DEĞİŞEN DÜNYADA VATANDAŞLIK

Yıl 2017, Sayı: 10, 553 - 595, 29.12.2017

Yrd. Doç. Dr. Nazlı Töre

Öz

Son yıllarda, vatandaşlık kavramı küreselleşmenin etkisi, yeni dış

göç hareketleri ve devlet egemenliğinin zayıflamasına bağlı olarak çok

değişti. Daha önceleri yalnızca birey ile devlet arasındaki resmi bağı ifade

eden vatandaşlık kavramı, bugün aynı zamanda bir kimlik, bir haklar

manzumesi anlamında da kullanılmaktadır. Vatandaşlık kavramının

anlamındaki bu değişim onu uluslararası hukuk alanında ortaya

konan akademik çalışmalar bakımından da ayrıca çekici kılmaktadır.

Bu makale ise yalnızca değişen dünyada vatandaşlığın gerçekten ne

ifade ettiği yönündeki basit ama kafa karıştırıcı soruya yanıt vermeye

çalışmaktadır. Aslında dünya değişmektedir ve vatandaşlık da bu

değişime ayak uydurmalıdır. Vatandaşlık kavramının şimdiden büyük

dönüşümler içine girmesi bu bakımdan olumlu bir gelişmedir. Bununla

birlikte, vatandaşlık kavramını tanımlamanın zorluğu aynı şekilde devam

etmektedir. Uluslararası hukukta vatandaşlıkla ilgili yeknesak, evrensel

bir kural koymanın ihmal edilmiş olması sebebiyle, her devlet az ya da

çok biçimde bu konuda kendi standartlarını getirmekte özgür olmuştur.

Bugünün dünyasında insan toplulukları daha fazla hareketli ve çok

değişik devletlerle ilişki hâlinde olduklarından, hiçbir devlet vatandaşları

üzerinde tek hakimin kendisi olduğunu iddia edememektedir. Bazı

gelecek tahmincileri ve hayalciler vatandaşlığın 21. yüzyıl ve sonrasında

ne yönde değişeceğini öngörebilmek için hâlâ çaba göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık, Devlet Egemenliği, Küreselleşme, Göç, Resmi Bağ, Kimlik, Haklar Manzumesi

