DORYLAION KALIP YAPIMI KASELERİ

Yıl 2015, Sayı: 23, 223 - 272, 01.05.2015

Turgay Yaşar Yedidağ

Öz

Dorylaion, bugünkü adıyla Şarhöyük, Eskişehir kent merkezinin 3 km
kuzey doğusunda, Porsuk nehrinin 2 km güneyinde yer almaktadır. Höyük, İç
Anadolu’nun Marmara Denizi’ne, Ege Kıyılarına ve Akdeniz bölgesine açılan
birinci derece önemli yolların kavşak noktasındadır. Dorylaion’da bugüne kadar
yapılan çalışmalarda sırasıyla, Erken Tunç Çağ, Hitit, Phryg, Hellenistik, Roma
ve Bizans kültürlerinin varlığı ortaya koyulmuştur. Höyükteki Hellenistik dönem
tabakaları özellikle höyüğün tam merkezinde yer alan sektörde yapılan çalışmalarda açığa çıkarılmıştır. Yaklaşık 900 m2’lik bir alan da taş temelli, kerpiç duvarlı
evlerden oluşan, evlerin aralarında açık avluların bulunduğu bir Hellenistik dönem
mahallesi ortaya çıkarılmıştır. Höyüğün batısında yer alan Batı Sektörün’de
yaklaşık 300 m2 lik bir alanda yine aynı karaktere sahip Hellenistik yerleşim saptanmıştır.
Hellenistik tabakaların tarihlendirilmesinde en önemli veri kaynaklarından
birisi bulunan Kalıp Yapımı Kaselerdir. Ağırlıklı olarak 2005-2009 yılları arasında
gerçekleştirilen kazılarda 40 adet kalıp yapımı kase ve 3 adet kalıp parçası ele
geçmiştir. Bunlar, gövde dış yüzeyi üzerindeki bezeme çeşitleri kıstas alınarak
sınıflandırılmıştır. Buradan yola çıkarak Dorylaion kalıp yapımı kaseleri; Üst üste
Bindirilmiş Yaprak Bezemeli, Uzun Taç Yapraklı, Karışık Bitkisel Bezemeli,
Figürlü ve Geometrik Bezemeli olmak üzere beş ana gruba ayrılmaktadır.
Buluntular analoji yolu ile tarihlendirilmişlerdir. Bu bağlamda genel olarak
Dorylaion kalıp yapımı kaseleri için MÖ 3. yüzyıl sonu-MÖ 2. yüzyıl sonu aralığı
verilebilir. Az sayıda olmasına karşın bulunan kalıplar Dorylaion’da kalıp yapımı
kase yapımının varlığını da ortaya koymaktadır. Üst üste bindirilmiş kalıp yapımı
kaseye ait olan bir kalıp MÖ 2. yüzyıl içinde Dorylaion’da kalıp yapımı kase yapıldığını göstermektedir. Diğer iki kalıp örneği de yerel ustaların genel olarak kullanılan kompozisyonların yanı sıra oldukça primitif şekilde, kendi beğenileri doğrultusunda, yalnızca yerel kullanıma yönelik kaseler de ürettiklerini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Phrygia Epiktetos, Eskişehir, Dorylaion, Şarhöyük, Hellenistik, Kalıp Yapımı Kase.

Dorylaion Moldmade Bowls

Öz

The excavation site of Dorylaion, which is now known as Şarhöyük, is located
about 3 km to the North East of Eskişehir, 2 km to the South of the Porsuk river.
The site is located at the junction of important roads in central Anatolia leading to
the Marmara Sea, the Aegean coast and the Mediterranean region. The excavation
carried out so far revealed the existence of the cultures in the Early Bronze Age,
the Hittites, the Phrygians, the Hellenistic Kingdom as well as the Roman and
Byzantine Empires.
The layers of the Hellenistic period were uncovered during the excavation at
the central area of the mound. This Hellenistic quarter, covering 900 square meters,
is formed by a series of rubble foundations, mud bricks and open air courtyards
inside the structures. Another Hellenistic settlement was found in a similar plan
located in the West of the mound in the West sector covering an area about 300 m2.
Dorylaion moldmade bowls are the most reliable findings in dating the
Hellenistic layers. During the archeological excavations in the site carried out from
1989 to 2009 (especially after 2005), 40 moldmade bowls and 3 fragments of molds
were found. Moldmade bowls are arranged according to their type of decorations
on them. They are classified in five main groups such as; Imbricate Bowls, Long
Petal Bowls, Alternating Floral Bowls, Figured Bowls and Geometric Bowls.
As the limited number of the findings are not qualified to give a reliable
comparison and chronological order, they are dated by analogy. In this respect,
Dorylaion moldmade bowls can be dated between the last quarter of 3rd century
and last quarter of 2nd century BC.
Although, findings of molds are limited, they reveal clearly the manufacturing
of bowls in Dorylaion. Mold belonging to imbricate bowls, indicates the manufacturing of moldmade bowls in Dorylaion in the 2nd century. Craftsmen not only
produced bowls in a usual composition but also in a quite primitive technique for
the local demand.

