RESM-İ MUSHAF BAĞLAMINDA KUR’AN VE KIRAAT AYRIMI (HAREKENİN TEKÂMÜLÜNE KADARKİ SÜREÇ ÇERÇEVESİNDE BİR DEĞERLENDİRME)

Yıl 2015, Cilt: 39 Sayı: 39, 9 - 28, 22.08.2015

Harun Öğmüş

Öz

ÖZET

Bu araştırmada resm-i mushaf hakkındaki görüşleri verip Kur’ân-ı Kerim’in resm-i mushafa indirgenmesini irdeliyor ve bunun yanlış bir tutum olduğunu açıklıyoruz. Kur’ân-ı Kerim ve kıraatlerin özdeşleştirilmesine de katılmıyor, bunu biraz aşırı buluyoruz ve daha mu’tedil olduğunu düşündüğümüz başka bir görüş sunuyoruz. O da şudur: Kur’ân-ı Kerim’in günümüze kadar yazılı bir vesika olarak ulaşmasını sağlayan Kur’ân hattının yanı sıra şifahî naklin de önemli bir yeri vardır. Biz, kıraat imamlarının ittifak ettiği okuyuş vecihlerinin “mütevâtir kıraat” olarak, ihtilâf ettikleri okuyuşların ise “meşhur kıraat” olarak isimlendirilmesinin uygun olacağını öneriyoruz.  

Anahtar kelimeler: Kur’ân, resm-i mushaf, kıraat, mütevatir, meşhur

 

The Distinction Between the Koran and the Readings in the Context of Rasm al-Moshaf (An Evalution from the Beginning until the Vowelization of the Qur’an)

This paper gives the various approaches about rasm al-mushaf and evaluates the reduction of the Qur’ân to only rasm al-mushaf and explains that this view is wrong. On the other hand, we also do not agree on an equation between the Koran and the readings and see this as an extreme opinion and offer another more moderate opinion. Accordingly, like the written form, the oral transfer has also an important role in transporting the Qur’an up to the present. Hence, we suggest that the readings that reached a concensus by the imams should be regarded “mutavatir” whereas those which lead to disagreement in the recitation should be called “mashhoor” (famous).

Keywords: Qur’an, rasm al-mushaf, Qur’an readings, mutawatir, mashhoor

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, resm-i mushaf, kıraat, mütevatir, meşhur

