The Determinants of Tax Capacity and Tax Effort in Turkey for the Period of 1984-2012

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 4, 214 - 234, 06.10.2017

Emre Atsan

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.339753

Cited By: 6

Öz

.We cannot think that the tax revenues, which constitute the largest
portion of public revenues, can be unlimitedly collected. Hence, it has been
clearly seen that the efforts to collect the taxes unlimitedly have caused
social problems and crises. The tax capacity, which is one of the ratios used
for determining the taxable portion of income level of a country, is one of the
generally accepted ratios. This limit varies depending on the countries and
time period. In our study, by determining the methods that are used for
calculating the tax capacity in our literature review, we aimed to calculate
the tax burden and Turkey’s tax capacity level between the years 1984 and 2012.
As the dependent variables in our study, Tax Revenues / GDP was used and, as
independent variables, Value Added of Agriculture (% of GDP), income per
capita, population growth ratio, foreign trade percentage, annual GDP growth
rates (%), corruption index, and the Bureaucracy Efficiency Index, annual GDP
growth rate (%) data were used, and it was concluded that foreign trade
influenced the tax capacity positively, while the agricultural value added had
negative effect.

In our study, even though a generally balanced course is seen between
actual tax burden and tax capacity from 1984 to 2012, it can be easily seen
that the tax collection was generally lower than the tax capacity.

Anahtar Kelimeler

Tax Capacity, Tax Effort, Public Expenses, Tax

Türkiye’de 1984-2012 Yılları Arasında Vergi Kapasitesi ve Vergi Gayretinin Belirleyici Etkenleri

Öz

Bir ülkenin kamu gelirleri içerisinde en büyük kalemi oluşturan vergi
gelirlerinin sınırsız bir şekilde toplanacağını düşünemeyiz. Nitekim
sınırsızmış gibi toplanmaya çalışılmasının tarihte ne tür toplumsal
huzursuzluklara, krizlere yol açtığı malumdur. Bir ülkenin gelir düzeyinin
vergilendirilir düzeyini belirlemek amacıyla kullanılan oranlardan bir tanesi
olan vergi kapasitesi günümüzde genel kabul gören oranlardan bir tanesidir. Bu
sınır ülkelere, zamana göre değişiklik gösterebilmektedir. Çalışmamızda vergi
kapasitesinin hesaplanmasında kullanılan yöntemler literatür taraması ile
belirlenerek, 1984-2012 yılları arasında Türkiye’nin vergi kapasitesi düzeyi
ile gerçekleşen vergi yükü hesaplanmaya çalışılmıştır. Araştırmamızda vergi
kapasitesinin ve vergi gayretinin hesaplanmasında bağımlı değişken olarak Vergi
Gelirleri/GSYH, bağımsız değişken olarak Tarımın Katma Değeri (GSYH’nin %’si),
Kişi Başına Gelir, Nüfus Artış Oranı, Dış Ticaret Yüzdesi, Yıllık GDP Büyüme
Oranı (%) verileri, Yolsuzluk Endeksi ve Bürokrasinin Etkinliği kullanılmış,
sonuç olarak vergi kapasitesini dış ticaretin olumlu yönde etkilediği ancak
tarımın katma değeri değişkeninin ise olumsuz yönde etkilediği tespit
edilmiştir.

Çalışmamızda 1984 yılından 2012 yılına kadar fiili vergi yükü ile vergi
kapasitesi arasında genelde dengeli bir seyir göze çarpmakta olsa da genel
itibariyle vergi kapasitesinin altında vergi tahsil edildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergi Kapasitesi, Vergi Gayreti, Kamu Harcamaları

