology, 44:654–664.
• Lobo-Ferreira, J. P., Oliveira, M. M., (2004) DRASTIC groundwater vulnerability mapping of Portugal. Geofísica Internacional, 43(4), 541-550.
• Merchant, J. W., (1994). GIS-based groundwater pollution hazard assessment: a critical review of the DRASTIC model. Photogrammetric engineering and remote sensing, 60(9), 1117-1128.
• Millet, I., Saaty, T. L. ,(2000). On the relativity of relative measures–accommodating both rank preservation and rank reversals in the AHP. European Journal of Operational Research, 121(1), 205-212.
• Rahman A (2008) A GIS based DRASTIC model for assessing groundwater vulnerability in shallow aquifer in Aligarh, India. Applied Geography 28:32–53.
• Saaty T.L., (1980) The analytic hierarchy process: planning, priority setting, resource allocation. McGraw-Hill Book Company, New York.287.
• Secunda, S., Collin, M. L., Melloul, A. J.(1998) Groundwater vulnerability assessment using a composite model combining DRASTIC with extensive agricultural land use in Israel's Sharon region. Journal of Environmental Management, 54(1), 39-57.
• Şener, Ş., Şener, E., Davraz, A. (2009). DRASTIC ve Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemlerinin Entegrasyonu ile Akifer Duyarlılık Haritalarının Hazırlanması: Senirkent-Uluborlu Havzası (Isparta) Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13(1), 48-59.
• Sener, E., Davraz, A., (2013) Assessment of groundwater vulnerability based on a modified DRASTIC model, GIS and an analytic hierarchy process (AHP) method: the case of Egirdir Lake basin (Isparta, Turkey). Hydrogeology Journal, 21(3), 701-714.
• Şentürk, K., Sümengen, M., Terlemez, İ., Karaköse, C., 1998 1/100 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Bandırma D4 paftası, Maden Tetkik ve Arama Müdürlüğü, Ankara, 10s.
• http://www.tuik.gov.tr (21.05.2017).
• Umut, M. 1988 1/100 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Kirklareli-C4, Kırklareli –C5 paftaları, Maden Tetkik ve Arama Müdürlüğü, Ankara, 6.
• Van Stempvoort D., Ewert L., Wassenaar L., (1993) Aquifer vulnerability index (AVI): a GIS compatible method for groundwater vulnerability mapping. Canadian Water Resources Journal, 18:25–37.
• Vias J.M., Andreo B., Perles M.J., Carrasco F., Vadillo I., Jimenez, P., (2006) Proposed method for groundwater vulnerability mapping in carbonate (karstic) aquifers: the COP method. Application in two pilot sites in southern Spain. Hydrogeolgy Journal, 14:912–925.
• Wang, J., He, J., Chen, H., (2012) Assessment of groundwater contamination risk using hazard quantification, a modified DRASTIC model and groundwater value, Beijing Plain, China. Science of the Total Environment, 432, 216-226.
• Yıldırım, Ü., Güler, C., (2016) Identification of suitable future municipal solid waste disposal sites for the Metropolitan Mersin (SE Turkey) using AHP and GIS techniques. Environmental Earth Sciences, 75(2), 1-16.