PRESS IN DEMOCRATIC PARTY ERA

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1 - 14, 01.07.2017

Hamza Cakir D.Elif Yavalar

Öz

The winds of change which dominated the world after the Second World War had their impact on Turkey, as well. Along with the transition to multi-party political life in 1946, the concept of opposition was legally institutionalized and brought about some changes in Turkish politicaleconomic-social structure. In this context, relations between press and political power during the period between May 14th 1950 when Democratic Party came to power and Coup d’état on May 27th 1960 needs more attention. The study, which deals with the relationship between Democratic Party (DP) Government and the press, aims to reveal how the press was influenced by this new political climate after 27 years of struggle during the single party period. Although there are a large number of studies dealing with DP period, there are a limited number of works focusing on the press of this period. For this reason, this descriptive work is of crucial importance as it fills this gap. The study depending on a large scale resource analysis makes use of archival information, newspaper scanning and the memories of man of discourse during the period. The study sticks to the chronological order to provide a holistic view of 10 years of power with DP and the course of relations between the press and political power is analyzed under three heading which also reflect the transition periods. The press, as is today, was a political arena identifying the agenda within the period of 1950-1960. DP tried to obtain public support through press during their reign, however as they were struggling to keep their economic and social promises, the opposition of press increased along with social depression. Seeing this, DP power enforced oppressive legal regulations and methods to suppress the opposition press and encouraged pro-government circles in the press through official notices, paper allocation and implicit subsidies. In this period, in which the relations between press and political power lacked a healthy ground, most of the press units might be said to have created their own way to stand up to governmental oppressions from DP and to have had a significant influence on the change of government

Anahtar Kelimeler

Democrat Party, press, legal regulations, relations between press and government

Demokrat Parti İktidarı ve Basın

Öz

İkinci Dünya Savaşı sonrasında dünyaya egemen olan değişim rüzgârları Türkiye’yi de etkilemişti. 1946 yılında çok partili siyasal hayata geçiş ile birlikte muhalefet kurumu resmi olarak yerleşmiş ve Türk siyasi-ekonomik-toplumsal yapısında bazı dönüşümlere yol açmıştı. Bu bağlamda, 14 Mayıs 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’nin iktidara gelişinden 27 Mayıs 1960 askeri darbesine kadar geçen dönemdeki basın ile iktidar ilişkileri de ayrı bir önem taşımaktadır. Demokrat Parti (DP) iktidarı ile dönemin basını arasındaki ilişkileri konu alan bu çalışma, 27 yıl boyunca tek parti idaresi altında mücadele veren basının yeni siyasal iklimden nasıl etkilendiğini ortaya koyma amacındadır. DP dönemini ele alan çok sayıda araştırma olmasına karşın, bu dönemin basın ortamını ele alan çalışma sayısı oldukça sınırlıdır. Bu nedenle, yapılan bu betimleyici çalışma söz konusu boşluğu doldurmayı hedeflemesi açısından önem arz etmektedir. Geniş bir kaynak araştırmasına dayanan çalışmada; arşiv bilgilerinden, gazete taramalarından, dönemin söylem seçkinlerinin hatıratlarından da yararlanılmıştır. DP’nin 10 senelik iktidar dönemini bir bütün olarak görebilmek için kronolojik silsileye sadık kalınmış ve basın ile iktidar arasındaki ilişkilerin seyri geçiş dönemleri olan üç başlık altında incelenmiştir. Basın, bugün olduğu gibi 1950-1960 döneminde siyasi bir arena olma ve gündeme yön verme niteliklerini taşımaktaydı. DP iktidarı süresince basından yararlanarak kamuoyunun desteğini sağlamaya çalışmış fakat ekonomik ve toplumsal vaatlerini gerçekleştirmeye çalıştığı siyasal düzlemde, toplumsal buhran yükseldikçe basının muhalefeti de artmıştır. Bunun üzerine DP iktidarı baskıcı yasal düzenlemeler ve yöntemlerle basını susturma yoluna gitmiş, iktidar yanlısı basını ise resmi ilanlar, kâğıt tahsisi, örtülü ödenek gibi yöntemlerle desteklemiştir. Basın ile iktidar ilişkilerinin sağlıklı bir zemine oturtulamadığı bu dönemde, yayın organlarının birçoğunun DP’nin baskılarına karşı koyma siyaseti ürettiği ve iktidarın değiştirilmesi yönünde önemli etkilerinin olduğunu ifade etmek mümkündür