Kaynakça

• AKDOĞAN, A. (2002). Kamu Maliyesi, Ankara: Gazi Kitabevi, 8.
• AIZENMAN, JOSHUA & YOTHIN JINJARAK (2009) “Globalisation and Developing Countries – A Shrinking Tax Base?” Journal of Development Studies, Vol. 45 No. 5 pp. 653-671 (Mayıs).
• ALM, J., & MARTINEZ-VAZQUEZ, J. FRIEDRICH SCHNEIDER (2004),‘Sizing the problem of the hard-to-tax’. Working Paper, Georgia State University: USA.
• AY, Hakkı, M. ve TALAŞLI, E., (2008) Ülkelerin Ekonomik Gelişmişlik Seviyeleri ve Vergi Yapıları Arasındaki İlişki. Maliye Dergisi, Sayı 154, Ocak-Haziran 2008.
• BAHL, R. W. (1971). A Regression Approach to Tax Effort and Tax Ratio Analysis (Analyse de l'effort et de la pression fiscale par la méthode de régression)(Un estudio del esfuerzo tributario y de la presión fiscal mediante el análisis de regresión). Staff Papers-International Monetary Fund, 570-612.
• BAHL, R. W. (2003). Reaching the Hardest to Tax: Consequences and Possibilities, paper presented at the “Hard to Tax: An International Perspective” conference, Andrew Young School of Policy Studies, Georgia State University, Mayıs 15-16.
• BIRD, R. M., MARTİNEZ-VAZQUEZ, J., & TORGLER, B. (2004). Societal institutions and tax effort in developing countries. Toronto: University of Toronto, International Tax Program Paper, 4011.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2007), Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• CHELLIAH, R. J. (1971). Trends in Taxation in Developing Countries, International Monetary Fund Staff Papers. 18: 254-331.
• CHELLIAH, R. J., BAAS, H. J., & KELLY, M. R. (1975). Tax Ratios and Tax Effort in Developing Countries, 1969-71 (Pression fiscale et effort fiscal dans les pays en développement, 1969-71)(Coeficientes y esfuerzo tributarios en los países en desarrollo, 1969-71). Staff Papers-International Monetary Fund, 187-205.
• DURSUN, G. D. (2008). 1990-2006 Yılları Arası Türkiye’nin Vergi Kapasitesinin Hesaplanmasına Ait Bir Araştırma. Maliye Finans Yazıları Dergisi, 79, 45-60.
• HAKKI, M., & TALAŞLI, E. (2008). Ülkelerin Ekonomik Gelişmişlik Seviyeleri ve Vergi Yapıları Arasındaki İlişki (II). Maliye Dergisi, 154, 135-155.
• KALAYCI, Ş. (2006). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (Vol. 2). Asil Yayın Dağıtım.
• KARGI, V., & ÖZUĞURLU, H. Y. (2007). Türkiye’de Küreselleşmenin Vergi Politikaları Üzerine Etkileri: 1980-2005 Dönemi. Yönetim ve Ekonomi, 14(1), 275-289. LE, T. M., MORENO-DODSON, B., & BAYRAKTAR, N. (2012). Tax capacity and tax effort: extended cross-country analysis from 1994 to 2009. World Bank Policy Research Working Paper, (6252). LE, TUAN MINH, BLANCA MORENO-DODSON & JEEP ROJCHAICHANINTHORN (2008) “Expanding Taxable Capacity and Reaching Revenue Potential: Cross-Country Analysis,” World Bank Policy Research Working Paper. No: 4559 (March 2008).
• LEUTHOLD, J. H. (1991). Tax shares in developing economies A panel study. Journal of development Economics, 35(1), 173-185.
• LOTZ, J. R., & MORSS, E. R. (1967). Measuring “tax effort” in developing countries. IMF Staff Papers, 14(3), 478-499.
• NORREGAARD, JOHN & TEHMINA S. KHAN (2007) “Tax Policy: recent Trends and coming Challenges,” IMF Working Paper, No: WP/07/274 (December 2007). ÖNCEL, T. (2012). Vergilendirme Sınırının Makro Ekonomik Değişkenleri. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (39).
• ÖZYÜREK, M. (2000). Türkiye’de Vergi Yükü Ağır Mı?. Milliyet Gazetesi. 17.11.2000.
• DPT İstatistikleri http://www.dpt.gov.tr Date of Access: 20.10.2013.
• GİB İstatistikleri http://www.gib.gov.tr/ Date of Access: 20.10.2013.
• PİANCASTELLI, M. (2001). Measuring the Tax Effort of Developed and Developing Countries: Cross Country Panel Data Analysis, 1985/95.
• RODRIK, DANI (1998) "Why Do More Open Economies Have Bigger Governments?" Journal of Political Economy, 106:5, pp. 997-1032.
• STOTSKY, J. G., & WOLDEMARİAM, A. (1997). Tax effort in sub-Saharan Africa. International Monetary Fund.
• SHIN, K. (1969). International difference in tax ratio. The Review of Economics and Statistics, 51(2), 213-220.
• TAIT, ALAN A., WILDFRID GRATZ & BARRY J. EICHENGREEN (1979) "International Comparisons of Taxation for Selected Developing Countries." IMF Staff Papers, 26:1.
• TANZI, V. (1992). 12 Structural factors and tax revenue in developing countries: a decade of evidence. Open Economies: Structural Adjustment and Agriculture, 267.
• TANZI, V. & DAVOODI H., (1997)," Corruption, Public Investment, and Growth. IMF Working Paper, WP97/139.
• TEERA, J. M., & HUDSON, J. (2004). Tax performance: a comparative study. Journal of International Development, 16(6), 785-802.
• World Bank http://data.worldbank.org/ Date of Access: 20.10.2013.
• YERELİ, A. B. (2003). Ekonomik Özgürlükler ve Türkiye’de Devlet-Birey İlişkisi. Ankara: Gazi Kitabevi.