Anahtar Kelimeler

Phrygia Epiktetos, Eskişehir, Dorylaion, Şarhöyük, Hellenistic, Moldmade Bowls.

Kaynakça

• Anlağan 2000 Anlağan, T., Sadberk Hanım Müzesi “Kalıplı Kaseler ve Karbartmalı Kaplar”, İstanbul.
• Baur 1941 Baur, S. V. V., “Megarian Bowls in the Rebecca Darlington Stoddard Collection of Greek and Italian Vases in Yale University”, AJA 45, 229-248.
• Bouzek 1990 Bouzek J., Studies of Greek Pottery In The Black Sea Area, Prague. Bouzek – Jansova 1974
• Bouzek J. – L. Jansova, “Megarian Bowls”, Anatolian Collection of Charles University: Kyme I, 13-76.
• Callaghan 1978 Callaghan, P. J., “Macedonian Shields, Shield-bowls and Corinth: A Fixed Point in Hellenistic Ceramic Chronology?”, Athens Annals of Archaeology 11, 53-60.
• Callaghan 1982 Callaghan, P., “On The Origin Of The Long Petal Bowl”, Institute of Classical Studies 29, 63-68.
• Cicero Cicero, In Catilinam I-IV Pro Murena Pro Sulla Pro Flacco, Çeviren: C. Macdonald, Loeb Classical Library, 1976.
• Civelek 1994 Civelek, A., Phokaia Kalıp Yapımı Kaseleri (Ege Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• Conze 1913 Conze, A., Stadt und Lndschaft, Altertümer von Pergamon, Band I, Berlin.
• Courby 1922 Courby, F., Les Vases Grecs: A Reliefs, Paris.
• CVA Denmark 4 Corpvs Vasorvm Antiqvorvm, Denmark Copenhague: Museé National, 1931, (Çevirimiçi) http://www.cvaonline.org
• Darga 1993 Darga, M., “Şarhöyük-Dorylaion Kazıları (1989-1992)”, KST XV/1, 481-501.
• Darga 1994 Darga, M., “1993 Yılı Şarhöyük-Dorylaion (Eskişehir) Kazıları”, KST XVI/1, 351-367.
• Darga 2001 Darga, M., “Şarhöyük-Dorylaion 1999 Yılı Kazı Çalışmaları”, KST 22/2, 51-62.
• Darga 2003 Darga, M., “2001 Yılı Şarhöyük/Dorylaion Kazısı ve Karatuzla Nekropolü Temizlik Çalışmaları”, KST 24/2, 47-58.
• Darga – Sivas 2000 Darga, M. – H. Sivas, “Şarhöyük-Dorylaion Kazı Çalışmaları 1997- 1998”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 1-2, 97-127.
• Darga – Sivas 2002 Darga, M. – H. Sivas, “2000 Yılı Şarhöyük-Dorylaion Kazıları”, KST 23/2, 207-218.
• Dereboylu 2001 Dereboylu, E., “Weißgrundige Keramik und hellenistische Reliefbecher aus dem Hanghaus 2 in Ephesos”, Studien zur hellenistischen Keramik in Ephesos, 21-42.
• Diodorus Siculus Diodorus Siculus, Bibliothekes Historikes, XIX, 66-XX. (çev. R. M. Geer), London, 1933.
• Edwards 1981 Edwards, C. M., “Corinth 1980: Molded Relief Bowls”, Hesperia 50/2, 189-210.
• Edwards 1986 Edwards, C. M., “Corinthian Moldmade Bowls: The 1926 Reservoir”, Hesperia 55/4, 389-419.
• Edwards 1956 Edwards G. R., “Hellenistic Pottery”, Hesperia Supplements: Small Object From Pnyx:2, Vol.20, 79-241.
• Edwards 1975 Edwards, G. R., Corinthian Helenistic Pottery, Corinth VII/III, New Jersey.
• Grece 1985 Grace, V., “The Middle Stoa Dated by Amphora Stamps”, Hesperia 54/1, 1-54.
• Gürler 1994 Gürler, B., Metropolis’in Hellenistik Dönem Seramiği (Ege Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
