ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN PSİKOLOJİK DANIŞMA YAŞANTILARI: ÖLÇEK UYARLAMA VE KESİTSEL TARAMA ÇALIŞMASI

Yıl 2018, ÜSTÜN-ÖZEL YETENEKLİLERİN EĞİTİMİ, 173 - 200, 07.11.2018

Fatma Altun Hikmet Yazıcı

Öz

Üstün yetenekli öğrencilerin psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) ihtiyaçlarını incelemeye dönük çalışmalar son yıllarda artış göstermektedir. Bununla

birlikte bu öğrencilerin rehberlik servisinden yardım alma girişimlerini, yardım ilişkisinin niteliği ve etkililiği konusundaki algı ve tepkilerini konu edinen araştırmaların sayısı oldukça azdır. Bu çalışmada üstün yetenekli öğrencilerin psikolojik danışma yaşantılarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda ilk

olarak Wood (2010) tarafından geliştirilen Üstün Yetenekli Öğrencilerin Danışma Yaşantıları Ölçeği’nin (ÜY-DYÖ) Türk kültürüne uyarlanmış daha sonra ise Türkiye’deki 27 farklı Bilim ve Sanat Merkezinde (BİLSEM) eğitim gören 343 üstün yetenekli öğrencinin PDR yaşantıları ve ihtiyaçları, çeşitli değişkenlere dayalı olarak incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular ÜY-DYÖ’nün psikometrik özelliklerinin Türk kültürüne uyumlu olduğunu gösterdi. Araştırmanın diğer bulguları, üstün yetenekli öğrencilerin eğitsel, mesleki ve kişisel alanlarda farklı sorunlar yaşadıklarını göstermiştir. Bu öğrencilerin PDR servislerinden yardım alma girişimlerinin düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Üstün yetenekli öğrencilerin psikolojik danışma yaşantıları ile bulundukları eğitim kademesi ve cinsiyetleri arasında anlamlı bir ilişki gözlenmemiştir. Sonuç olarak bu çalışma, üstün yetenekli öğrencilerin öğrenim gördükleri okullarda sunulan PDR hizmetlerini nitelik ve etkililik yönünden tatmin edici bulmadıklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Üstün Yetenekli Öğrenciler, Psikolojik Danışma, Ölçek Uyarlama

