BEŞİNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN TELEVİZYON REKLÂMLARINA YÖNELİK ALIMLAMALARININ ELEŞTİREL DÜŞÜNME DÜZEYLERİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2014, Cilt: 11 Sayı: 25, 159 - 190, 04.04.2014

Cenk Akbıyık Adnan Karadüz Cenk Akbiyik Adnan Karadüz

Öz

Günümüzün serbest piyasa koşullarında medyanın en önemli gelir kaynağı olan
reklâmlar medyanın finansmanında olmazsa olmaz bir unsur haline gelmiş, büyük bir pastaya
dönüşmüş durumdadır. Ürün ve hizmetlerin satılabilmesi için adeta sihirli bir söylem
oluşturma peşinde olan reklâmlarda verilmek istenen mesajlarından en çok etkilenen
kesimin, yorumlama ve analiz becerileri henüz yeterli düzeyde olmayan çocuk izleyiciler
olduğu söylenebilir. Bu çalışmada beşinci sınıf öğrencilerinin televizyon reklâmlarına yönelik
alımlamaları onların eleştirel düşünme düzeylerindeki farklılıklar göz önüne alınarak
incelenmektedir. Nitel bir alımlama analizi olarak planlanıp yürütülen çalışmada elde edilen
bulgulara göre düşük ve yüksek eleştirel düşünme düzeylerine sahip öğrenciler arasında
reklâmlara yönelik alımlamalar arasında belirgin ya da az belirgin farklar bulunmaktadır.
Yüksek eleştirel düşünme düzeyine sahip öğrenciler gerek farkına varma, gerekse çözümleme
ve ilişkilendirme işlerinde düşük eleştirel düşünme düzeyine sahip öğrencilere göre daha
başarılıdır. Özellikle reklâmlarda örtük biçimde sunulan mesajların çözümlenmesi noktasında
iki grup öğrenci arasında belirgin fark bulunmaktadır. Araştırmanın sonuç kısmında elde
edilen bulguları doğrultusunda bazı önerilerde bulunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Televizyon Reklâmları, Eleştirel Medya Okuryazarlığı, Eleştirel Düşünme, Alımlama Analizi

