KUR’ÂN’A GÖRE BİLGİNİN KAYNAKLARI

Yıl 2015, Cilt: 39 Sayı: 39, 205 - 228, 22.08.2015

Gülşen Ökten

Öz

ÖZET

Medeniyetlerin ve düşünce sistemlerinin oluşumunda asıl mevzu olan bilgi, İslâm düşünce sisteminin de üzerine inşa edilmiş olduğu temeldir. Bilgi için ne tür kaynakların kabul edilmesi gerektiğine dair suallerin cevabı hususunda ilk müracaat noktası ise Kur'ân-ı Kerîm'dir. Biz bu çalışmada İslâm düşünce tarihinde bilgi edinme vasıtası olarak ön plana çıkmış olan vahiy, ilham, hads, rüya, akıl ve duyu kavramlarını âyetler ışığında değerlendirmeye çalışacağız.

Anahtar kelimeler: Kur’ân, bilgi, bilgi kaynakları, gayb alanı, şehâdet alanı.

 

SOURCES OF KNOWLEDGE ACCORDING TO THE QURAN

Knowledge, which becomes the real matter in formation of all civilizations and thought systems, is also the basis of Islamic thought system. The Quran is the first and unconditional authoritive figure in deciding which sources can be considered as valid within the Islamic limits. In this study, I will dissect various terms put forward in the history of Islamic thought, namely revelation, inspiration, intuition, dream, sense aql/reason in considering of the Quranic verses.

Keywords: Quran, knowledge, sources of knowledge, the unseen, proclamation of faith

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, bilgi, bilgi kaynakları, gayb alanı, şehâdet alanı

