RELIGIOUS SITUATION AND FACTORS INFLUENCING POST-SOVIET RELIGIOUS DEVELOPMENT IN KYRGYZSTAN

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 3, 103 - 117, 01.07.2016

Suat Cebeci

Öz

Growing Islamic Culture basin in Transoxiana region ınfluenced Kyrgyz religious culture and provided them to a part of middle-asia Islamic understanding. That is the Sunni and Hanafi ınfluenced religious. Atheist pressures in period of Soviet Union debilitated the religious knowledge and ideals in society significantly. They exposed multiple intervention in subsequent recovery movements. Religious domain routing work of exogenous religious effects groups were met by the protection reflex of local traditional structure. This protection reflex provided the localization of one of the country’s most powerful and extensive exogenous religious influence group, Tablighi Jamaat. The Same reflex also provided inactivation of non-Islamic missionary groups. While there were a serious devout process in Kyrgyzstan, two important mechanism that influenced religious understanding were madrasahs and Tablighi Jamaat which operated mousqed-centered. Both mechanism operated toward Sunni-Hanafi-Maturidi understanding. The state's secular attitude emerges as stay outside the religious area provided the most important religious institution, madrasahs remain in private area and prevented acceptation of them as a government institution within national education system. However, the high religious education Institutions were included to educational system. Members of these institutions and madrasahs express demand of acceptation of religious education institutions, as well as religious education itself, to national educational system. Future of the religious life in Kyrgyzstan will be determined by development of in this regard

Anahtar Kelimeler

Kyrgyzstan, Religious Situation, Religious Development, Religious Groups

Kırgızistan’da Dini Durum ve Sovyet Sonrası Dini Gelişmeyi Besleyen Etkenler

Öz

Maveraunnehir bölgesinde gelişen İslami kültür havzası, Kırgız dini kültürünü de beslemiş, onların Orta Asya Sünni-Hanefi İslami anlayışının bir parçası olmasını sağlamıştır. Sovyetler Birliği dönemindeki ateist baskılar toplumdaki dini bilgi ve mefkureyi ciddi ölçüde zaafa uğratmıştır. Bundan sonraki toparlanma çalışmalarında çok yönlü müdahalelere mazur kaldılar. Dış kaynaklı dini etki gruplarının dini alanı yönlendirme çalışmaları, yerel geleneksel yapının koruma refleksi ile karşılandı. Bu refleks ülkenin dış kaynaklı en yaygın ve güçlü dini etki gurubu olan Tebliğ Cemaatinin yerelleşmesini sağlamıştır. Aynı refleks Müslüman olmayan misyonerlik amaçlı dini grupların etkisizleşmesini sağlamıştır. Kırgızistan’da ciddi bir dindarlaşma süreci yaşanırken bu süreçte dini anlayışı besleyen en önemli iki mekanizmadan biri medreseler diğeri de Cami merkezli çalışmalar yapan Tebliğ Cemaatidir. Her iki mekanizma da Sünni-Hanefi-Matüridi bir anlayış yönünde faaliyet göstermektedir. Devletin laiklik tavrının, dini alanın dışında kalmak olarak ortaya çıkması, ülkenin en önemli din eğitimi kurumları olan medreselerin özel alanda kalmasını sağlamakta bunların devlet kurumu olarak ulusal eğitim sistemin içine alınmasını önlemektedir. Bununla beraber İlahiyat Fakültelerinin standartları devlet tarafından onaylanarak eğitim sistemi içine alınmıştır. Bu kurumların mensupları ile medrese mensupları dini eğitim kurumlarının Devlet bünyesine alınarak din eğitiminin ulusal eğitim sistemi içinde yer alması talebini dillendirmektedirler. Kırgızistan’daki dini hayatın geleceğini bu konudaki gelişmeler belirleyecektir

