SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARINDA (2005 ve 2017) SÖZLÜ TARİH

Yıl 2018, Cilt: 47 Sayı: 219, 33 - 56, 15.08.2018

İlker Dere

Öz

Sözlü tarih, 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programından öğrenme ve öğretme yöntemi olarak önerildikten sonra eğitim uygulamalarında kullanılmaya başlanmıştır. Bu yöntem, 2005-2017 yılları arasında çeşitli tez, makale, çalıştay ve bilimsel etkinlikte ele alınmıştır. Bu çalışmalarda sözlü tarihin sosyal bilgiler derslerinde özellikle değişim ve sürekliliği algılama becerisini kazandırmak için etkili bir yöntem olduğu vurgulanmıştır. 2017 yılında ise yeni bir sosyal bilgiler öğretim programı yayınlanmış ve sözlü tarih yine önerilen öğretim yöntemlerinden biri olmuştur. Bu çalışmanın amacı, 2005 ve 2017 Sosyal Bilgiler Eğitim Programlarında sözlü tarih yöntemi kullanarak öğretilebilecek uygun konuları belirlemektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizi (incelemesi) yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın veri toplama kaynakları, 2005 ve 2017 Sosyal Bilgiler Öğretme Programları ve sözlü tarihle ilgili alanyazın çalışmalarıdır. Toplanan veriler betimsel analiz yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuçları, 2017 ve 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının sözlü tarih potansiyeli bakımından benzer olduğunu göstermektedir. Ayrıca öğrencilere değişim ve sürekliliği kazandırmak için en uygun yöntemlerden biri olan sözlü tarihin 2017 Programında sadece bir kez önerilmesi şaşırtıcı bir sonuçtur.

Anahtar Kelimeler

2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, 2017 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, Sözlü Tarih, Değişim ve Süreklilik