Kaynakça

• Açıkgenç, Alparslan, Bilgi Felsefesi, İnsan Yay. İstanbul 1992.
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, thk. Sıdki Muhammed Cemil Attar, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1991.
• Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, Pınar Yay. İstan-bul 2003.
• Aydın, İbrahim Hakkı, Fârâbî’de Bilgi Teorisi, Ötüken Yay. İstanbul 2003.
• Bilgiz, Musa, Kur'an Açısından Vicdan ve Değeri, Beyan Yay. İstanbul 2007.
• Bolay, Süleyman Hayri-Uludağ, Süleyman-Yavuz, Yusuf Şev-ki,"Akıl",Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1989, II, 238.
• el-Buhârî, Muhammed b. İsmâil, el-Câmiu’s-sahîh, Dârü't-tıbâati'l-âmire, İstanbul ty.
• Cevherî, İsmail b. Hammad, es-Sıhah tacü’l-luga ve sıhahi’l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdülgafur Attar, Dârü’l-İlmli’l-Melayin, Beyrut 1990.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Terimleri Sözlüğü, Paradigma Yay. İstanbul 2003.
• el-Cürcânî, SeyyidŞerîf, et-Ta'rifât, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1983.
• Çelebi, İlyas, İslam İnancında Gayb Problemi, İFAV Yay., İstanbul 1996.
• Uludağ, Süleyman, "Rüya",Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA),İstanbul 2008, XXXV, 307.
• ______, "Şehadet Âlemi",Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2010, XXXVIII, 422.
• Dagşi, Ahmed Muhammed Hüseyin, Nazariyyetu’l-Ma’rife, Dâru’l-Fikr, Dimeşk 2001.
• Demir, Osman, "Vicdan",Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA),İstanbul 2013, XXXXIII, 100-101.
• Demirci, Muhsin, Kur'ân ve Yorum, Ensar Neşriyat, İstanbul 2006.
• ______, Tefsir Usûlü, İFAV Yay. İstanbul 2012.
• Durmuş, İsmail-Uludağ, Süleyman, "Kalb", Türkiye Diyanet Vakfı İs-lam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2001, XXIV, 230.
• Durusoy, Ali, İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri, İFAV Yay. İstanbul 1993.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen, thk. Muham-med Avvame, Dâru’l-Kıble, Cidde 1998.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kuran Dili, sad. İsmail Ka-raçam-Emin Işık, Feza Gazetecilik, İstanbul ty.
• el-Gazzâlî, Ebû Hamîd Muhammed b. Muhammed, İhyâu ulûmi'd-dîn, Müessesetü'l Halebî, Kahire 1967.
• ______, Mi'yâru'l-ilm, çev. Ali Durusoy-Hasan Hacak, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2013.
• Gihamy, Gerard, Mevsûatü Mustalahâti'l-felsefe, Mektebetü Lüb-nan, Lübnan 1998.
• Haylamaz, Reşit, Kur'ân'da Akıl, (Yayınlanmamış doktora tezi), Sa-karya 2004.
• Hökelekli, Hayati, "Duyu", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1994, X, 8-9.
• ______, "Hads", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İs-tanbul 1997, XV, 68.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm, Dârü’l Endelüs, Beyrut 1966.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-arab, thk. Emin Muhammed Abdülvehhab-Muhammedes-Sadık el-Ubeydi, Dârü'l-ihyai't-Türasi’l-Arabi, Beyrut 1997.
• İzmirli, İsmail Hakkı, Yeni İlm-i Kelam, Ümran Yayınları, Ankara 1981.
• Kâsımî, Cemaleddin Muhammed b. Muhammed Saîd Cemaleddin, Mehâsinü't-te'vil, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, Kahire 1957.
• Köz, İsmail, “Sezginin Bilgideki Yeri ve Önemi”,Kelam Araştırmaları Dergisi, III (2005), S. 1.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Zeynülislam Abdülkerim b. Hevazin, Letâifu'l-işârât, thk. İbrâhim Besyuni, el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li’l-Kitâb, Ka-hire 1981.
• el-Kürdi, Racih Abdülhamid, Nazariyyetü'l-ma'rife,Mektebetü'l Mü-eyyed, Riyad 1992.
• el-Mâturidî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed, et-Te'vîlât, thk. Murtaza Bedir-Bekir Topaloğlu, Mizan Yayınevi, İstanbul 2008.
• Mennâu'l-Kattân, Mebâhis fî ulûmi'l-Kur'ân, Müessesetü'r-Risale, Beyrut 1986.
• el-Mevdûdî, Ebu'l A'lâ, Tefhîmu'l-Kur'ân, çev. Muhammed Han Ka-yani ve arkadaşları, İnsan Yayınları, İstanbul 1986.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc, el-Câmiu’s-sahîh, Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, Kahire 1955.
• en-Nablusi, Abdülganî b. İsmail b. Abdülganîed-Dımaşki, Ta'tirü'l Enam, Dârü'l-Kütübi'l-Melamiyye, Beyrut ty.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb, es-Sünen, haz. AbdülfettahEbuGudde, Dârü’l-Beşairi’l-İslâmiyye, Beyrut, 1988.
• en-Nesefi, Ebu’l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mah-mud, Medârikü't-tenzîl, thk. Yusuf Ali Büdeyvi, Daru İbn Kesir, Beyrut 2008.
• Önkal, Ahmet,“Vahiy-Sünnet İlişkisi ve Vahy-i Gayr-i Metluvv”, Kur’ân ve Sünnet Sempozyumu (1-2 Kasım 1997) Bildiriler, Ankara 1999.
• er-Râğıb el-İsfahânî, el-Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân thk. Safvan Adnan Davudi, Dârü’ş-Şamiyye, Beyrut 2002.
• er-Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, Mefâtihu’l-gayb, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1990.
• Rızâ, Muhammed Reşid, Tefsîru'l-menâr, çev. Mehmet Erdoğan-İbrahim Tüfekçi-Nedim Yılmaz, Ekin Yayınları, İstanbul 2011.
• Said, Celaleddin, Mu'cemü'l-mustalahatve'ş-şevahidi'l-felsefiyye, Da-rü'l-Cenub, Tunus 2004.
• Serahsi, Ebû Bekr Şemsüleimme, Usûlü’s-Serahsî, thk. Ebu’l-Vefa el Efganî, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, Kahire 1954.
• Sinanoğlu, Mustafa-Yavuz, Yusuf Şevki, “İlham”,Türkiye Diyanet Vak-fı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2000, XXII, 99.
• et-Tehânevî, Muhammed b. A’la b. Ali el-Faruki el-Hanefi, Keşşâfu ıstılahâti’l-fünûn, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yay. Ankara 1998.
• Uludağ, Süleyman, "Gaybın bilinmesinde Keşf ve İlhâmın Ro-lü",Kur'ân ve Tefsir Araştırmaları: İslam Düşüncesinde Gayb Problemi II, ed. Bedrettin, Çetiner, İstanbul 2004, s. 283.
• ______, "Bâtın ilmi",Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1992, V, 189.
• Vural, Mehmet, Gazzali Felsefesinde Bilgi ve Yöntem, Ankara Okulu Yay. Ankara 2011.
• ez-Zebidî, Ebu’l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Mu-hammed, Tâcu’l-arûs, Matbaatü’l-Hayriyye, Beyrut ty.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmûd b. Ömer b. Muham-med, el-Keşşâf, tsh. Mustafa Hüseyin Ahmed, Matbaatü'l İstikame, Kahire 1946.