ERKEN DEMİR ÇAĞI’NDA KARİA’DA MEZAR MİMARİSİ VE ÖLÜ GÖMME GELENEKLERİ: KERAMOS KIRSALI, HÜSAMLAR NEKROPOLİSİ’NDEN MÖ 12. YÜZYILIN İLK SAKİNLERİNE AİT DİKDÖRTGEN PLANLI ODA MEZARLAR

Yıl 2019, Sayı: 27, 133 - 168, 25.07.2019

Bekir Özer

Öz

Bu çalışmanın konusunu oluşturan dikdörtgen planlı iki oda mezar, Muğla İli, Milas İlçesi, Hüsamlar köyünde, Milas Müze Müdürlüğü başkanlığında gerçekleştirilmiş olan kurtarma kazılarında bulunmuştur. Mezar 342’den ele geçen buluntular, karından kulplu amphoriskos, minyatür sürahi, demir bir kılıç/kama parçaları ve demir bir fibulaya ait olabilecek iğne parçası ile sınırlıdır (fig. 9). Karından kulplu amphoriskos, bronz küpe, iki adet bronz yüzük ve asimetrik yay fibula, Mezar 351’in buluntularını oluşturmaktadır (fig. 10). Mezar 342’nin buluntuları MÖ 12. yüzyılın sonları ile en geç MÖ 11. yüzyılın ikinci yarısı başlarında, mezar 351’in buluntuları ise MÖ 11. yüzyıl içerisinde kullanılmış olduğuna işaret etmektedir. Bölgede Erken Demir Çağı’na ait çok sayıda mezar kazılmış olmasına rağmen, MÖ 12. ve 11. yüzyıllara ait oldukça az sayıda mezar ortaya çıkarılmıştır. En erken tarihli mezarların etrafına/yakınına, Erken Demir Çağı boyunca inşa edilen mezarlar, soy birliğine dayalı mezarlık kullanımını belgelemektedir. Hüsamlar’da birbirine yakın yerlerde yerleşim ve mezarlardan oluşan çağdaş verilerin ortaya çıkarılması, bölgenin Erken Demir Çağı başlarında sık ancak küçük yerleşim birimlerine sahip olduğunu ve soy birliğine dayalı mülkiyet yapılanmasının şekillendiğine işaret etmektedir. Mezarların buluntuları arasında yer alan amphoriskoslar ve küçük sürahi, Çömlekçi, Pedasa ve Asarlık/Termera buluntularıyla birlikte, Kıyı Karia ve yakın geri bölge seramiklerinin yerel özelliklerinin tanımlanmasına katkı sağlar. MÖ 12. ve 11. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen Myken seramiği etkili yerel seramik, çoğu zaman yavaş çark yapımı olmaları, bikonik ve köşeli profilleri, düzensiz band sıraları, özensiz bezemeleri ve dikkat çeken kalın cidarları ile benzer özellikleri paylaşırlar. Buluntuların genel karakterinde gözlenen Myken seramiği özellikleri, Karia bölgesinin East Aegean Koinesinin önemli bir parçası olduğunu da işaret etmektedir. İlk örnekleriyle Erken Demir Çağı içerisinde, Çömlekçi ve Hüsamlar’da karşılaştığımız dikdörtgen planlı oda mezarların Geç Tunç Çağı’nda Güneydoğu Ege anakarasında var olduklarına dönük herhangi bir veri bilinmemektedir. Bu mezarları kullanan toplum, gerek benzer mezar tipinin Geç Tunç Çağı içerisinde özellikle Kıta Yunanistan ve Ege Adaları’nda görülmesi, gerekse buluntu karakterinden dolayı, Ege kültür dünyası ile ilişkilidir. Bunların yanı sıra, inhumasyon ve çoklu gömü geleneği, Hüsamlar ve Çömlekçi toplumunu Geç Tunç Çağı değerlerini yaşatan topluluklardan biri olarak görmemiz için yeterli sebeplerdir. Bu çalışmada, yakın çevre ya da daha uzak bir bölgeden gelen yeni yerleşimcilerin/sığınmacıların, MÖ 12. yüzyıl dünyasının karmaşık ve güvensiz ortamında, Çömlekçi ve Hüsamlar gibi kıyının hemen gerisindeki bölgeleri yerleşmek amacıyla seçmiş olabilecekleri önerilmektedir. Eğer öyle ise, yer değiştiren bu insanlar alışık oldukları dikdörtgen planlı oda mezarları inşa etmeye devam etmiş olmalıdırlar. Dikdörtgen planlı oda mezarların Erken Demir Çağı içerisinde görüldüğü bölgeler, bu mezar tipini kullanan toplulukların yayılım alanının sınırlarını, kronolojik çerçevede görebilmemize de olanak tanır. MÖ 8. yüzyıla gelindiğinde dikdörtgen planlı oda mezarlar, Keramos kırsalı ve Çömlekçi dışında, Mylasa ve İç Karia’da, özellikle Stratonikeia ve çevresinde sıklıkla karşılaştığımız mezar tipi olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Karia, Çömlekçi, Hüsamlar, LH III C

Kaynakça

• Savran – Ertürk 2016 Savran, G. – M. Ertürk, “Muğla İli, Milas İlçesi Kamu Yatırım Alanlarında Gerçekleştirilen Kurtarma Kazıları”, MKKS 24, 537-554. Sgouritsa 2015 Sgouritsa, N., “The Mycenaean settlement at Lazarides in eastern Aegina: relationships with the north-eastern Peoloponnese”, Mycenaeans up to date : the archaeology of the north eastern Peloponnese - current concepts and new directions (ed. A-L. Schallin – I. Tournavitou), 325336, Svenska Institutet i Athen, Stockholm. Snodgrass 1999 Snodgrass, A. M., Arms and Armor of the Greeks, Baltimore, London. Snodgrass 2000 Snodgrass, A. M., The Dark Age of Greece: An Archaeological Survey of the Eleventh to the Eight Centuries BC, Edinburgh.