HATAY SORUNU VE İBRAHİM ŞÜKRÜ SÖKMENSÜER’İN FAALİYETLERİ

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 577 - 592, 31.07.2018

Ömer Ali Keskin

Öz

Bu çalışma, Hatay (Sancak) Sorunu olarak bilinen ve Türkiye Cumhuriyeti yönetimi tarafından bir dava olarak önem atfedilen konuda İbrahim Şükrü Sökmensüer’in yaptığı faaliyetleri ele alır. Hatay Sorunu’nun çözümüne yönelik yapılan çalışmalarda etkin ve kritik görevler alan Şükrü Sökmensüer bu çalışmalarını Hatay Egemenlik Cemiyeti Genel Sekreteri olarak yürütmüştür. Şükrü Sökmensüer, Hatay Sorunu’nun çözümü aşamasında zaman zaman insiyatifler almış, buna bağlı olarak kritik kararlarla davanın olumlu sonuçlanmasına önemli katkılar sağlamıştır. Hatay Sorunu’nda, Fransızların tüm karşı duruşuna rağmen, Türk hükümetinin kararlı duruşu davanın kazanılmasında etkili olmuştu. Mustafa Kemal Atatürk’ün davayı kendi davası olarak benimsemiş olması ve buna yönelik olarak Şükrü Sökmensüer ve diğer çalışma arkadaşlarını bu davanın kazanılması için görevlendirmiş bulunması sorunun çözümü için gerekli olan en önemli aşamaydı. Şükrü Sökmensüer, gerek Hatay Egemenlik Cemiyeti Genel Sekreteri olarak gerekse bireysel çabaları ve verilen özel görevleri çerçevesinde bu davanın kazanılmasında etkili olmuştu. Sökmensüer, Hatay Sorunu’nun en kritik dönemlerinde ve kriz anlarında duruma önemli müdahaleler yapmış, bu müdahaleleri sonucunda sorunun başarılı bir şekilde çözümü sağlanmıştı. Şükrü Sökmensüer, Hatay Sorunu halledildikten ve ardından oluşan Hatay Devleti de sona erdikten sonra Hatay’ın ilk valisi olarak atanmış ve burada önemli çalışmalar yapmıştı. Şükrü Sökmensüer’in Hatay’ın kurtarılmasından sonra buraya ilk vali olarak atanmış olması, onun Hatay Sorunu’nun çözümündeki etkisini ve Hatay Davası’na verdiği katkıyı göstermesi bakımından önemliydi.

