EGEMENİN DİLİ-DİLİN EGEMENLİĞİ: BEYLİKLER DÖNEMİNDE ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİNİN YAZI DİLİ OLARAK İHYASI

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 4, 27 - 47, 27.10.2017

Metin Arıkan Gaye Yavuzcan

https://doi.org/10.20322/littera.341842

Cited By: 1

Öz

Ortaçağda ‘ulus’
ve ‘ulusal kimliklerin devletleşme sürecindeki etkisini tartışmaya açmanın
problematik doğası bir yana, bu problemi bir de ‘ulus-dil ilişkisi’ üzerinden
değerlendirmek, ilk bakışta son derece çelişkili görünmektedir. Bununla
birlikte Ortaçağda da insanların
kendilerini bir cemaate mensup gördüklerini göz önünde tutmak gerekir. Bu
noktada esas sorun, yönetenler ve yönetilenler tarafından tanımlanan ortak
cemaat dinamikleri ve bunların hangi ‘meşru’ zeminde formüle edildiğidir. Bu
cemaatler, en fazla modern cemaatler kadar hayalî ve en az onlar kadar siyasal
güç ve sosyal organizasyon ile ilişkili olmalıdır. Bu ilişkinin ‘resmî dili’
bugünden bakış açısıyla saptanırken, Karamanoğlu Mehmed Bey, deklare ettiği
kararın arka planından ve uzamsal etkilerinden ayrı olarak
değerlendirildiğinde, salt bir sembol isim mertebesinde görülebilmektedir.
Başka bir ifadeyle, siyasal zeminin florasını saptamada ideolojinin sevkiyle
yeniden kurgulanmış bir geçmiş inşasının romantik-milliyetçilik simgelerinden biri
olarak Karamanoğlu Mehmed Bey değerlendirmesi, ideal olarak görüleni kabul
edilebilir kılma çabasıyla, gerçekten olanın tarihsel ağırlığını hafife alma
sonucu doğurur.

Bu çalışmada
egemenlik-dil ilişkileri üzerine genel bir değerlendirme yapılacak, ardından
XIII.-XIV. yüzyıl Anadolu’sunda idarî dil
olarak halk dilinin ihyası süreci, sebepleri ve sonuçlarıyla tarihsel bir
perspektiften incelenecektir. Çalışmada Türkiye Selçuklu Devleti’nin dağılma
dönemine girmesi ve Karamanoğlu Mehmed Bey’den başlayarak, beylikler devri
Anadolu’sundaki egemenlik ilişkilerinin dil sahasındaki yansımalarının mercek
altına alınması hedeflenmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Karamanoğlu Mehmed Bey, Halk dili, İdarî dil, Türkçecilik, Yunus Emre

