GÜMÜLCİNELİ ES’AD EFENDİ (İLERİ) VE “TÜRK DİLİNDE KİNÂYÂT” ADLI ESERİ

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 235 - 258, 29.05.2017

Yusuf Can Tıraş Halil İbrahim Ertürk

https://doi.org/10.20322/littera.306442

Cited By: 1

Öz

Bir edebî sanat olarak kinaye, söylenilen sözün
gerçek anlamını değil, mecaz anlamını kast etmektir. Her dilde olduğu gibi,
Türkçede de kinaye anlamı taşıyan pek çok sözcük ve söz grupları yer
almaktadır. Bu kinaye anlamı taşıyan sözler, günümüzde deyim ve atasözü hâline
gelmişlerdir. Fakat halk dilinde kullanılan kinayelerin genellikle yazıya
geçirilmediği, kayda alınmadığı göze çarpar. Bu durum dilin bu zenginliğinin
kaybolmasına yol açacaktır. İşte bu amaçla, Milli Mücadele’den sonra
Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle beraber “milliyetçilik” prensibinin öne çıkması,
halk dili üzerinde hem amatör hem de profesyonel anlamda çalışmalara yol açmıştır.
Bu tür eserlerden biri de hem Balkan Savaşı’nda hem de Kurtuluş Savaşı’nda
aktif rol alan Es’ad Efendi (İleri)’nin hazırlamış olduğu, dil ve kültürümüz
için önemli olan “Türk Dilinde Kinâyât” adlı çalışmadır. Bu çalışma, halk
dilinin zenginliğinin küçük bir parçasını oluştursa da eserde yer alan
deyimlerin kayda geçirilmesi, bu sözlerin unutulup gitmesini engellemiştir. Bu
çalışmada, 1924 yılında kaleme alınan “Türk Dilinde Kinâyât” adlı eserin Türk-Latin
alfabesine aktarımı yapılmış ve Es’ad Efendi’nin hayatı, eserleri ve kişiliği
hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deyim, Kinaye, Es’ad İleri, Türk Dilinde Kinâyât

Kaynakça

• AKALIN, Ş. Halûk vd. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• ARSLAN, Mehmet (2009). Argo Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik (1987). Trakya’da Milli Mücadele. C.I, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yay. VII. Dizi, Sy.25, 2. Baskı.
• ÇAĞBAYIR, Yaşar (2017). Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları
• ÇELİK, Recep (1999). Milli Mücadelede Din Adamları I. İstanbul.
• HUYUGÜZEL, Ö. Faruk (2000). İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950). I. Baskı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• İLERİ, Es’ad (1947). Sözlerin Özü Atalar Sözü. 3. Tab’ İzmir: Sühûlet Yayınları
• İLERİ, Es’ad (1954). Rahmetli İmâm-ı Birgivî. İzmir: Hür Efe Matbaası
• MISIROĞLU, Kadir (1992). Kurtuluş Savaşında Sarıklı Mücahitler. İstanbul.
• PALA, İskender (2010). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları
• SARIKOYUNCU, Ali (1997). Milli Mücadelede Din Adamları. C. I-II, Ankara.
• ŞEN, Mesut (2016) . “Argo Kelimeleri Üzerine”. “ARGO” (ed. GÜRSOY NASKALİ, Emine & SAĞOL YÜKSEKKAYA, Gülden). s.19-31. İstanbul: Ka Kitap
• TUNALI, Ayten Can (2007). Kurtuluş Savaşı’nda Esat Efendi (İleri., Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXVI, Sy.: 41, s.81-99.
• TUNALI, Ayten Can (2008). I.TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ÜYESİ ESAT EFENDİ. EGE YAKASI-1, s.42-43.
• UZUN, Hakan (2011). Esat Efendi (İleri). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi Sy. 48, Güz 2011, s. 869-892.