Kaynakça

• Achter, J. A., Benbow, C. P., & Lubinski, D. (1997). Rethinking multipotentiality among the intellectually gifted: A critical review and recommendations. Gifted Child Quarterly, 41(1), 5-15.
• Adams-Byers, J., Whitsell, S. S., & Moon, S. M. (2004). Gifted students’ perceptions of the academic and social/emotional effects of homogeneous and heterogeneous grouping. Gifted Child Quarterly, 48(1), 7-20.
• Afat, N. (2013). Üstün zekalı çocukların ebeveynlerine yönelik geliştirilen aile eğitim programının etkiliği. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Altun, F. (2010). Üstün yetenekli öğrencilerin mükemmeliyetçilik özellikleri, okul motivasyonları, öğrenme stilleri ve akademik başarıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Altun, F., ve Yazıcı, H. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin benlik kavramları ve akademik öz-yeterlik inançları: Karşılaştırmalı bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 319-334.
• Altun, F. ve Yazıcı, H. (2018). Türkiye’deki Üstün Yetenekli Öğrencilerin Psikolojik Danışma ve Rehberlik İhtiyaçları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19,1- 24.
• Baker, J. A. (1996). Everyday stressors of academically gifted adolescents. Journal of Advanced Academics, 7(2), 356-368. Fatma Altun / Hikmet Yazıcı 196 Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018
• Baum, S. M., Renzulli, J. S., & Hebert, T. P. (1995). Reversing underachievement: Creative productivity as a systematic intervention. Gifted Child Quarterly,39(4), 224-235.
• Bencik, S. (2006), Üstün yetenekli çocuklarda mükemmeliyetçilik ve benlik algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Berlin, J. E. (2009). It’s all a matter of perspective: Student perceptions on the impact of being labeled gifted and talented. Rooper Review, 31(4), 217-223.
• Clasen, D. R., & Clasen, R.E. (2003). Mentoring the gifted and talented. In N. Colangelo & G .A.
• Davis (Eds), Handbook of gifted education (3rd ed., pp. 254-267). Boston: Allyn and Bacon.
• Colangelo, N. (2003). Counseling gifted students. In N. Colangelo & G. A. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (3rd ed., pp. 373-387), Boston: Allyn and Bacon.
• Colangelo, N., & Assouline, S. G. (2000). Counseling gifted students. In K. A. Heler, F. J. Mönks, R.J. Sternberg, & R. F. Subotnik (Eds.), International handbook of giftedness and talent (2nd ed., pp.595-607). Oxford: Elsevier.
• Coleman, L. J. (2001). A “rag quilt”: Social relationships among students in a special high school. Gifted Child Quarterly, 45(3), 164-173.
• Cornell, D. G. (1990). High ability students who are unpopular with their peers. Gifted Child Quarterly,34(4), 155-160.
• Cross, T. L. (2011). On the social and emotional lives of gifted children: Understanding and guiding their development. Waco,Texas: Prufrock Press Inc.
• Cross, T. L., Cassady, J. C., Dixon, F. A., & Adams, C. M. (2008). The psychology of gifted adolescents as measured by the MMPI-A. Gifted Child Quarterly, 52(4), 326-
• Davis, G., & Rimm, S. (2004). Education of the gifted and talented, (5th ed.). Boston: Pearson Education.
• Eroğlu, A. (2010). Çok değişkenli istatik tekniklerin varsayımları. Ş. Kalaycı (Ed.) SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (ss. 205-233). Ankara: Asil.
• Friedman-Nimz, R., & Skyba, O. (2009). Personality qualities that help or hinder gifted and talented individuals. In L. V. Shavinina (Ed.), International handbook on giftedness (pp.421- 435).Gantineu: Springer.
• Greene, M. J. (2002). Career counseling for gifted and talented students. In M. Neihart, S. M. Reis,
• N. M. Robinson, & S. M. Moon (Eds.), The social and emotional development of gifted children: What do we know? (pp. 223-235). Austin, TX: Prufrock.
• Guldemond, H., Bosker, R., Kuyper, H., & van der Werf, G. (2007). Do highly gifted students really have problems?. Educational Research and Evaluation,13(6), 555-568.
• Hambleton, R. K., & Patsula, L. (1999). Increasing the validity of adapted tests: Myths to be avoided and guidelines for improving test adaptation practices. Association of Test Publishers, 1(1), 1-13.
• Üstün Yetenekli Öğrencilerin Psikolojik Danışma Yaşantıları: Ölçek Uyarlama... Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018 197
• Hansen, J. B., & Toso, S. J. (2007). Gifted dropouts: Personality, family, social, and school factors. Gifted Child Today, 30(4), 30-41.
• Jackson, P. S., & Peterson, J. S. (2003). Depressive disorder in highly gifted adolescents. Journal of Secondary Gifted Education, 14(3), 175–186.
• Karakuş, F. (2010). Üstün yetenekli çocukların anne babalarının karşılaştıkları güçlükler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 127-144.
• Kerr, B. (1991). A handbook for counseling the gifted and talented. Alexandria, VA: American Counseling Association.
• Kulik, J. A. (1992). An analysis of the research on ability grouping: Historical and contemporary perspectives, Research-based decision making series. Washington DC: National Research Center on the Gifted and Talented.
• Lovecky, D. V. (1993). The quest for meaning: Counseling issues with gifted children and adolescents. In L. K. Silverman (Ed.), Counseling the gifted and talented (pp. 29-50). Denver, Colorado: Love Publishing Company.
• Manaster, G. J., & Powell, P. M. (1983). A framework for understanding gifted adolescents’ psychological maladjustment. Roeper Review, 6(3), 70-73.
• Marland, S. P. (1972). Education of the gifted and talented- Volume 1: Report to the Congress of the United States by the U.S. Commissioner of Education. Washington, DC: Office of Education (DHEW).
• McCormick, M. E., and Wolf, J. S. (1993). Intervention programs for gifted girls. Roeper Review, 16(2), 85-88.
