ÜSLÛP ARAŞTIRMALARI AÇISINDAN BAĞLAMLI DİZİN VE İŞLEVSEL SÖZLÜK ÇALIŞMALARI: NÂİLÎ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 282 - 306, 01.03.2017

Özer Şenödeyici

Öz

Klâsik Türk
edebiyatı metinlerini anlamak için günümüzde birçok metodolojik çalışma
yapılmaktadır. Bunlardan biri de bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük
çalışmalarıdır. Bağlamlı dizin, bir edibin kullandığı sözcükleri, metinde
geçtikleri yeri ve kullanım sıklığını gösterecek biçimde, alfabetik olarak
dizmektir. Böyle bir dizilim, sözcüğün hangi bağlamlarda kullanıldığına açıklık
getirir. İşlevsel sözlük, bu çabanın sonunda ortaya çıkar ve sözcüklerin cümle
içinde diğer sözcüklerle kurduğu ilişkiden hareketle onlara anlam kazandırır.
Klâsik edebiyat araştırmalarında, metnin daha iyi anlaşılabilmesi için sözlük
çalışmalarının oldukça önemli bir yeri vardır. Çalışmada bağlamlı dizin ve
işlevsel sözlük yöntemiyle hazırlanan Nâilî Divanı Sözlüğü sayesinde şairin
üslûbu ve diline dair elde edilen veriler paylaşılacak, hazırlanan çalışmadan
kesitler sunulacaktır. 

Anahtar Kelimeler

bağlamlı dizin, işlevsel sözlük, Nâilî-i Kadîm, klâsik Türk edebiyatı

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (1999). İsmail Beliğ - Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti’l-Eşʻâr, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ali Ekber Dihhudâ (1377), Lügatnâme-i Dihhudâ I-XXIX, Tahran.
• Babacan, İsrafil (2010). Klâsik Şiirin Sonbaharı Sebk-i Hindî, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bartlett, A. M John, 1990. A Complete Concordance or Verbal Index to Words, Phrases and Passages in the Dramatic Works of Shakespeare with a Supplementary Concordance to the Poems, Newyork: St. Martin’s Press.
• Bilkan, Ali Fuat; Şadi Aydın (2007). Sebk-I Hindî ve Türk Edebiyatında Hint Tarzı, İstanbul: 3F Yayınevi.
• Cook, Albert S. (1911). A Concordance to Beowulf, Halle: Max Mieveyer.
• Cooper, Lane (1911). A Concordance to the Poems of William Worthsworth, Smith, London: Elder Co.
• Cruden, Alexander (1846). Cruden’s Concordance to Bible, London: S. Bagster and Sons.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük I-V, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi - Tezkire-i Safâyî Nuhbetü’l-Âsâr min-Fevâyidi’l-Eş’âr İnceleme - Metin - İndeks, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Demirel, Şener (2009). “XVII. Yüzyıl Klâsik Türk Şiirinin Anlam Boyutunda Meydana Gelen Üslûp Hareketleri: Klâsik Üslûp – Sebk-i Hindî – Hikemî Tarz, Mahallîleşme”, Turkish Studies, S. 4/2, s. 246-273.
• Devellioğlu, Ferit (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dutripon, F. P. (1861). Bibliorum Sacrorum Concordantiae, Paris: Eugene Belin.
• Eadie, John (1857). An Analytical Concordance to Holy Scriptures or Bible, Boston: Goul and Lincoln.
• Ekinci, Ramazan (2012). Vefeyât-ı Ayvansarâyî İnceleme - Tenkitli Metin, İzmir: Tıbyan Yayıncılık.
• Furness, Horace Howard (1875). A New Variorum Edition of Shakespeare, Philadelphia: J.B. Lippincott Company.
• Gibb, E. J. Wilkinson (1999). Osmanlı Şiir Tarihi III-V, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İpekten, Halûk (1970). Nâilî Divanı - Edisyon Kritik, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İpekten, Halûk (1999). Nâilî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kanar, Mehmet (2008). Kanar Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Say Yayınları.
• Kutluk, İbrahim (1962). Nâilî-i Kadîm Hayatı ve Eserleri, İstanbul: Osman Yalçın Matbaası.
• Muallim Naci (2003). Osmanlı Şairleri, Haz. Cemal Kurnaz, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mum, Cafer (2007). “Sebk-i Hindî”, Türk Edebiyatı Tarihi C.2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 369-392.
• Öztürk, Furkan (2007). Bâkî Divanı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük], (Basılmamış doktora tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Shewmaker, Eugene F. (1996). Sheakespeare’s Language: A Glossary of Unfamiliar Words in Sheakespeare’s Plays and Poems, Newyork: Facts On File.
• Sıddıkıyân, M.; E. Mirâbidinî (1987). Ferheng-i Vâje-nümâ-yı Hâfız [A Concordance to the Poems of Hâfız], Tahran.
• Strong, James, 1890. Exhaustive Concordance of the Bible, Newyork: Eaton & Mains.
• Şâd Muhammed Pâdşâh (1335). Ferheng-i Ânenderâc, Haz. Muhammed Debîr-i Siyâkî, Tahtan.
• Şahinoğlu, Nazif (1997). Farsça Grameri - Sarf ve Nahiv, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Şenödeyici, Özer (2006). Fevzî Divanı İnceleme - Metin - İndeks, (Basılmamış yüksek lisans tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şenödeyici, Özer (2011). Nâilî Divanı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük], (Basılmamış Doktora Tezi) Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. [2015 yılında Serüven Kitabevi tarafından yayınlandı.]
• Thompson, Newton; Raymond Stock (1947). Complete Concordance to the Bible (Douay Version), London: B. Herder Book Co.
• Yılmaz, Kâşif (2001). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu’arâsı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Zavotçu, Gencay (2009). Rıza Tezkiresi, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78460/tezkireler.html