Kaynakça

• ABRAMS, L. (2010). Oral history theory. London, New York: Routledge.
• AÇIKALIN, M. (2017). Araştırmaya dayalı sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• AKÇALI, A. A. (2007). Yerel tarih ve tarih eğitimine katkısı, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• AKÇALI, A. A., ve ASLAN, E. (2012). Tarih öğretiminin iyileştirilmesi yolunda alternatif bir yöntem: Sözlü tarih. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 669-688.
• ALBARELLI, G., & STARECHESKI, A. (2013). The telling lives oral history curriculum guide. New York: The Columbia University Center for Oral History.
• ARDEMENDO, D., & KUSZMAR, K. (2009). Principles and best practices for oral historyeducation(412), 13.http://www.oralhistory.org/oral-history-classroom-guide/ adresinden alınmıştır.
• ARIKAN, Z. (1999). Halkevlerinin kuruluşu ve tarihsel işlevi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 6(23).
• ARSLAN, Y. (2012). Yerel ve sözlü tarihin ortaöğretim öğrencilerindeki yansımaları: Tunceli Merkez örneği, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• AYERS, W., & AYERS, R. (2013). Every person is a philosopher/ every day is another story. In
• Mayotte, C., & Eggers, D. (Ed). The Power Of The Story: The Voice Of Witness Teachers Guide to Oral History. San Francisco: Voice of Witness.
• BAUM, W. K. (1977). Transcribing and editing oral history. Nashville: American Association for State and Local History.
• BİSAV. (2017). Sözlü Tarih Çalışmaları. http://www.bisav.org.tr/ adresinden 21.10.2017 tarihinde alınmıştır.
• BORNAT, J. (1989). Oral history as a social movement: Reminiscence and older people. Oral History, 17(2), 16-24.
• BOZKURT, Ö. (1995). The Making of young women at an American Missionary School in early republican Turkey/Cumhuriyetin ilk yıllarında bir Amerikan Misyoner Okulunda genç kızların yetişmesi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• BOWEN, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, Vol. 9 Issue: 2, 27-40.
• CAUNCE, S. (2001). Sözlü tarih ve yerel tarihçi. (B. C. Yalçınkaya, Çev.) İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında (2005 ve 2017) Sözlü Tarih Millî Eğitim Sayı 219 Yaz/2018 53
• ÇEPNİ, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• DANACIOĞLU, E. (2010). Geçmişin izleri: Yanıbaşımızdaki tarih için bir kılavuz. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• DAVEY, F., WELDE, K. D., & FOOTE, N. (2016). Oral history as inspiring pedagogy for undergraduate education. Education, Political Engagement and Youth, Oral History Education, Political Engagement, and Youth, Our Schools/Our Selves Vol. 25, N. 2, Winter.
• DEY, I. (2003). Qualitative data analysis: A user friendly guide for social scientists. Routledge.
• DERE, İ. (2017). Sosyal bilgiler derslerinde bir öğrenme ve öğretme yöntemi olarak sözlü tarih, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Lisans Tezi), Uşak.
• DERE, İ. ve ALKAYA, S. (2017). Sosyal bilgiler derslerinde tıp tarihi konularının sözlü tarihle öğretimi. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 504-522. doi:http://dx.doi. org/10.7596/taksad.v6i6.1198
• DERE, İ. ve KIZILAY, N. (2017). Aile tarihinin araştırılmasında sözlü tarihin kullanımı: İlkokul öğrencilerinin tecrübeleri. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 6(2), 294-323.
• DEMİRCİOĞLU, İ. H. (2007). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık.
• DEMİRCİOĞLU, İ. H. ve DEMİRCİOĞLU, E. (2017). Türkiye’de tarih eğitimi araştırmaları el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• DOĞAN, Y. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde sözlü tarih. Şimşek, A ve Kaymakçı, S. (Ed). içinde, Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi (ss. 113-142). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• DUFFY, B. (2014). The analysis of documentary evidence. In J. Bell (Ed.). Doing Your Research Project: A guide for first-time researchers. UK: McGraw-Hill Education.
• DURMUŞ, K. (2013). Öğretmenlerin ve mezunların bakış açılarından Ermeni azınlık okullarında tarih öğretimi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• KAPLAN, E. (2005). İlköğretim öğrencilerinin tarihsel düşünce becerilerinin sözlü tarih çalışmalarıyla geliştirilmesi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• FIELD, S. (2002). Dialogues of trust: The value of oral history in developing people. In P. &.
• Phillipe Denis (Ed.). The power of oral history: Memory, healing and development (pp. 15-29.).
• International Oral History Association in collaboration with Sinomlando Project, University of Natal.
• FONSINI, F. J. (1979). Oral history as a research and teaching tool, Illinois State University, (Yayınlanmamış Doktora Lisans Tezi), Illinois, Chicago.
• İlker Dere 54 Millî Eğitim Sayı 219 Yaz/2018
• GEYLANİ, N. (2012). 1923-1950 arası Mersin’de gündelik hayatın ve sosyal mekânların dönüşümüne yönelik bir sözlü tarih çalışması, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin.
• GIVEN, L. M. (2008). The Sage encyclopedia of qualitative research methods. Sage Publications.
• GRELE, R. J., & TERKEL, S. (1985). Envelopes of sound: The art of oral history. Chicago, Ill: Precedent Pub.
• HALL, J. D. (1984). Documenting diversity: The southern experience. David K. Dunaway, D. K., & Baum, W. K. (Ed.). Oral history: An interdisciplinary anthology (pp. 189-194). Nashville, Tennessee: American Association for State and Local History.
• HAND S. (1984). Some words on oral history. David K. Dunaway, D. K., & Baum, W. K. (Ed.). Oral history: An interdisciplinary anthology (pp. 51-63). Nashville, Tennessee: American Association for State and Local History.
