LUTFULLAH HALÎMÎ’NİN FARSÇA-TÜRKÇE MANZUM SÖZLÜĞÜ: TUHFE-İ MUKADDİMETÜ’L-LUGA

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 131 - 146, 26.05.2017

İrmak Kaçar

Öz

15. yüzyılın önemli müellif ve
mütercimlerinden biri olan Lutfullah
Halîmî;
Amasya’da doğup büyümüş, Fatih Sultan Mehmed ve
II. Bayezid devirlerinde çeşitli kadılıklarda görev yapmıştır. Türkçe, Farsça
ve Arapçayı  çok iyi bilen Halîmî miras,
hukuk, tıp, edebiyat gibi konulara da hakim bir âlim
ve bu dillerde sözlük yazacak kadar iyi bir dilcidir.  En önemli eseri, Bahrü’l-Garâib adlı manzum
sözlüğünü açıklamak amacıyla yazdığı ve Lugat-ı
Halîmî
olarak bilinen Farsça-Türkçe sözlüğüdür. Hazırladığı diğer sözlüklerden
biri de aruz vezniyle yazdığı Türkçe-Farsça manzum Tuhfe-i Mukaddimetü’l-Luga
adlı sözlüktür. 60 beyitten oluşan eserde yaklaşık 236 Farsça kelimenin Türkçe
karşılığı verilmektedir. Bu kelimeler daha çok gündelik dilde kullanılan  isim ve fiillerden oluşmaktadır. Eserin bilinen
tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi
Reşid Efendi Numara 977/7’de 76b-78b yaprakları arasında bulunmaktadır. Bu
çalışmada, Lutfullah Halîmî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilip
dilciliğine kısaca değinildikten sonra Tuhfe-i Mukaddimetü’l-Luga’nın metni
transkripsiyonlu olarak verilecektir. Ayrıca bu manzum sözlüğün muhtevasının
çeşitli başlıklar altında tasnif edilip değerlendirilmesine de çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Lutfullah Halîmî, Bahrü’l-Garâib, Lugat-ı Halîmî, Tuhfe-i Mukaddimetü’l-Luga

Kaynakça

• Demir, Gökhan (2016) . Et-Tansîsü’l-Muntazar Fî Şerhî Ebyâti’t-Telhîs Ve’l-Muhtasar. Doktora Tezi. Trabzon. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Devellioğlu, Ferit (2003). Osmanlıca-Türkçe Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• Dilçin, Cem (2013). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Eliaçık, Muhittin (2013). “Lutfullâh Halîmî’nin Tecnîs, Mecâz ve Teşbihler Üzerine Risalesi”. İdil Dergisi 2(8): 52-64.
• Erkân, Mustafa (1997). “Halîmî”. DİA. C. 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 341-343.
• Faroe, C.E. (1991). Lutfullah Halîmî’nin Bahrü’l-Garâib’i. Yüksek Lisans Tezi. Ankara. Ankara Üniversitesi.
• Halîmî, Lutfullâh (2013). Lugat-ı Halîmî (Haz. Âdem Uzun). Ankara: TDK Yayınları.
• Halîmî, Lutfullah. Tuhfe-i Mukaddimetü’l-Luga. Süleymaniye Kütüphanesi. Reşid Efendi. No: 977/7. 76b-78b.
• Steingass, F. (2005). Persian-English Dictionary. İstanbul. Çağrı Yayınları.
• Şükûn, Ziya.(1984). Farsça-Türkçe Lugat: Gencinei Güftar Ferhengi Ziya. İstanbul. Milli Eğitim Basımevi.
• Uzun, Adem (2005). Lugat­ı Halîmî (İnceleme­Metin). Doktora Tezi. Erzurum. Atatürk Üniversitesi.