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Basın, Yasal Düzenlemeler, Basın-İktidar İlişkileri

Kaynakça

• Bedii, Faik, Matbuat Basını Derken..Medya-3. Cilt, Doğan Kitap, İstanbul, 2003.
• Cumhuriyet Ansiklopedisi, Cilt 2: 1941-1960, Yayın Kurulu: Hasan Ersel, Ahmet Kuyaş, Ahmet Oktay, Mete Tunçay, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.
• Çakır, Hamza, Gazeteciliğe Giriş, Editörler: Bilal Arık, Mustafa Şeker, Tablet Yayınları, Konya, 2007.
• Erer, Tekin, On Yılın Mücadelesi Türkiye’de Parti Kavgalarının 2. Cildi, Ticaret Postası Matbaası, İstanbul,1963.
• Eroğul, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitapevi, Ankara, 2003.
• Karpat, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi Sosyal-Kültürel-Ekonomik Temeller, Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
• Kaya, Ayşe & Emre, Elif, “Demokrat Parti Döneminde Basın İktidar İlişkileri; Cumhuriyet, Ulus, Zafer Gazeteleri Üzerine Bir İnceleme”, Tercüman-ı Ahval’in 150. Yılında İstanbul’da Fikir Gazeteciliği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Emirler Matbaası, İstanbul, 2010.
• Kayış Nuri & Hürkan Serhat, Sansürsüz Sansür Tarihi (1795-2011), Sinemis Yayınları, Ankara, 2012.
• Koloğlu, Orhan, Osmanlıdan Günümüze Türkiye’de Basın, Cep Üniversitesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992.
• Öymen, Altan, Öfkeli Yıllar, Doğan Kitap, 8. Baskı, İstanbul, 2007.
• Sarol, Mükerrem, Bilinmeyen Menderes, 1. Cilt,, İnkılap Yayınevi, İstanbul, 2014.
• Şahhüseyinoğlu, Nedim, Dünden Bugüne Düşünceye ve Basına Sansür, Paragraf Yayınları, Ankara, 2005.
• TBMM Tutanak Dergisi, D: IX, C: 1, T: Olağanüstü, B: 23, 14 Temmuz 1950: 726:747,747:771.
• TBMM Tutanak Dergisi, D: 9, Cilt: 16: T:2, B: 84, 13 Haziran 1952: 210-216.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D: 10, C: 12, İ: 2, 6 Haziran 1956: (1/475) 91:195,195: 221,232:236
• TBMM Zabıt Ceridesi, D: 10, C: 12, İ: 2, 6 Haziran 1956: (1/476) 91:195,195:221,227:231
• Toker, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973, DP Yokuş Aşağı, 1954-1957, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1991.
• Toker, Metin, İsmet Paşayla 10 Yıl 1954-1957, Birinci Cilt, Akis Yayınları, Ajans-Türk Matbaası, Ankara, 1966.
• Topuz Hıfzı, II. Mahmuttan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2003.
• Topuz, Hıfzı, 100 Soruda Başlangıçtan Bugüne Türk Basın Tarihi Davalar, Hapisler, Saldırılar, Faili Meçhul Cinayetler Ve Holdingler, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1996.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi 4. Kitap-Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999.
• Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim (1922-1971), (Yayına Hazırlayan: Erol Şadi Erdinç), Pera Turizm ve Ticaret Aş, İstanbul, 1997.
• Yıldız, Nuran. “Demokrat Parti İktidarı ve Basın”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 51(1), Ankara, 1996.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (Çeviren: Yasemin Saner Gönen), İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.