• HOOPES, J. (1984). Oral History for the student. David K. Dunaway, D. K., & Baum, W. K. (Ed.). Oral history: An interdisciplinary anthology (pp. 349-355). Nashville, Tennessee: American Association for State and Local History.
• HUYUGÜZEL, Ö. F. (1999). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında halkevlerinin rolü. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 6(23).
• İNCEGÜL, S. (2010). Sosyal bilgiler dersinde örnek bir sözlü tarih uygulaması, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• IŞIK, H. (2008). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler tarih konularının öğretiminde kanıttemelli öğrenme modeli: Bir aksiyon araştırması, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• KABAPINAR, Y. ve İNCEGÜL, S. (2016). Değişim ve süreklilik bağlamında oyun ve oyuncağa bakmak: Bir sözlü tarih çalışması. Turkish History Education Journal, 5(1), 74-96.
• KAPLAN, E. (2005). İlköğretim öğrencilerinin tarihsel düşünce becerilerinin sözlü tarih çalışmalarıyla geliştirilmesi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• KAYA, M. (2013). Sosyal bilgiler dersinde kullanılabilecek bir öğretim yöntemi olarak sözlü tarih: Amaç, içerik, uygulama, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• KAYLOR, W. K. (1977). The effect of an oral history technique on the attitudes of fifth grade students concerning the 1930’s, (Unpublished Master Thesis), USA.: California State College.
• KUMRU, G. (2009). Tarih öğretimi açısından sözlü tarih yazımı: Karaca Ahmet Dergâhı örneği, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• KÜPÜÇ, E. (2014). Sözlü tarih kavramı ve sözlü tarihin tarih öğretimindeki rolü, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van.
• Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında (2005 ve 2017) Sözlü Tarih Millî Eğitim Sayı 219 Yaz/2018 55
• KYVIG, D. E., & MARTY, M. A. (2000). Yanıbaşımızdaki tarih (çev. Nalân Özsoy). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• MASON, J. (2002) Qualitative researching (2nd edition). London: Sage.
• MCLELLAN, M. L. (2014). Beyond the transcript: Oral history as pedagogy. In D. &. Boyd (Ed.). Oral history and digital humanities: Voice, access, and engagement (pp. 99-118). USA: Springer.
• MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4-5. sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2006). Sosyal bilgiler 6-7. sınıflar öğretim programı. Ankara: TTKB Yayınları.
• MEB. (2017). Sosyal bilgiler öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: TTKB Yayınları.
• NATIONAL COLLOQUIUM ON ORAL HISTORY, (1966). Goals and guidelines for oral history: Report of the sub-committee on goals and guidelines. California.
• OTEGHEN, S. L. (1996). Using oral history as a motivating tool in teaching. Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 67:6, 45-48.
• ÖZER, E. (2012). Sosyal bilgiler dersinde yerel ve sözlü tarih etkinliklerinin programlanması, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi), Konya.
• ÖZTAŞÇI, C. A. (2017). Yerel tarih öğretim yöntemini sosyal bilgiler dersinde uygulamaya koymak: Bir eylem araştırması, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• ÖZTÜRKMEN, A. (2002). Sözlü tarih: Yeni bir disiplin cazibesi. Toplum ve Bilim, 91, 115-121.
• PORTELLI, A. (1990). The death of Luigi Trastulli, and other stories: Form and meaning in oral history. Albany, N.Y: State University of New York Press.
• PORTELLI, A. (2006). Introduction. In B. A. Lanman (Ed.). Preparing the next generation of oral historians: An anthology of oral history education. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
• RITCHIE, D. A. (2015). Doing oral history (3rd Edition). New York: Oxford University Press.
• SAFRAN, M. ve ATA, B. (1998). Okul dışı tarih öğretimi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 1, 87-94.
• SARI, İ. (2002). Sosyal bilgiler dersi tarih ünitelerinde bir yöntem olarak sözlü tarih, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• SARI, İ. (2007). Sosyal bilgiler öğretiminde sözlü tarih etkinliklerinin öğrenci başarı, beceri ve tutumlarına etkisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• SARI, İ. (2014). Tarih öğretimi ve sözlü tarih. İçinde M. Safran (Ed.) Tarih Nasıl Öğretilir? Tarih Öğretmenleri İçin Özel Öğretim Yöntemleri (Genişletilmiş 2. Baskı, ss. 251-255). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi. STARR, L. (1977). Oral History. Encyclopedia of library and information science, C. 20, 440-463.
• İlker Dere 56 Millî Eğitim Sayı 219 Yaz/2018
• TARİH VAKFI, (2017). Sözlü Tarih Çalışmaları. http://tarihvakfi.org.tr/Proje/sozlutarihcalismalari/ 12 adresinden 06.01.2018 tarihinde alınmıştır.
• TEMİR, M. (2015). Yaşayan tarih yetişkinlerimiz, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat.
• THOMPSON, P. (1999). Geçmişin sesi: Sözlü tarih. (Ş. Layıkel, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TUNÇAY, N. E. (1993). I. Sözlü tarih atölyesi (6-7 Haziran). İstanbul, Türkiye: Tarih Vakfı Yayınları.
• ULUÇAY, Ç. (1958). Tarih öğretimi çevre incelemeleri. İstanbul:Öğretmenler Derneği.
• YAZICI, F. ve MERT, G. (2017). Sözlü tarih yönteminin 4. sınıf düzeyinde etkililiği. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 6(2), 324-342.
• YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel arastirma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK ULUSAL TEZ MERKEZİ. (2017). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 21.10.2017 tarihinde alınmıştır.