Kaynakça

• Akar, C. (2007). İlköğretim Öğrencilerinde Eleştirel Düşünme. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alkaya, F. (2006). Eleştirel Düşünme Becerilerini Temele Alan Fen Bilgisi Öğretiminin Öğrencilerin Akademik Başarılarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Altunbaş, H. (2007). Çocukların Satın Alma Noktasında Marka Tercihleri; Anne ve Çocuklar Üzerine Bir İnceleme. IV. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi. 22-24 Ekim. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Apak, Ö. (2008). Türkiye, Finlandiya ve İrlanda İlköğretim Programlarının Medya Okuryazarlığı Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Aslan, H. (2009). Medya Okuryazarlığının Görsel Kültür Ve Sanat Eğitimi Ekseninde Çözümlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Ayaşlıoğlu, E. (2007). Yoksulluk ve Reklam Algısı: Reklam Metinlerine Yönelik Algılamalar Üzerine Bir Alan Çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Baumer, L. & Starkey, J. (1973). Attitudes of Students in Grades Six, Eight, and Twelve Toward Television Commersials. U.S. Department of Health, Education & Welfare National Institure of Education. ERIC Documents ED077233.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E.,, Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Crew, R. E. (2004). Viewer Meanings for Televisiın's Hybrid Reality Shows: An Audience Reception Study of the Survivor Series. Doctoral Dissertation. Union Institute and University Cincinnati, Ohio. UMI Number: 3155992.
• Donohue, T. et al. (1977). Black and White Children's Perceptions of the Intent and Values in Specific Adult and Child Oriented Television Commercials. U.S. Department of Health, Education & Welfare National Institure of Education. ERIC Documents ED139056.
• Dorr, A. & Grawes, S. (1979). Television Literacy for Young Children. New York: Viking Press.
• Facione, P. A. (1990). Critical Thinking: A Statement of Expert Consensus for Purposes of Educational Assessment and Instruction - Executive Summary - The Delphi Report. Millbrae, CA: The California Academic Pres. ERIC Document Reproduction Service No. ED 315 423. http://ericir.syr.edu
• Fırlar, B. G. (2005). Türkiye'de Milenyum Reklamları. Bilig, 33, 23-43.
• Gökalp, E. (2011). Medya, Kitle İletişimi ve Toplum. İnsan ve Toplum Düzenleyen Suğur, N. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Güzel, S. (2005). Eleştirel Düşünme Becerilerini Temele Alan İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretiminin Öğrenme Ürünlerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Hoijer B (2005), İzleyicilerin Televizyon Programlarını Alımlayışı: Kuramsal ve Metodolojik Değerlendirmeler, Şahinde Yavuz (çev. ve der.), Medya ve İzleyici Bitmeyen Tartışma, Ankara: Vadi Yayınları.
• Karpferer, J.N. (1991). Çocuk ve Reklam. (Çev: Şermin ÖNDER). İstanbul: Afa Yayınları.
• Karahan, F. (2004). İki dilli Reklamlar ve Sunulan Kimlikler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21(2), 101-116.
• Kartal, O. Y. (2007). Ortaöğretim 10. Sınıf Öğrencilerinin Televizyon Dizilerindeki Mesajları Algılamalarında Medya Okuryazarlığının Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Kesebilir, Z. (1988). Çağdaş Pazarlamada Reklamcılık Prensipleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İşletme Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Kula Demir, N. (2007). Elazığ'da Kurtlar Vadisi Dizisinin Alımlanması. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 251-266.
• Kürüm, D. (2002). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Gücü. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Means, R. R. (1996). Satire of Stereotype? A Reception Analysis of African American Portrayals in Black Situation Comedies. Doctoral Dissertation. Graduate College of Bowling Green State University, Ohio. UMI NUmber: 9713114.
• Nicklas, T. A. et al. (2007). Impact of Commercials on Food Preferences of Low-income, Minority Preschoolers. Journal of Nutrition Education and Behavior, 43(1), 35-41.
• Öncel Taşkıran, M. N. (2005). Büyüklere Reklamlar, Küçüklere Masallar; Reklamlara Çocuk Gözü İle Bakış; Semiyotik Bir Değerlendirme. İstanbul Üniversitesi 2'nci Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi'nde Sunulan Bildiri, İstanbul. http://akademikpersonel.kocaeli.edu.tr/nurdan/bildiri/nurdan08.12.2010_19.06.49bildiri.pdf adresinden Kasım 2012 Tarihinde erişilmiştir.
• Özdemir, Z. (2007). Televizyon Reklam Filmlerinin Tüketici Davranışlarına Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, Ö. (2007). Aldatıcı Televizyon Reklamlarına Karşı Tüketicinin Korunması. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Quadır, S. E. ve Akaroğlu, G. (2009). Televizyon Reklamlarının Çocuk Tüketiciler Üzerine Görsel Etkilerinin Bir İncelemesi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 6(1), 78-98.
• Saly, W. (1974). Television and the Young Consumer. An Analysis of Consumer Needs of Children and a Proposal fort he Utilization of These Needs. Paper Presented at the Internatiıonal Festival of Chilkdren's Television. March 31 – April 2, Washington. Eric Document ED089738.
• Savran, B. (2000). Reklamlar ve Tıbbi Etik. Tıp Dünyası, 68. http://www.ttb.org.tr/TD/TD68/5.html
• Şahinel, S. (2001). Eleştirel Düşünme Becerileri İle Tümleşik Dil Becerilerinin Geliştirilmesi Yaklaşımını Temel Alan Türkçe Öğretim programının Toplam Erişi ve Kalıcılığa Etkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Semal, L. & Hammett, R. (1998). Critical Media Literacy: Content or Process? Review of Education. Pedagogy, and Cultural Studies, 20(4), 365 – 384.
• Silkü, H., A.(2007). Farklı Kültürlerde Çocukların Tüketime Yönelmesinde Televizyon ve Televizyon Reklamlarının Etkisi. IV. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi. 22-24 Ekim. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Stearns, P. L. (2000). A Reception Analysis of the Decoding of Post-Civil Righs Era Black Genre Films by African Americans. Doctoral Dissertartion. Graduate College of Bowling Green State University. Bowling Green, Ohio. UMI Number: 9905056.
• Şeker, T. (2009). 5N1K Haber Programının Alımlama Analizi. Selçuk İletişim, 5(4), 105-117.
• Şeylan, S. (2008). Medya Okuryazarlığı Ders Uygulamalarında Dünya Üzerinde Görülen Aksaklıklar. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• TDK. (2012). Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. http://www.tdk.gov.tr adresinden Kasım 2012 tarihinde erişilmiştir.
• Thoman, E. & Jolls, T. (2003). Literacy for the 21st Century An Overview & Orientation Guide To Media Literacy Education. Center for Media Literacy. <http://www.medialit.org/pdf/mlk/01_MLKorientation.pdf> adresinden erişilmiştir.
• Tosun, N. Z. (1991). Çocuklara Yönelik Reklamların Etkileri ve Bir Araştırma. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Wells, W. D. (1970). Communicating with Children. Journal of Advertising, 2.
• Williams, Raymond. (1980). Advertising: The magic system. Problems in Materialism and Culture: Selected Essays. 170-95. Verso: London.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.