Anahtar Kelimeler

İbrahim Şükrü Sökmensüer, Hatay Sorunu, Hatay Davası, Sancak Sorunu

Kaynakça

• Arşivler:
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA 030-10-0-0_225-515-23.
• BCA 030_18_01_02_87_68_6.
• Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CA)
• Cumhurbaşkanlığı Arşivi , EBİS No 01013454, Belge No 12, Ek No 33/19.6.1938.
• Türk Tarih Kurumu Arşivi (TTK Arşivi)
• Türk Tarih Kurumu Arşivi, MS-TS-5-25/25.
• Türk Tarih Kurumu Arşivi, MS-TS-5-29/29.
• Türk Tarih Kurumu Arşivi, MS-TS-5-30/30.
• Türk Tarih Kurumu Arşivi, MS-TS-5-32/32.
• Kitaplar ve Makaleler:
• Ada, S. (2005). Türk-Fransız ilişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Atay, F. R. (2006). Çankaya -Atatürk’ün doğumundan ölümüne kadar-. Ankara: Pozitif Yayınları.
• Budak, Ö. (2002). Sevr paylaşımı. Türkler XV, (Ed: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 835-845.
• Budak, H. Ö. (2016). Sömürgecilikte Jeopolitiğe, Ankara: Öztepe Matbaacılık.
• Demir Y. (2012). Hatay’da Siyasî Çekişmeler ve Türkiye’nin Politikası: Political Struggles in Hatay and the Turkey’s Policy (1936-1938). History Studies: İnternational Journal Of History, Prof Dr. Enver Konukçu Armağanı, 4 (Özel Sayı), s. 47-72.
• Demirel, A. (2014). Tek Partinin İktidarı; Türkiye’de Seçimler ve Siyaset (1923-1946). İstanbul: İletişim.
• İnan, A. (2011). Tarihe Tanıklık Edenler. Cumhuriyet’in Kurucu Kuşağıyla Söyleşiler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karakoç, E. (2009). Atatürk’ün Hatay Davası. Bilig, Yaz/2009 sayı 50, s. 97-118.
• Pehlivanlı, H. ve; Melek, İ. (2011). Hatay Devleti (2 Eylül 1938-29 Haziran 1939): Devletten Millete Hatay Devleti; Bir Sadakat Öyküsü. Ankara: Hatay Valiliği,
• Pehlivanlı, H., Sarınay, Y. ve Yıldırım, H. (2001). Türk Dış Politikasında Hatay (1918-1939). Ankara: ASAM.
• Soyak, H. R. (2016). Atatürk’ten Hatıralar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sökmensüer, İ. Ş. (1946). Halkla Bir Konuşma (Konuşan Erzincan Milletvekili Şükrü Sökmensüer). Antakya: Yeni Gün Matbaası.
• Gazeteler:
• Akşam, 27 Haziran 1938, Pazartesi, “Hatay’da İntihabatı Muhtelit Bir Komisyon Yapacak,” s. 1, 10.
• Akşam, 21 Temmuz 1938, Perşembe, “Hatay’da Yarın Yeniden Kayıd İşine Başlanıyor,” s. 1, 13.
• Akşam, 22 Temmuz 1938, Cuma, “Hatay'da Kayid İşine Bu Sabah Başlandı,” s. 1.
• Akşam, 23 Temmuz 1938, Cumartesi, “Hatay’da Başlayan Kayıt İşi Süratle İlerliyor,” s. 2.
• Akşam, 9 Ağustos 1938, Salı, “Hatay’da Müntehibisani Kaydı Dün Bitirildi”, s. 1.
• Akşam, 9 Ağustos 1938, Salı, “Hatay’da Müntehibisani Kaydı Dün Bitirildi: Hatay Meclisi Ay Sonunda Teşkil Ediliyor, Mecliste 22 Türk Mebus Bulunacak,” s. 1.
• Akşam, 2 Eylül 1938, Cuma, “Hatay Halk Partisinin Türk Halkına Beyannamesi,” s. 1, 4.
• Akşam, 24 Haziran 1939, Cumartesi, “Hatay Anavatana Kavuştu,” s. 1, 13.
• Akşam, 8 Temmuz 1939, Cumartesi, “Hatay Vilayetine Dair Kanunlar Mecliste Alkışlarla Kabul Edildi,” s. 1, 7.
• Akşam, 16 Temmuz 1939, Pazar, “İlk Hatay Valisile Mülakat,” s. 1, 4.
• Akşam, 20 Temmuz 1939, Cuma, “Hatay Valisi Beylan’da Mühim Bir Nutuk Söyledi,” s. 6.
• Akşam, 21 Temmuz 1939, Cumartesi, ”Hatay Valisi Antakyada Belediye Reisinin Ziyafetinde Bir Nutuk Söyledi,” s. 4.
• Ulus, 30 Haziran 1939, Cuma, “Hatay Devleti Tarihe Karıştı,” s. 1, 3, 6.
• Ulus, 16 Temmuz 1939, Pazar, “İlk Hatay Valimizin Gazetemize Beyanatı,” s. 1
• Ulus, 19 Temmuz 1939, Çarşamba, “Hatay Valisi Hararetle Karşılandı,” s. 1, 8).
• Ulus, 20 Temmuz 1939, Perşembe, “Hatay İlk Valisini Sevinç Tezahürleriyle Karşıladı,” s. 1, 7.
• İnternet Erişimi ve Veri Tabanları:
• Muradoğlu, Abdullah (2017). http://www.aktifhaber.com/ismet-pasa-bile-dinci-diye- suclanmıs-87118h.htm.