Anahtar Kelimeler

Kırgızistan, dini durum, dini gelişme, dini gruplar

Kaynakça

• AKRAMOVA, D. “Kırgızistan’da Din Eğitimi Sorunları ve Çözüm Arayışları”, II. Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi 22-24 Ekim 2008, Bişkek.
• ASANOV, A. (2000), “Kırgız Respublikasında Diniy Bilim Beruununkee bir Problemaları”, Oş Mamlekettik Universitetinin İlmiy Jurnalı, Sayı: 1, Sayfa: 132,Oş
• ASHİMOV,D. (2003), “The Religious Faith of the Kyrgyz” Religion State&Society, c.:31, S.:2,
• AVCU S. vd. (2015), Kırgızistan’da Dini Grupların Teşkilatlanması ve Aktiviteleri, Orasam Araştırma Raporu, Bişkek
• AYDAR, H. (2009), Kırgızistan'da Dindarlaşma -Araşan İlahiyat Fakültesi Öğrencileri Bağlamında- Başak Yayınları, Bişkek
• AYNAKULOVA, G. (2011), “XIX. Yüzyılın Sonu XX. Yüzyılın Başında Ceditçilik Hareketinin Kırgız Türkleri Üzerindeki Tesiri”, Türk Yurdu, Sayı:287
• BAŞER, S. (1995), Kutatgu Bilig’de Kut ve Töre’den Sevgi Toplumuna, Seyran Kitap, İstanbul
• BAŞER, S. (1991), Gök Tanrı’nın Sıfatlarına Esmaü’l Hüsna Açısından Bakış, İstanbul
• CEBECİ, S. Vd. (2014), Kırgızistan’da Dini Durum ve Din Eğitimi – Durum Analizi ve Öneriler – Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Bişkek
• CİHAN, A. (2005/a), "Kırgızistan’da Din Eğitimi Veren Kurumlar", İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 14, ss. 111-124, İstanbul
• CİHAN, A. (2005/b), “ Kırgızistan’da Dini Bilinçlenmenin Toplumsal Tezahürleri”, Oş İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:8, Oş
• DORCENOV, S (1968), Kırgızistan’da İslamdın Tarıhınan, Frunze
• DORCENOV, S. (1980). İslam Bugünkü Gündö. Frunze.
• GOSUDARSTVO (1997), Religiya i Zakon, Bişkek, 1997, s.3-4S, Akt: Pay-M.A.Klavuz. (2009), “Kırgızistan’da bir Din Eğitimi Kurumu: Medreseler”, Uludağ Ün. İlahiyat Fakültesi Dergisi, cil:18, Sayı: 1, Bursa
• İSABAEVA, M, (2005), Kırgızistan’da Kur’an Eğitimi ve Müesseseleri, lisans tezi, Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Oş
• İSRAİLOVA, Ç. (1999),Tradisionnoe Obshestvo Kyrgyzov v Period Russkoi Kolonizasiivo Vtoroi Polovine Xix- Nachale Ххvv. I Sistema Ih Rodstva(19 Yy. İkinci Yarısından 20 Yy. Başlarındaki Rus Kolonileştirmesi Döneminde Kırgızların Geleneksel Toplumu ve Akrabalık Sistemi, İlim Yayınevi, Bişkek
• KAFESOĞLU, İ. (1980), Eski Türk Dini, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
• KİRAZ, N.(2010), Kırgızistan'da Dindarlaşma Trendi, Bişkek sosyal Bilimler Üniversitesi, sosyoloji Bölümü, Basılmamış Doktora tezi, Bişkek
• KUTLU, Sönmez. (2009),“Avrasya Coğrafyasında Kadim Dini Bilginin Kaynakları ve Yeniden Üretilmesi Sorunu”, Avrasya İslam Şurası'na sunulan bir tebliğ, 12 Mayıs
• KUZUKULOV, T.(2015), “Kırgızistan’da Dini Kurumsallaşma ve Toplum”, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1.1, ss.:177-209,
• LENİN, V. I.(1965) “Socialismand Religion,” Lenin Collected Works, Cilt. 10, Moskova, Progress Publishers, http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1905/dec/03.htm. (Erişim Tarihi 11 Aralık 2014),
• OMOROV C. (2005),“Bağımsızlık Sonrası Güney Kırgızistan'daki Dinî Durum” (bitirme tezi, Oş Devlet Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi, Bişkek
• PAY S.- A. KLAVUZ. (2009), Kırgızistan’da Bir Din Eğitimi Kurumu: Medreseler, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 18, Sayı: 1, s. 247-278
• ŞARŞENALİYEV U. (2003), “İslamdın Kırgızstandagı Ordu”, İslam iİstorii Kırgızskoy Gosudartstvennosti, Bişkek