• Milgram, R. A. (1991). Counseling gifted and talented children and youth: Who, where, what and how?. In R. A. Milgram (Ed.), Counseling gifted and talented children: A guide for teachers, counselors, and parents (pp.7-21). Norwood, New Jersey: Ablex Publishing Corporation.
• Moon, S. M. (2002). Counseling needs and strategies. In M. Neihart, S. M. Reis, N. M. Robinson and S. M. Moon (Eds.), The social and emotional development of gifted children: What do we know? (pp.213-222). Washington, DC: Prufrock Press.
• Moon, S. M. (2007). Counseling issues and research. In S. Mendaglio & J. S. Peterson (Eds.), Models of counseling gifted children, adolescents, and young adults (pp.7-32). Waco, TX: Prufrock Press Inc.
• Neihart, M. (1999). The impact of giftedness on psychological well-being: What does the empirical literature say? Rooper Review, 22,10-12.
• Öpengin, E., & Sak, U. (2012). Üstün zekâlı öğrencilerin bakış açısıyla üstün zekâ etiketinin öğrencilerin çeşitli algıları üzerindeki etkileri. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 2 (1), 37-59.
• Parker, W. D., & Adkins, K. K. (1995). Perfectionism and the gifted. Roeper Review, 17(3), 173-175.
• Perrone, P. A., & Van Den Heuvel, D. H. (1981). Career development of the gifted: Horizons unlimited. Journal of Career Education, 7(4), 299-304.
• Fatma Altun / Hikmet Yazıcı 198 Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018
• Peterson, J. S. (1990). Noon-hour discussion: Dealing with the burdens of capability. Gifted Child Today, 13(4), 17-22.
• Peterson, J. S., & Moon, S. M. (2008). Counseling the gifted. In S. I. Pfeiffer (Ed.), Handbook of giftedness in children: Psycho-educational theory, research, and best practices (pp. 223-246). New York: Springer.
• Peterson, J. S., & Ray, K. E. (2006a). Bullying among the gifted: The subjective experience. Gifted Child Quarterly, 50(3), 252-269.
• Peterson, J. S., & Ray, K. E. (2006b). Bullying and the gifted: Victims, perpetrators, prevalence, and effects. Gifted Child Quarterly, 50(2), 148-168.
• Renzulli, J. S., & Park, S. (2002). Giftedness and high school dropouts: A personal, family, and school-related factors. Washington, DC: National Research Center on the Gifted and Talented.
• Richard, J., Encel, J, & Shute, R. (2003). The emotional and behavioural adjustment of intellectually gifted adolescents: A multi-dimensional, multi-informant approach. High Ability Studies, 14(2), 153-164.
• Rimm, S. (2003). Underachievement: A national epidemic. In N. Cholangelo & G.A. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (pp.424-443). Boston: Allyn & Bacon.
• Rogers, K. B. (1991). The relationship of grouping practices to the education of the gifted and talented learner: Research-based decision making series. Washington, DC: National Research Center on Gifted and Talented.
• Rudasill, K. M., Foust, R. C., & Callahan, C. M. (2007). The Social Coping Questionnaire: An examination of its structure with an American sample of gifted adolescents. Journal for the Education of the Gifted, 30(3), 353-371.
• Sarı, H., ve Öğülmüş, K. (2014). Bilim ve Sanat Merkezlerinde karşılaşılan sorunların öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 254-265.
• Sart, G. (2011, Ekim). Üstün yetenekli öğrencilere kariyer danışmanlığı. XI. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, Efes Sürmeli Otel, İzmir.
• Shevitz, B., Weinfeld, R., Jeweler, S., & Barnes-Robinson, L. (2003). Mentoring empowers gifted/ Learning disabled students to soar!. Roeper Review, 26(1), 37-40.
• Siegle, D., & McCoach, B. (2005). Making a difference: Motivating gifted students who are not achieving. Teaching Exceptional Children, 38(1),22-27.
• Silverman, L. K. (1993a). A developmental model for counseling the gifted. In L. K. Silverman (Ed.), Counseling the gifted and talented (pp. 51-78). Denver, Colorado: Love Publishing Company.
• Silverman, L. K. (1993b). Career counseling. In L. K. Silverman (Ed.), Counseling the gifted and talented (pp. 215-238). Denver, Colorado: Love Publishing Company.
• Üstün Yetenekli Öğrencilerin Psikolojik Danışma Yaşantıları: Ölçek Uyarlama... Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018 199
• Sowa, C. J. (1997). Expanding Lazarus and Folkman’s paradigm to the social and emotional adjustment of gifted children and adolescents (SEAM). Gifted Child Quarterly, 41(2), 36-43.
• Swiatek, M. A. (2001). Social coping among gifted high school students and its relationship to self-concept. Journal of Youth and Adolescence, 30(1), 19-39.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlik. Ankara: Seçkin.
• VanTassel-Baska, J. (1990). Introduction. In J. VanTassel-Baska (Ed.) A practical guide to counseling the gifted in a school setting (2nd ed. pp. 9-13). Reston, Virginia: ERIC Clearinghouse on Handicapped and Gifted Children.
• Vogl, K., & Preckel, F. (2014). Full-Time Ability Grouping of Gifted Students Impacts on Social Self-Concept and School-Related Attitudes. Gifted Child Quarterly, 58(1), 51-68.
• Wood, S. (2009). Counseling concerns of gifted and talented adolescents: Implications for school counselors. Journal of School Counseling, 7(1), 1-47.
• Wood, S. (2010). Best practices in counseling the gifted in schools: What’s really happening?. Gifted Child Quarterly, 54(1),42-58.
• Yoo, J. E., & Moon, S. M. (2006). Counseling needs of gifted students: An analysis of intake forms at a university- based counseling center. Gifted Child Quarterly, 50(1), 52-61 . Zabloski, J., & Milacci, F. (2012). Gifted dropouts: Phenomenological case studies of rural gifted students. Journal of Ethnographic & Qualitative Research, 6(3), 175-190