Kaynakça

• ARSLAN, İlyas, Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, İstanbul, 2014
• AYBAY, Rona/ÖZBEK, Nimet: Vatandaşlık Hukuku, İstanbul 2015
• AYKAÇ, Alper Can: Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi, TBB Dergisi (2008), S. 77
• BAL, Hüseyin: Siyaset Teorisinde Vatandaşlık Modelleri: Herman R. Van Gunsteren’in Sınıflandırması, Turkish Studies (Fall 2015), Volume 10/14, pp. 17-36, p. 21
• BATCHELOR, Carol A.: Stateless Persons: Some Gaps in International Protection, International Journal of Refugee Law(1995), Vol. 7
• BAUBÖCK, Rainer: Why European Citizenship? Normative Approaches to Supranational Union,Theoretical Inq. L. (2007), Volume 8
• BEE, Cristiano: Transnationalisation, Public Communication and Active Citizenship. The Emergence of a Fragmented and Fluid European Public Sphere, Sociology Compass 8/8 (2014), ss.1018-1032
• BELORGEY, Jean Michel: Le Droit de la Nationalité: Evolution Historique et Enjeux, Questions de Nationalité- Histoire et Enjeux d’un Code (auteur: Smain LAACHER), 1987
• BERKİ, Osman Fazıl: Devletler Hususi Hukuku, Tabiiyet ve Yabancılar Hukuku, cilt.1, Ankara 1966
• BORCHARDT, Klaus-Dieter: The ABC of European Union Law, Brussels, 2010
• BOSNIAK, Linda: Citizenship Denationalized, IND J. Global Legal Stud. (Spring 2000), Volume. 7, Issue. 2
• CARLIER, Jean-Yves: Droits de l’Homme et Nationalité, Annales de Droit de Louvain (2003), Vol. 63, No.3
• ÇAKMAKLI, Didem: Active Citizenship in Turkey: Learning Citizenship in Civil Society Organisations, Citizenship Studies (2015), Vol.19, Nos.3-4, ss.421-435
• DOĞAN, Vahit: Türk Vatandaşlık Hukuku, Ankara 2016 13. baskı
• DUCKETT, Keith: The Meaning of Citizenship: A Critical Analysis of Dual Nationality and The Oath of Renunciation, Immigr.& Nat’lity L. Rev. (2000), Vol. 21
• EMAMJOMEHZADEH, Seyed Javad: Global Citizenship. Int’l Stud. J. (2007-2008), Vol. 4, No. 51
• ERDEM, Bahadır: Türk Vatandaşlık Hukuku, İstanbul 2014
• ERDOĞAN, Mustafa: Anayasa Hukuku, Ankara 2009, 5. baskı
• FİŞEK, Hicri: Anayasa ve Vatandaşlık, Ankara 1960
• FRANCK, Thomas M. : Clan and Superclan: Loyalty, Identity and Community in Law and Practice, Am. J. Int’L L. (1996), Vol. 90
• GÖĞER, Erdoğan: Türk Tabiiyet Hukuku, Ankara 1974
• GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Esasları (Ders Kitabı), Bursa 2014
• GÜNDOĞDU, Yeşim: Avrupa Birliği Yurttaşlığı Avrupa Kimliği Sorununa Çözüm Oluşturabilir mi?, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 2004, 3(2)
• GÜNGÖR, Gülin: Tabiiyet Hukuku, Gerçek Kişiler-Tüzel KişilerŞeyler, Ankara 2015
• HABLEMİTOĞLU, Şengül/ ÖZMETE, Emine: Etkili Vatandaşlık Eğitimi İçin Bir Öneri, Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 2012, 1(3)
• HEYWOOD, Andrew: Political Ideas and Concepts, An Introduction, New York, St Martin’s Press, 1994
• HUDSON, Manley O.: Report on Nationality Including Stateless, International Law Commission 4th Session: UN Doc.A/CN.4/50, 21 February 1952
• IGLESIAS, Gil Carlos Rodriguez: Global Citizenship (Adress to Seton Hall University), Seton Hall J. Dipl.& Int’l Rel. (2003), Vol. 4
• İZGİ, Ömer/ GÖREN, Zafer: Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Yorumu, Ankara 2002, c.1
• KABOĞLU, İbrahim Ö.: Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), İstanbul 2015
• KADIOĞLU, Ayşe: Vatandaşlık ve Siyasi Katılım (2008), Ergun Özbudun’a Armağan; http://www.research.sabanciuniv.edu (erişim tarihi: 19.12.2016)
• KANT, Immanuel: Perpetual Peace and Idea for a Universal History from a Cosmo-political Point of View (1970) in M. FORSYTH,
• H.M.A. KEENS-SOPER and P. SAVIGEAR (eds.): The Theory of International Relations: Selected Texts from Gentili to Treitschke, London, Allen& Unwin.
• KARA, Cihan/TOPKAYA, Yavuz/ ŞİMŞEK, Ufuk: Aktif Vatandaşlık Eğitiminin Sosyal Bilgiler Programındaki Yeri, Zeitschrift für die Welt der Türken (2012), Vol.4, No.3