Kaynakça

• Acar, Sevim (2008). Halk Milliyetçiliğinin Öncüsü Herder, İstanbul: Bilge Kültür Sanat. Adalıoğlu, Hasan Hüseyin (2013). “Bir Siyasetnâme Olarak Kutadgu Bilig”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 34: 237-253. Akar, Ali (2012). “Türkiye Türkçesinin Kuruluşu ve Yunus Emre”, Türk Yurdu, S. 297: 58-61. Aydın, Suavi (2000). Modernleşme ve Milliyetçilik, İstanbul: Gündoğan Yayınları. Balibar, Etienne, Wallerstein, Immanuel (2000). Irk Ulus, Sınıf - Belirsiz Kimlikler, çev. Nazlı Ökten, İstanbul: Metis Yayınları. Başkan, Yahya (2016). “Karaman Oğulları Beyliği”, Anadolu Beylikleri El Kitabı, Ed. Haşim Şahin, Ankara: Grafiker Yayınları. Benedict Anderson (2009). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, çev. İskender Savaşır, İstanbul:Metis Yayınları. Baykara, Tuncer (2000). “İnançoğulları”, TDVİA, C. 22, ss. 263-264. Burke, Peter (1996). Yeniçağ Başında Avrupa Halk Kültürü, çev. Göktuğ Aksan, Ankara: İmge Kitabevi. Clarke, Paul A. B, Linzey, Andrew (2002). “Siyaset Kuramı ve Hayvan Hakları”, çeviren: Kemal Atakay, Hayvan: İmge, Simge, Gerçeklik, Cogito, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, Sayı: 32:81. Çobanoğlu, Özkul (2015). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları. Duman ,Fatih (2010) “Egemenlik Kuram(lar)ı Bağlamında Halk/Ulus Kavramının Söylemsel İşlev(ler)i ve Özgürlük Sorunsalı”, I. Uluslararası Felsefe Kongresi “Özgürlük, Kardeşlik, Eşitlik”, Bursa Uludağ Üniversitesi Kongre Tam Metinler Kitabı, Asa Kitabevi Yayınları: 741-762 Ercilasun, Ahmet B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları, Ercilasun, Ahmet B.(1996), “Batı Türkçesinin Doğuşu”, Uluslararası Türk Dili Kongresi Bildirileri Ankara Gianfranco, Poggi (2014). Devlet - Doğası, Gelişimi ve Geleceği, çev. Aysun Babacan, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, Gök, Bilal (2013). “Babailer İsyanı ve Karaman Beyliğinin Kurulmasına Etkisi”, Hikmet Yurdu, Yıl 6, C. 6, S. 11: 217-233. Gölpınarlı, Abdülbâki (2006). Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul: İnkılap Kitabevi. Gülsevin, Gürer (2007). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara TDK. Gürer, Gülsevin (2004). Erdoğan Boz, Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Gazi Kitabevi, Hobsbawm E. J (2014). Milletler ve Milliyetçilik, Program, Mit, Gerçeklik, çev. Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Hobsbawm, Eric J(2012). İlkel Asiler, çev. Uygur Kocabaşoğlu, İstanbul: İletişim Yayınları. İnalcık, Halil (2006). “Klasik Edebiyat Menşei: İrani Gelenek, Saray İşret Meclisleri ve Musahib Şairler”, Türk Edebiyatı Tarihi, ed. Talat Said Halman vd., İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Kılıç, Atabey (2006) “Sultan Veled’in Türkçe Şiirlerinde Aruz Kullanımı”, Uluslararası Mevlânâ, Mesnevî, Mevlevîhâneler Sempozyumu, haz. Mehmed Veysi Dörtbudak, Manisa: 181,195. https://www.academia.edu/6507346/Sultan_VeledinT%C3%BCrk%C3%A7e%C5%9EiirlerindeAruzKullan%C4%B1m%C4%B1 [erişim tarihi: 24.09.2017] Koca, Salim (2011). “Diyâr-ı Rûm’un Türkiye Haline Gelmesi”, Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara: Berikan Yayınevi, 2011. Korkmaz, Zeynep (2005). “Anadolu Beylikleri Devrinde Türk Dili ve Karamanoğlu Mehmed Bey”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. I, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Korkmaz, Zeynep (2005). “Anadolu Yazı Dilinin Tarihî Gelişmesinde Beylikler Devri Türkçesinin Yeri”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Korkmaz, Zeynep (2005). “Anadolu’da Türkçenin Yazı Dili Oluşu ve İlk Öncüleri”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Korkmaz, Zeynep (2005). “Selçuklular Çağı Türkçesinin Genel Yapısı”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. I, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Köprülü, M. Fuad (2009). