1929 DÜNYA EKONOMİK KRİZİ VE TÜRKİYE’DE DEVLETÇİLİK POLİTİKASINA GEÇİŞ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 133 - 139, 30.06.2018

Nesrin Akkor

Öz

Osmanlı
Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda mağlup olmasının ardından Anadolu, İtilaf
Devletlerince işgale uğramıştı. Uzun süren savaşlar ve devlet ekonomisinde
yaşanan zorluklar nedeniyle Anadolu iyice yoksullaşmıştı. Üretim yapabilecek
olan yetişmiş erkek nüfusun da savaşlarda yok olmasıyla ekonomik darboğazdan
nasıl çıkılacağı büyük bir sorun oluşturmaktaydı. İktisadi anlamda durum son
derece kötü idi ancak düşman işgaline karşı büyük bir direnç gösterilmiş ve
yeni bir devlet ortaya çıkmıştı. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin savaş sonrası
dönemde nasıl bir ekonomi politika izleyeceği tam olarak bilinmiyordu çünkü hem
var olan sorunlar hem de Osmanlı Devleti’nden kalma borçlar devlet
idarecilerini fazlasıyla kaygılandırmaktaydı. Ekonomik yükselişi sağlamanın
önemli bir ayağı nitelikli iş gücüne sahip olmaktı. Yaşanan çatışmalarda
eğitimli insan gücünün önemli bir kısmı yok oldu. Ticari faaliyetleri yürüten
azınlıklardan da göçlerin yaşanması ekonomiyi daha da kötüleştirdi. Sermaye ve
teknolojik altyapının olmayışı var olan imkanlarla ilerlemeyi zorlaştırıyordu.
Tüm zorluklara rağmen yürütülen toparlanma gayretine en büyük darbeyi 1929
Dünya Ekonomik Krizi vurdu. Kriz, başta ABD ve İngiltere olmak üzere tüm
devletleri etkilemişti. Türk ekonomisi de büyük bir yara almıştı. Bu büyük
krizden kurtulmak ve toparlanmak için 1930 yılında ilk kez devletçilik konusu
gündeme gelir. 1932 yılından itibaren uygulanmaya başlayan devletçilik sistemi,
devlet öncülüğünde sanayiye dayalı bir ekonomik gelişim hamlesi olarak ifade
edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyeti, Ekonomi

Kaynakça

• Aydoğan, M. (2005), Türkiye Üzerine Notlar, İzmir, Umay Yayınları.
• Batur, S. (2008), “Atatürk Döneminde Devletçilik Modelinin Uygulanması Evresinde Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri (1934-1938)”, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Boratav, K. (2006), Türkiye’de Devletçilik, İstanbul, Savaş Yayınları.
• Çavdar, T. (2003), Türkiye Ekonomisinin Tarihi, Ankara, İmge Yayınları.
• Ertan, T. F. (2011), Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ankara, Siyasal Kitapevi.
• Ertem, B. (Aralık 2010), “Siyasal Bir Muhalefet Denemesi Olarak Serbest Cumhuriyet Fırkası”, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1(2): 71-92.
• Ezer, F. (2010), “1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin Türkiye’ye Etkileri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1): 427-442.
• Gülalp, H. (1983), Gelişme Stratejileri ve Gelişme İdeolojileri, Ankara, Yurt Yayınları.
• İnan, A. (1972), Devletçilik İlkesi ve Türkiye’nin Birinci Sanayi Planı, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Kahraman, S. (2005), “(1929-1939) İktisadi Devletçilik ve Sanayileşme Politikaları”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kaya, İ. (2010), “Türkiye’de Devletçilik Uygulamaları”, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kepenek, Y. (1995), Türkiye Ekonomisi, İstanbul, Remzi Kitapevi.
• Keyder, Ç. (2014), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Kili, S. (1981), Atatürk Devrimi, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Müderrisoğlu, A. (1974), Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Önsoy, R. (2005), “Atatürk’ün Ekonomi Politikası ve Devletçilik”, Atatürkçü Düşünce El Kitabı II, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları: 129-164.
• Özdemir, B. (2009), Osmanlı Devleti Dış Borçları, Ankara, ATO.
• Özel, H. A. (2001) , “Türkiye’de Ticari Serbestleşmenin Tarihsel Gelişimi”, Girişimcilik ve Kalınma Dergisi, 6(2): 73-92.
• Özlü, H. (Şubat 2009), “Atatürk Dönemi Ekonomi Uygulamaları ve Savunma Sanayisindeki Gelişmeler”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 7(13): 119-143.
• Öztürk, İ. (1995), “Cumhuriyet Döneminde Sanayi Planlamasının Düşünce Kökenleri”, İstanbul Üniversitesi A.İ.İ.T.E., Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Öztürk, M. (2010), “Tek Parti Dönemi (1923-1945) Tarım Politikalarında Devletçilik”, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Pamuk, Ş. (2012), Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, İstanbul, Gençlik Kitapevi.
• Pamuk, Ş. (2014), Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul, İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şahin, H. (2000), Türkiye Ekonomisi, Ankara, Ezgi Kitapevi.
• Şeker, M. (2007), “Osmanlı Devletinde Mali Bunalım ve İlk Dış Borçlanma”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2): 115-134.
• Ünlü Soylu P. – Yaktı Ö. (2012), “Devletçiliğe Yönelmede Bir Köşe Taşı: Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı”, History Studies, 4: 365-379.
• Yıldız, N. (2009), “1923-1930 Yılları Arası Türkiye’nin Devletçilik Politikası”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.