OSMANLI BASIN HAYATINDA MEHMET TAHİR BEY VE “ÇARŞAF MESELESİ” RİSALESİ

Yıl 2016, Cilt: 42 Sayı: 42, 0 - 0, 31.12.2016

Feride Yüzer

Öz

ÖZ

Meşrutiyet
Dönemi ortaya çıkan kadın hareketinin, içinde doğduğu tarihsel sürecin bir
ürünü olduğu ve Osmanlı İmparatorluğu’nun ulus devlet olma çabaları içinde yapılan
reformların etkisinin kadınlara da yansıdığı bir hakikattir. Bu bağlamda,
Osmanlı son dönemi yayın hayatında aktif rol alan Mehmet Tahir Bey’in çarşaf
konulu risalesi, değişen sosyal şartlarla beraber kadının konumunun
farklılaşması, moda akımlarının etkisiyle kadınların tesettür kurallarını ihlal
ettiği fikrine istinaden Balkan Muharebesi yenilgisine yapılan duygusal
yorumlar ve kadınların peçeyi dini bir vecibe saymadıklarını protestolarla dile
getirmeleri de göz önüne alındığında dönemin sosyal şartlarına ışık tutması
bakımından önemlidir. Bu makalede Mehmet Tahir Bey’in Çarşaf Meselesi risalesi
ışığında çarşaf ve kadın bahsi tartışılmaya çalışılmıştır.

Anahtar
Kelimeler:
Meşrutiyet Dönemi, Mehmet Tahir Bey, Çarşaf, Batılılaşma, Kadın.