• KAYA, Berna/ KAYA, Aytaç: Teknoloji Çağında Öğretmen Adaylarının Küresel Vatandaşlık Algıları, Sakarya University Journal of Education, 2/3 (Aralık/December 2012)
• KEEPING, Janet/ SHAPIRO, Dan: Global Citizensip, Feature Report on Citizenship, LawNow (2007-2008), Vol.32, 9
• KOCK, Christian/ VILLADSEN, Lisa S. : Rhetorical Citizenship: Studying the Discursive Crafting and Enactment of Citizenship, Citizenship Studies (2017), Vol.21, No.5, ss. 570-586
• LENTZ, Valéry-Xavier: “Qu’est-ce qu’une nation?” de Ernest Renan, Le Taurillon-magazine eurocitoyen (jeudi 25 juillet 2013); http://www. taurillon.org (erişim tarihi: 9.12.2016)
• LEYDET, Dominique: Citizenship (ed. Edward N. ZALTA), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2014 edition), http://www. plato.stanford.edu (erişim tarihi: 15.12.2016)
• NOMER, Ergin: Türk Vatandaşlık Hukuku, İstanbul 2016
• PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk, Ankara 2015
• POLAT, Ezgi Güzel: Osmanlıdan Günümüze Vatandaşlık Anlayışı, Ankara Barosu Dergisi, 2011/3
• ROBINSON, Nehemiah: The Universal Declaration of Human Rights: Its Origin, Significance, Application, and Interpretation 123 (1958)
• ROUSSEAU, Jean Jacques: Toplumsal Sözleşme, ya da Politik Hakkın İlkeleri (çev. Aziz YARDIMLI), İDEA Cep Kitapları, İstanbul 2011
• RUBENSTEIN, Kim: Citizenship in Australia: Unscrambling Its Meaning, Melbourne University Law Review (1995), Volume. 20, Issue. 2
• SARIİPEK, Doğa Başar: Sosyal Vatandaşlık ve Günümüzde Yaşadığı Dönüşüm: Aktif Vatandaşlık (Sosyal Politika Açısından Bir Değerlendirme), Çalışma ve Toplum, 2006/2
• SCHRAUWEN, Annette: European Union Citizenship in the Treaty of Lisbon: Any Change At All?, Maastricht J. Eur.& Comp. L (2008), Volume 15
• SMISMANS, Stijn: New Governance- The Solution For Active European Citizenship, Or The End Of Citizenship?, Colum. J. Eur. L. (2006-2007), Vol.13
• SPİRO, Peter J. : Dual Nationality and the Meaning of Citizenship, Emory Law Journal (1997), 46 (4)
• SPIRO, Peter J.: A New International Law of Citizenship, Am. J. Intl.L. (2011), Vol. 105
• ŞİT, Banu: Modern Vatandaşlık Kavramına Bir Bakış, TBB Dergisi (2008), Sayı. 76
• TALAS, Mustafa: Sivil Toplum Kuruluşları ve Türkiye Perspektifi, TÜBAR-XXIX (2011/Bahar)
• TAN, Simone: Dual Nationality in France and the United States, Hastings Int’l&Comp. L.Rev., (1992).
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin: Multiple Citizenship and its Consequences in Turkish Law, Ankara Law Review, Summer 2006, 3 (1)
• TOPÇUOĞLU, Ali Aslan: Modern Hukuk ve İslam’da Vatandaşlık Kavramının Hukuki Temeli, GÜHFD (2012), C. XVI, S.3
• TURHAN, Turgut/TANRIBİLİR, Feriha Bilge: Vatandaşlık Hukuku, Ankara, 2012
• WALZER, Michael: “Citizenship” In Political Innovation and Conceptual Change, first edition, Cambridge, Cambridge University Press (1989)
• YEN, Christian Nguyen Van: Droit de l’Immigration, Paris 1986
• Gualco v. Acheson, 106 F. Supp. 760, 761 (N.D. Cal. 1952)
• Kawakita v. United States 343 U.S. 717 (1952)
• Nottebohm (Lieh v. Guat), 1955 ICJ REP.4 (Apr.6)
• Perkins v. Elg, 307 U.S. 325, 329 (1939)
• Tomasicchio v. Acheson, 98 F. Supp. 166, 169 (D.D.C. 1951)
• Slivenko v. Latvia (App. No.48321/99, Judgement 9 October 2003)
• Riener v. Bulgaria (App. No. 46343/99, Judgement 23 May 2006).
• http://www.eycb.coe.int (erişim tarihi: 28.11.2016)
• http://www.renklinot.com (erişim tarihi: 17.12.2016)
• http://www.eesc.europa.eu (erişim tarihi: 1.4.2017)
• http://s3.amazonaws.com (erişim tarihi: 1.4.2017)
• http://www.europe.cidem.org (erişim tarihi: 1.4.2017)
• http://www.bic.org (erişim tarihi: 2.4.2017)
• http://www.insanbilimleri.com (erişim tarihi: 14.6.2017)
• http://www.paris-sorbonne.fr (erişim tarihi: 14.6.2017)
• http://www.ege-edebiyat.org (erişim tarihi: 14.6.2017)