Kaynakça

• Ahfeş, Meâni’l-Kur’ân, (nşr. Hüdâ Kurâa Mahmûd), I-II, Kâhire: Mek-tebetü’l-Hancî, ts.
• Ahmed Emin, Duha’l-İslâm, I-III, Kâhire: Mektebetü’n-Nehdati’l-Arabiyye, 2000.
• Akdemir, Sâlih, “Kur’ân’ın toplanması ve kıraati meselesi”, Kur’an Sempozyumu I, Ankara: Bilgi Vakfı, 1994, s. 29.
• Altıkulaç, Tayyar, Hz. Osman’a nispet edilen Mushaf-ı şerîf: Türk İslâm Eserleri Nüshası, I-II, İstanbul: İSAM, 2007.
• Ateş, Süleyman, “Kıraatlerde Tevâtür Meselesi”, Kur’an ve Tefsir Araştırmaları IV Kıraat İlmi ve Problemleri, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002, s. 326 vd.
• Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, I-XVII, Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 2001.
• Bâkıllânî, el-İntisâr li’l-Kur’ân (Muhammed Isâm el-Kudâ), 1. Baskı, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2001.
• Beydâvî, Nasırüddin Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî, Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl, I-V (2 mücellet), Beyrut: Dârü Sâdır, ts.
• Beyhakî, Şuabu’l-Îmân (nşr. Muhammed es-Saîd Bisyûnî Zağlûl), I-VII, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410.
• Cerrahoğlu, İsmâil, Tefsir Usûlü, Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı yayın-ları, 1993.
• Dağ, Mehmet, “İbn Mücâhid’in kıraat ekollerini yedi ile sınırlaması: eleştirel bir yaklaşım”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 10, sy. 27 (Bahar 2006) s. 96.
• Demirci, Muhsin, Kur’ân Tarihi, 6. Basım, İst: MÜİF Yayınları, 2014.
• Ebû Ali el-Fârisî, el-Hücce li’l-kurrâi’s-seb’a, (nşr. Bedreddîn Kahvecî-Beşîr Cevicâtî), I-VII, 1. Baskı, Dımeşk: Dârü’l-Me’mûn li’t-türâs, 1984.
• Ebû Amr ed-Dânî, el-Muhkem fî nakti’l-mesâhif (nşr. İzzet Hasan), 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Muâsır, 1997.
• Ebû Şâme, Şehâbeddîn Abdurrahman b. İsmâil el-Makdisî, el-Mürşidü’l-vecîz ilâ ulûm teteallaku bi’l-Kitâbi’l-azîz (nşr. Velîd Müsâid et-Tabatabâî), 2. baskı, Küveyt: Mektebetü’l-İmâm ez-Zehebî, 1993.
• Ebû Ubeyde, Mecâzu’l-Kur’ân (nşr. M. Fuat Sezgin), I-II, Kâhire: Mek-tebetü’l-Hancî, ts., I, 1, 157, 179, 373.
• Ebü’t-Tayyib el-Lügavî, Merâtibü’n-nahviyyîn (nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhim), Kâhire: Mektebetü Nehdati Mısr ve Matbaâtuhâ, ts.
• Esed, Nâsırüddin, Mesâdirü’s-şi‘ri’l-Câhilî, Mısır: Dârü’l-maârif, 1956.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Meâni’l-Kur’ân, (nşr. Ahmed Yûsuf Necâtî-Muhammed Ali en-Neccâr), I-III, Dârü’s-Sürûr, ts. (Şu baskıya da başvurulmuştur: I-III, 3. Baskı, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1983).
• Gülle, Sıtkı, “Taberî’nin tefsirinde kıraat değerlendirmeleri”, İstanbul Üniv. İlâhiyat Fak. Dergisi, sy. 9, 2004, s. 65-85.
• Hûî, Seyyid Ebü’l-Kāsım Mûsâ el-Hûî, el-Beyân fî tefsîri’l-Kur’ân “Şîa’nın kıraatler hakkındaki görüşü” (trc. Halil İbrâhim Kaçar), Kur’an ve Tefsir Araştırmaları IV, İstanbul, Ensar Neşriyat, 2002.
• İbn Âşûr, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, I-XXX, Tunus: Dârü Suhnûn, ts.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el-Endelüsî, el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz, (nşr. el-Meclisü’l-ilmî), I-XVI, Fas 1977.
• İbn Kuteybe, Te’vîlü müşkili’l-Kur’ân, (nşr: Seyyid Ahmed Sakr), 2. Baskı, Kāhire: Dârü’t-türâs, 1973.
• İbn Mâlik, Elfiyye (Şerhu İbn Akîl ile birlikte), nşr: Muhammed Muh-yiddin Abdülhamîd, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1995.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddîn, Mecmûu’l-fetâvâ (Derleyen: Abdurrah-man b. Muhamme b. Kāsım el-Âsımî en-Necdî), Mektebetü’ imâmi’d-da’veti’l-ilmiyye, Mekke, ts.
• İbnü’l-Cezerî, en-Neşr fi’l-kırââti’l-aşr, I-II, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• İbnü’l-Enbârî, Nüzhetü’l-elibbâ fî tabakîti’l-üdebâ (nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhim), Kāhire: Dâru Nehdati Mısr, ts.
• İbnü’l-Hâcib, el-Muhtasar (Şemseddin Ebü’s-Senâ Mahmûd b. Ab-durrahman b. Ahmed el-İsfehânî’nin Beyânu’l-Muhtasar adındaki şerhi ile birlikte), (nşr. Muhammed Mazhar Bekā), I-III, Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, ts.
• İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, ts.
• İbnü’s-Sellâm el-Cumahî, Muhammed, Tabakātu fuhûli’ş-şuarâ, I-II (şerh: Mahmûd Muhammed Şâkir), Kâhire: Matbaatü’l-Medenî, ts.
• Maşalı, Mehmet Emin, Kur’ân’ın Metin Yapısı, Ankara: İlâhiyat, 2004.
• —, “Mushaf”, DİA, XXXI, 243.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Kitâbü’l-İbâne ‘an maâni’l-kırâât (nşr. Muhyiddin Ramazan), Dımeşk: Dârü’l-me’mûn li’t-türâs, 1979.
• Muhammed Hâdî Mağrife, et-Temhîd fî ulûmi’l-Kur’ân “Şîa’nın kıra-atler hakkındaki görüşü” (trc. Halil İbrâhim Kaçar), Kur’an ve Tefsir Araş-tırmaları IV, İstanbul, Ensar Neşriyat, 2002.
• Öğmüş, Harun, “Kur’ân’ın sıhhati bağlamında kıraat farklılıklarının değerlendirilmesi”, MÜİFD, sy. 39, 2010/2, 17 vd.
• Subhî Sâlih, Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, 1990.
• Suyûtî, el-İtkān fî ulûmi’l-Kur’ân, (nşr. Mustafa Dîbülbuğâ), I-II, 2. baskı, Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1993.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed İbn Cerîr, Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (nşr: Abdülmuhsin et-Türkî), XX, Dârü Hecr, ts.
• Taşköprîzâde, Mevzûâtu’l-Ulûm, (trc. Kemâleddin Mehmed Efendi), I-II, İst: İkdam Matbaası, 1313.
• Zeccâc, Ebû İshâk, Meâni’l-Kur’ân ve i‘râbuh, (I-V), nşr. Abdülcelîl Abduh Şelebî, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an hakāiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-te’vîl, I-IV, 1. baskı, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1995.
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Abdullah, el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, (nşr. Yûsuf Abdurrahman el-Mer’aşlî ve diğerleri), I-IV, 1. baskı, Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1990.
• Zürkānî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân, I-II, 1. baskı, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1988.