HÂCİBÎ’NİN ŞERH-İ YÛSUF U ZELÎHÂ’SINDA KADIN ALGISINA DAİR İKTİBASLAR

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 4, 142 - 154, 20.10.2017

Deva Özder

https://doi.org/10.20322/littera.341015

Öz

Şerhler, herhangi bir ilim dalında büyük ün
kazanmış, ilgiyle takip edilmiş “şaheserlerin” daha iyi anlaşılması amacıyla türlü
yönlerden izahının yapıldığı metinlerdir. Şerh metinleri yazıldığı dönemin
toplumsal ve kültürel yapısı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlamanın yanı
sıra geçmişten günümüze kültür dünyamızın ve düşünce tarihimizin kaybolan veya
değişen unsurlarını tespit etmemize de olanak tanımaktadır. XIX. yüzyıl şairlerinden
Hâcibi’nin, Molla Câmî’ye ait Yûsuf u Zelîhâ mesnevisine yaptığı şerh de
dönemin toplumsal ve kültürel yapısı bilhassa da o dönemdeki mevcut kadın
algısı hakkında mühim bilgiler ihtiva etmektedir. Şerh-i Yûsuf u Zelîhâ bu
yönüyle gerek Klasik Türk edebiyatı metin şerhi araştırmalarına, gerekse de
Osmanlı toplumunda kadın algısı üzerine yapılan çalışmalara katkı sağlayacak
önemli bir eserdir.

Çalışmanın
giriş bölümünde şerh kavramının çeşitli kaynaklarda yer alan kelime ve terim
anlamları, şerh çeşitleri ve klasik şerh anlayışı hakkında bilgi verildi. Daha
sonra Hâcibî’nin, Yûsuf u Zelîhâ mesnevisinde kadına dair menfi düşüncelerin
ifade edildiği beyitlere konunun akışına uygun olarak metin dışı manzum
parçalardan yaptığı iktibaslar değerlendirildi ve çalışma sonuç bölümüyle
tamamlandı.

Anahtar Kelimeler

Şerh, iktibas, kadın algısı

Kaynakça

• Akar, Metin (1993). Su Kasidesi Şerhi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Burmaoğlu, Hamit Bilen (1983). Lâmi‘i Çelebi Dîvânı: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latifî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nüzemâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay. Ceylan, Ömür (2007). Tasavvufi Şiir Şerhleri. İstanbul: Kapı Yay. Durmuş, İsmail (2000). “İktibas”. İslam Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 52. Durmuş, İsmail (2006). “Muhtasar”. İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 57. Hâcibî. Şerh-i Yûsuf u Zelîhâ. Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi Kitaplığı. No. 2829. Hâcibî. Şerh-i Yûsuf u Zelîhâ. Tek-Esin Vakfı Dr. Emel Esin Kütüphanesi. No. 596. Hayber, Abdülkadir (hzl.) (2004). Mehmet Bahaettin Toven, Yeni Türkçe Lügat. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay. Kur’an-ı Kerim, http://www.kuranmeali.org/12/yusuf_suresi/28.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx [erişim tarihi: 22.09.17] Mengi, Mine (2000). “Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine”. Divan Şiiri Yazıları. Ankara: Akçağ Yay. 72–80. Mütercim Âsım, Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. http://www.kamus.yek.gov.tr/ [erişim tarihi: 27.09.17] Nurdoğan, Muhammed (1999). “Metin Şerhi Üzerine”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. ed. Mehmet Kalpaklı. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 422-427. Onur, Naci (hzl.) (1991). Hamdî, Yûsuf u Züleyhâ. Ankara: Akçağ Yay. Redhouse, Sir James W. (2009). Turkish and English Lexion New Edition. İstanbul: Çağrı Yay. Şensoy Sedat (2010). “Ta‘lîkât”. İslam Ansiklopedisi. C. 39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 508. Şensoy, Sedat (2010). “Şerh”. İslam Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 555-558. Taşcı, Hülya Canpolat (2014). “Türkçe Edebî Şerhlerde Amaç ve Yöntemler”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh. İstanbul: Klasik Yay. 72-97. Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay. Uzun, Mustafa (2000). “İktibas (Türk Edebiyatı)”. İslam Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 53. Vânî Mehmed Efendi, Vankulu Lügati, http://www.kamus.yek.gov.tr/ [erişim tarihi: 27.09.17] Yılmaz, Ozan (hzl.) (2012). Gülistân Şerhi (Sûdî-i Bosnevî). İstanbul: Çamlıca Yay.