FEN BİLGİSİ ÖĞRENCİLERİNİN ASİT VE BAZLARLA İLGİLİ ZİHİNSEL MODELLERİNİN ANALİZİ

Yıl 2015, Cilt: 12 Sayı: 32, 433 - 449, 30.12.2015

Dilek Çelikler Gonca Harman

Öz

Bu çalışmada fen bilgisi öğrencilerinin asit ve baz kavramlarıyla ilgili zihinsel modellerinin saptanması amaçlanmıştır. Çalışmaya Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalında 1. sınıfta öğrenim gören 75 öğrenci katılmıştır. Öğrencilerden asit ve baz kavramlarıyla ilgili zihinlerinde canlananları çizmeleri ve çizimlerini yazılı olarak açıklamaları istenmiştir. Öğrencilerin yaptıkları yazılı açıklamalar ve çizimlerden elde edilen veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Çalışma sonucunda asit, baz, kuvvetli asit ve zayıf asit, kuvvetli baz ve zayıf baz, asit-baz kavramlarına ait deney tasarlama, günlük yaşamda asitler ve bazlar olmak üzere altı zihinsel model ortaya konmuştur. Öğrencilerin asit ve baz kavramlarıyla ilgili zihinsel modellerinin genel anlamda yeterli olmasına karşın asit ve bazlara örnek verme, deney tasarlama, günlük yaşamda asit ve bazlar konusunda zihinsel modellerinin sınırlı olduğu görülmüştür. Asit ve baz konusu ilköğretimden yükseköğretimde dahil olacak şekilde fen bilimleri ve kimya eğitiminin temel konuları arasında yer almaktadır. Bu konunun öğretiminde asit ve bazlar günlük yaşamda da sıkça karşılaşılan maddeler oldukları için özellikle yaşam temelli öğrenme etkinliklerine ağırlık verilerek konunun işlenmesinin ve deneylerde laboratuvardaki kimyasal maddelerin yanı sıra günlük yaşamdaki asit ve baz örneklerinin de kullanılmasının gerekli ve önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel Model, Asit-Baz, Fen Bilgisi Öğrencisi

Kaynakça

• Alpaydın, S. ve Şimşek, A. (2012). Genel kimya. (6. Baskı). Ankara: Nobel.
• Atkins, P. & Jones, L. (1997). Temel kimya moleküller, maddeler ve değişimler 2. (Çev.: Esma Kılıç, Fitnat Köseoğlu, Hamza Yılmaz.). New York: W. H. Freeman and Company.
• Bağ, H. (2008). Asit ve bazlar. (Ed: H. Bağ), Genel Kimya. (2. Baskı), Ankara: Pegem A Akademi, s. 166-177.
• Canpolat, N., Pınarbaşı, T., Bayrakçeken, S. ve Geban, Ö. (2004). Kimyadaki bazı yaygın yanlış kavramalar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 135-146.
• Carr, M. (1984). Model confusion in chemistry. Research in Science Education, 14, 97-103.
• Demirci, Ö. ve Özmen, H. (2012). Zenginleştirilmiş bir öğretim materyalinin öğrencilerin asit ve bazlarla ilgili anlamalarına etkisi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-17.
• Demircioğlu, F. N., Özdemir, S., Özmen, H., Cındıl, T. ve Yıldız, M. F. (2012, Haziran). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Asit-Baz Kavramlarıyla İlgili Yanılgılarının Tespiti. Sözel Bildiri, X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde.
• Er Nas, S., Çepni, S., Yıldırım, N. ve Şenel, T. (2007). Çalışma yapraklarının öğrenci başarısı üzerindeki etkisi: Asit baz örneği. EDU, 2(2).
• Greca, I. M. & Moreira, M. A. (2000). Mental models, conceptual models and modeling. International Journal of Science Education, 22(1), 1-11.
• Gilbert, J. K. & Boulter, C. J. (1995, April). Stretching models too far. Annual Conference of the American Educational Research Association, San Francisco.
• Harrison, A. G & Treagust, D. F. (1996). Secondary students’ mental models of atoms and molecules: Implications for teaching chemistry. Science Education, 80(5), 509-534.
• Harrison, A. G. & Treagust, D. F. (2000). A typology of school science models. International Journal of Science Education, 22(9), 1011- 1026.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. (16. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karamustafaoğlu, S., Karamustafaoğlu, O. ve Yaman, S. (2005). Fen ve teknoloji eğitiminde kavram öğretimi. (Ed: M. Aydoğdu ve T. Kesercioğlu), İlköğretimde Fen ve Teknoloji Öğretimi, Ankara: Anı Yayıncılık, s. 25-54.
• Kırbaşlar, F. G., Özsoy-Güneş, Z., Avcı, F. ve Atalar, A. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarında “Madde ve Değişim” öğrenme alanındaki bazı kavramların ve örneklendirmelerin incelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 61-83.
• Kurnaz, M. A. ve Değermenci, A. (2012). 7. sınıf öğrencilerinin Güneş, Dünya ve Ay ile ilgili zihinsel modelleri. İlköğretim Online, 11(1), 137-150.
• Pabuçcu, A. ve Geban, Ö. (2015). 5E öğrenme döngüsüne göre düzenlenmiş uygulamaların asit-baz konusundaki kavram yanılgılarına etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 191-206.
• Petrucci, R. H., Harwood, W. S. & Herring, F. G. (2005). Genel kimya ilkeler ve modern uygulamalar 1. (8. Baskı). (Çev. Ed. Tahsin Uyar, Serpil Aksoy.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Smith, K. J. & Metz, P. A. (1996). Evaluating student understanding of solution chemistry through microscopic representations. Journal of Chemical Education, 73(3), 233-235.
• Söylemez, H. (2014). 10. sınıf genel kimya konu kitabı. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Vosniadou, S. & Brewer, W. F. (1992). Mental models of the earth: A study of conceptual change in childhood. Cognitive Psychology, 24(4), 535-585.
• Vosniadou, S. (1994). Capturing and modelling the process of conceptual change. Learning and Instruction, 4, 45-69.
• Williams, M. D., Hollan, J. D., & Stevens, A. L. (1983). Human reasoning about a simple physical system, D. Gentner & A. L. Stevens (Eds.), Mental models (131-153.). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zoller, U. (1990). Students’ misundestanding and misconceptions in college freshman chemistry (General and Organic). Journal of Research in Science Teaching, 27(10), 1053-1065.