Anahtar Kelimeler

Meşrutiyet Dönemi, Mehmet Tahir Bey, Çarşaf, Batılılaşma, Kadın

Kaynakça

• Ali Cevat Bey, Ali Cevat Bey’in Fezlekesi -II. Meşrutiyetin İlanı ve 31 Mart Ha-disesi- haz. Faik Reşit Unat, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1960. Akgül, Mehmet, Türk Modernleşmesi ve Din, Çizgi, Konya, 1999. Apaydın, H.Yunus, “Tesettür”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İs-tanbul 2011, XL, 538-543. Arpınar, Seval, “Basın Tarihi: İlk Kadın Gazetesi Hanımlara Mahsus Gazete”, Belgelerle Türk Tarihi, İstanbul, no:16, (1965): ss.29-33. Aşa, Emel, “Kadın Kıyafetleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, Ağaç Yayınları, İstanbul 1994, V, ss.70-73. Barbarosoğlu, Fatma Moda ve Zihniyet, İz Yayınları, İstanbul 2013. Bulut, Rukiye, “İstanbul Kadınlarının Kıyafetleri ve II. Abdülhamit’in Çarşafı Yasaklaması”, Belgelerle Türk Tarihi, no:8 (1968): ss. 35-36. Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Kadın Araştırmaları Yayınları, İs-tanbul 1994-2014. Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Ya-yınları, Ankara 2008. Duman, Hasan, İstanbul Kütüphaneleri Arap Harfli Süreli Yayınlar Katoloğu 1828-1928, İslam Tarih Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul 1986. Er, Rahmi, “Risale”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2008, c.XXXV, 112. Ersoy, Mehmet Akif, Safahat, haz. M. Ertuğrul Düzdağ, Çağrı Yayınları İstanbul 2010. Genç, Özge- İlhan, Ebru, Başörtüsü Yasağına İlişkin Değerlendirme ve Öneri-ler, TESEV, İstanbul, 2012. Göle, Nilüfer, Modern Mahrem, Metis Yayınları, İstanbul 1991. Güç, Ayşe, “İslamcı Feminizm: Müslüman Kadınların Birey Olma Çabaları.” Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 17/2, (2008): ss. 649-673. Gürhan, Nazife, “Toplumsal Cinsiyet ve “İslami Feminist” Söylem”, Dipnot Dergisi, VII, (2010): 364-383. Gürkan, Salime Leyla, “Tesettür”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2011, XL, ss.543-545. Güzel, Şehmuz, “Tanzimattan Cumhuriyet’e Toplumsal Değişim ve Kadın”, Tanzimattan Cumhuriyete Türk Ansiklopedisi, İletişim, İstanbul 1985, III-IV, 858-876. Kaplan, Leyla, “II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Kadınlarının Özgürleşme Ha-reketi”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, c.V ss.466-473. Karaman, Hayreddin, Hayatımızdaki İslam I Sorular Cevaplar Dergi Yazıları, İz Yayıncılık, İstanbul 2010. Karpat, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Timaş, 4.bs, İstanbul 2013. Kurnaz, Şefika, Cumhuriyet Öncesi Türk Kadını, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara 1991, ----- Balkan Harbinde Kadınlarımızın Konuşmaları, Meb Yayınları, İstanbul 1993. Küçük, Cevdet, “Balkan Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İs-tanbul 1992, V, 23-25. Küçük, Sena, “İlk Türkçe Çocuk Dergileri ve Çocuklara Mahsus Gazete”, S.Ü. Edeb. Fak. Dergisi, sayı: 24, (2010): 221-257. Mehmet Tahir, Altun perisi, Hanımlara Mahsus Gazete Matbaası, İstanbul 1315/1899. ----- Hanımlarımıza Mahremane Bir Mektub, Kader Matbaası, İstanbul, 1328/1912. ----- Sefalethaneler, Tevsi-i Tıbaat Matbaası İstanbul 1328/1912. ----- Meşrutiyet Hanımları, Şems Matbaası, İstanbul, 1330/1914. ----- Meşrutiyet Erkekleri, Tevsi-i Tıbaat Matbaası, İstanbul 1330/1914. ----- Çarşaf Meselesi, Sancakcıyan Matbaası, İstanbul 1331/1915. Okay, Cüneyd, “Nevsal-i Nisvan,” Toplumsal Tarih Dergisi, IV, 23, 1995. -----Osmanlı Çocuk Hayatında Yenileşmeler, Kırk Ambar Yayınları, İstanbul 1998. Özdalga, Elisabeth, Modern Türkiye'de Örtünme Sorunu Resmi Laiklik ve Po-püler İslam Çev.:Yavuz Alogan, Sarmal Yayınları, İstanbul 1998. Öztürk, Mustafa, Kur’an’ı Kendi Tarihinde Okumak, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2013. Sevin, Nurettin, 13 Asırlık Türk Kıyafet Tarihine Bir Bakış, Kültür Bakanlığı Ya-yınları, Ankara 1990. Şefkatli Tuksal, Hidayet, Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İzdü-şümleri, Otto, Ankara 2014. Şemsettin Sami, Kamus-i Türk-i, haz.; Ahmet Cevdet, İkdam Matbası, İstanbul 1317. Taşçıoğlu, Muhaddere, Türk Osmanlı Cemiyetinde Kadının Sosyal Durumu ve Kadın Kıyafetleri, Akın Matbaası, Ankara 1958, s. 53-54. Toksa, Zehra, Serpil Çakır, Tülay Gençtürk, Sevim Yılmaz, Semlin Kurç, Gökçen Art, Aynur Demirdirek, İstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası 1869-1927, Metis, İstanbul 1993. Tunaya, Zafer, Medeniyetin Bekleme Odasında, Bağlam, İstanbul, 1989. Turhan, Mümtaz, Kültür Değişmeleri, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1969. Türk ansiklopedisi, “Balkan Harbi”, Türk Ansiklopedisi, Meb Yayınları, Ankara 1952. Uyanık, Necmi, Batıcı Bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Meşrutiyetten Cum-huriyete Türk Kadınına Bakış, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya 2014. Zizek, Slavoj-Boris Gunjevic, Acı Çeken Tanrı, çev.: Arda Çiltepe, Sel Yayınları, İstanbul 2013.