• Hellström 1971 Hellström, P., Labraunda: Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass, Lund.
• Hobling 1925 Hobling, M. B., “Excavation At Sparta, 1924-25: 5.Greek ReliefWare From Sparta, The Annual of the British School at Athens XXVI., 277-310.
• Jones 1950 Jones, F. F., “The Pottery”, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus, Volume 1: The Hellenistic and Roman Periods, Princeton.
• Kavlakoğlu 2005 Kavlakoğlu M., Phrygia Epiktetos Kentlerinden DorylaionDorylaeum Antik Kenti (Anadolu Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir.
• Kenrick 2000 Kenrick, P., “Fine Wares From The City Wall Section At Bait Nawashi (Area XLII)”, Archäologischer Anzeiger 2000/2 , 235-265.
• Kossatz 1990 Kossatz, A., Funde Aus Milet: Die Megarischen Becher, Teil 1, Berlin. Mitsopoulos-Leon 1991
• Mitsopoulos-Leon, V., Die Basilika Am Staatsmarkt In Ephesos Kleinfunde: 1.Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit, Forshungen In Ephesos IX 2/2, Wien.
• Radet 1895 Radet G., “En Phrygie. Rapport sur une Mission Scientifique en Asie Mineure” Nauvelles Archives des Missions Scientifiques et Litteraires 6, 78-87.
• Radt 2003 Radt, W., “Grabungen im Fundamet des Pergamonaltars. Grobe Keramik-Graue Sondergruppe-Lampen”, Varia Anatolica XV, 3-8.
• Rogl 2001 Rogl, C., “Eine Vorschau zu den reliefverzierten Trikbechern der ephesischen Monogram-Werksätte”, Studien zur hellenistischen Keramik in Ephesos, 99-112.
• Rotroff 1982 Rotrof, S. I., Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls, The Athenian Agora XXII, New Jersey.
• Rotroff 2006 Rotroff, S. I., “The Introduction of Moldmade Bowl Revisited: Tracking a Hellenistic Innovation”, Hesperia 75/3, 357-378.
• Rotroff – Oliver 2003 Rotroff, S. – A. Oliver, The Hellenistic Pottery From Sardis: The Finds Through 1994, Cambridge.
• Schäfer 1968 Schäfer, J., Hellenistische Keramik Aus Pergamon, Pergamenische Forschungen 2, Berlin.
• Schwabacher 1941 Schwabacher, W., “Hellenistische Reliefkeramik im Kerameikos”, AJA 45/2, 182-228.
• Siebert 1978 Siebert, G., Recherches Sur Les Ateliers De Bols A Reliefs Du Peloponnese A L’epoque Hellenistique, Paris.
• Sivas – Sivas 2014 Sivas, T. – H. Sivas, “Şarhöyük/Dorylaion Kazıları 2005-2012”, KST 35 151-165.
• Strabon Strabon, Geographika XII-XIII-XIV (çev. A. Pekman), Ankara, 2000.
• Thompson 1934 Thompson, A. H., “Two Centuries of Hellenistic Pottery”, Hesperia 3/4, 311-476.
• Tuluk 2001 Tuluk, G., “Hellenistische Reliefbecher Im Museum Von Ephesos”, Studien zur hellenistischen Keramik in Ephesos, 51-69.
• Waage 1948 Waage, F. O., “Hellenistic and Roman Tableware of North Syria”, Antioch on the Orantes IV art One: Ceramic and Islamic Coins, 1-60.
• Zahn 1908 Zahn, R., “Hellenistische Reliefgefasse Aus Südrussland”, Jahrbuch des Deutschen Archaeologischen Institus 23, 45-77.