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Yayına Hazırlayan: Orhan Köprülü, 11. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları. Köprülü, M. Fuad (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, 2. baskı, Ankara: Ötüken Yayınları. Manz, Beatrice (2003).“Multi-ethnic Empires and the formulation of Identity”, Ethnic and Racial Studies, 26:180. Mélikoff, Irène (2000) “İlk Osmanlıların Toplumsal Kökeni, Osmanlı Beyliği (1300-1389), Ed. Elizabeth A. Zachariadou, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Merçil, Erdoğan (1991). “Aydınoğulları”, TDVİA, C. 4, ss. 239-241. Nederman, Cary J. (1987). “Sovereignty, War and the Corporation: Hegel on the Medieval Foundations of the Modern State”, The Journal of Politics, Vol. 49, No. Southern Political Science Association, The University of Chicago Press:500-520. Okumuş, Ejder (2010). “Meşrûluğun Sosyolojisi”, Meşrûluğun Toplumsal Gerçekliği, haz.: Ejder Okumuş, İstanbul: İnsan Yayınları. Ölker, Perihan (2008). “Beylikler Dönemi Bir Mülk Suresi (Tebâreke) Tefsiri Üzerine Dil İncelemesi,” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 24-Güz, Konya. Özkan, Mustafa (2011). “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Ortaya Konan Tercümelerin Türk Diline Etkisi”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 3, Kış, İstanbul, ss. 1-64. Öztürk, Mürsel (çev.) (1996). İbn Bibi, El Evamirü’l Ala’iye fi’l Umuri’l Alaiye (Selçukname), C. I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Öztürk, Mürsel (çev.) (2000). Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî, Müsâmeretü’l-Ahbâr, Ankara: TTK. Saussure, Ferdinand de (2001). Genel Dilbilim Dersleri, Çev: Berke Vardar, İstanbul: Multilingual. Schmitt, Carl (2010). Siyasi İlahiyat – Egemenlik Kuramı Üzerine Dört Bölüm, Ankara:Dost Kitabevi. Sultan Veled (2011). Rebabnâme, Mütercim: Niğdeli Hakkı Eroğlu, İstanbul: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. Taneri, Aydın (1997) Mevlâna Ailesinde Türk Milleti ve Devleti Fikri, İstanbul: Ocak Yayınları. Turan, Osman (1996). Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, 5. Baskı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Turan, Osman (2012). “Selçuklular Zamanında Türkiye”, Selçuklular ve İslâmiyet, 6. Baskı, Ankara: Ötüken Yayınları, ss. 47-82. Turan, Osman (2914). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Yayınları. Türcan, Talip (2001). Devletin Egemenlik Unsuru ve Egemenlikten Kaynaklanan Yetkileri, Ankara:Ankara Okulu Yayınları. Varlık, Mustafa Çetin (1996). “Germiyanoğulları”, TDVİA, C. 14, ss. 33-35. Wilson, William A., “Herder, Folklore and Romantic Nationalism”, The Journal of Popular Culture, Vol. 4, Issue 4: 819-835. Yavuz, Kemal (2004). “Âşık Paşa’nın Dil Üzerine Düşünceleri ve Türkçeye Hizmeti”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XXXII: 223-244. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/158099. [erişim tarihi: 24.09.2017] Yavuz, Kemal(1983). “XIII.-XVI. Asır Dil Yadigârlarının Anadolu Sahasında Türkçe Yazılış Sebepleri ve Bu Devir Müelliflerinin Türkçe Hakkındaki Görüşleri”, TDA, S.:27. İstanbul. https://www.tarihtarih.com/ ?Syf=26&Syz=376854&/XIII-XVI.-As%C4%B1r-DilYadig%C3%A2rlar%C4%B1n%C4%B1n-AnadoluSahas%C4%B1nda-T%C3%BCrk%C3%A7e-Yaz%C4 %B1l %C4%B1%C5%9F-Sebepleri-ve-Bu-Devir-M%C3%BCelliflerinin-T%C3%BCrk%C3%A7e-Hakk%C4%B1ndaki-G%C3%B6r%C3% BC%C5%9Fleri-/-Prof.-Dr.-Kemal-Yavuz-[erişim tarihi: 23.09.2017] Yazıcı, Tahsin (çev.) (2011). Ahmed Eflâkî Ariflerin Menkıbeleri, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.