FARKLI ASİT REAKSİYONDAKİ TOPRAKLARDA YETİŞTİRİLEN AYÇİÇEĞİ BİTKİSİNDE BOR NOKSANLIĞINA KİREÇLEMENİN ETKİSİ

Yıl 2007, Cilt: 22 Sayı: 2, 179 - 192, 20.06.2007

Ahmet Korkmaz Havva Şendemirci

Öz

era koşullarında yürütülen araştırmada, farklı derecelerde asit reaksiyon gösteren topraklarda yarayışlı bor kapsamlarına ve yetiştirilen ayçiçeği bitkisinde bor noksanlığının şiddetine kireçlemenin etkileri araştırılmıştır. Araştırmada 9’ u Ordu – Ünye’ den , 4’ ü Samsun – Terme’ den, 3’ ü Samsun – Salıpazarı’ ndan, 1’ i Ordu -Gülyalı’ dan, 2’ si Rize -
Çayeli ve Merkez’ den, 1’ i Trabzon – Akçaabat’ tan olmak üzere 0-20 cm derinlikten alınan asit topraklar kullanılmıştır.
Asit topraklara kireç, ihtiyaçları kadar uygulanmış ve 3 ay inkübasyona bırakılmıştır. Kireçlenmiş ve kireçlenmemiş
topraklarda tesadüf parselleri deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülen denemelerde Colwell metodu
uygulanmıştır. Farklı derecelerde asit reaksiyon gösteren 20 toprağın 18’ inde yetiştirilen ayçiçeği bitkisinde bor noksanlık
simptomları oluşmuş ve bu bitkilerde değişik derecelerde bor noksanlıkları tespit edilmiştir. Kireçlemenin sonucu olarak, asit reaksiyonlu toprakların tümünde, yetiştirilen bitkilerde bor noksanlık belirtileri oluşmuş ve ihtiyaçları kadar uygulanan kireç, asit toprakların büyük bir kısmında yetiştirilen bitkilerde bor noksanlık simptomlarının ortaya çıkışını hızlandırmıştır. Bor noksanlığı gösteren 18 asit toprakta sıcak su ile ekstrakte edilebilir bor kapsamları 0.13 ppm (Rize-Merkez) ile 1.07 ppm (Ordu-Ünye-Dizdar) arasında bir değişim göstermiştir. Bor noksanlığı göstermeyen Samsun-Terme-Y.Köybucak ve SamsunSalıpazarı–Tepealtı’ ndan alınan asit topraklarda yarayışlı bor kapsamları sırasıyla 2.35 ve 1.82 ppm olarak bulunmuştur. Asit toprakların büyük bir kısmında, yarayışlı bor kapsamları kireçleme ile önemli derecede azalmıştır. Kireçleme yapılan ve bor noksanlığı simptomları görülen 20 toprakta sıcak suda eriyebilir bor kapsamları 0.06 ppm (Rize - Merkez) ile 1.75 ppm
(Samsun-Terme-Y.Köybucak ) arasında değişmiştir. Toprakların sıcak su ile ekstrakte edilebilir bor kapsamları arttıkça, yetiştirilen ayçiçeği bitkisinde bor noksanlığının daha da geç ortaya çıktığı görülmüştür. Bor noksanlığı görüldüğünde hasat edilen ayçiçeği bitkilerinin Ca/B oranı arttıkça bor noksanlığı simptomlarının daha erken ortaya çıktığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Colwell metodu, ayçiçeği, yarayışlı bor, bor noksanlığı

FARKLI ASİT REAKSİYONDAKİ TOPRAKLARDA YETİŞTİRİLEN AYÇİÇEĞİ BİTKİSİNDE BOR NOKSANLIĞINA KİREÇLEMENİN ETKİSİ

Öz

Sera koşullarında yürütülen araştırmada, farklı derecelerde asit reaksiyon gösteren topraklarda yarayışlı bor kapsamlarına ve yetiştirilen ayçiçeği bitkisinde bor noksanlığının şiddetine kireçlemenin etkileri araştırılmıştır. Araştırmada 9’ u Ordu – Ünye’ den , 4’ ü Samsun – Terme’ den, 3’ ü Samsun – Salıpazarı’ ndan, 1’ i Ordu - Gülyalı’ dan, 2’ si Rize Çayeli ve Merkez’ den, 1’ i Trabzon – Akçaabat’ tan olmak üzere 0-20 cm derinlikten alınan asit topraklar kullanılmıştır. Asit topraklara kireç, ihtiyaçları kadar uygulanmış ve 3 ay inkübasyona bırakılmıştır. Kireçlenmiş ve kireçlenmemiş topraklarda tesadüf parselleri deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülen denemelerde Colwell metodu uygulanmıştır. Farklı derecelerde asit reaksiyon gösteren 20 toprağın 18’ inde yetiştirilen ayçiçeği bitkisinde bor noksanlık simptomları oluşmuş ve bu bitkilerde değişik derecelerde bor noksanlıkları tespit edilmiştir. Kireçlemenin sonucu olarak, asit reaksiyonlu toprakların tümünde, yetiştirilen bitkilerde bor noksanlık belirtileri oluşmuş ve ihtiyaçları kadar uygulanan kireç, asit toprakların büyük bir kısmında yetiştirilen bitkilerde bor noksanlık simptomlarının ortaya çıkışını hızlandırmıştır. Bor noksanlığı gösteren 18 asit toprakta sıcak su ile ekstrakte edilebilir bor kapsamları 0.13 ppm (Rize-Merkez) ile 1.07 ppm (Ordu-Ünye-Dizdar) arasında bir değişim göstermiştir. Bor noksanlığı göstermeyen Samsun-Terme-Y.Köybucak ve SamsunSalıpazarı–Tepealtı’ ndan alınan asit topraklarda yarayışlı bor kapsamları sırasıyla 2.35 ve 1.82 ppm olarak bulunmuştur. Asit toprakların büyük bir kısmında, yarayışlı bor kapsamları kireçleme ile önemli derecede azalmıştır. Kireçleme yapılan ve bor noksanlığı simptomları görülen 20 toprakta sıcak suda eriyebilir bor kapsamları 0.06 ppm (Rize - Merkez) ile 1.75 ppm (Samsun-Terme-Y.Köybucak ) arasında değişmiştir. Toprakların sıcak su ile ekstrakte edilebilir bor kapsamları arttıkça, yetiştirilen ayçiçeği bitkisinde bor noksanlığının daha da geç ortaya çıktığı görülmüştür. Bor noksanlığı görüldüğünde hasat edilen ayçiçeği bitkilerinin Ca/B oranı arttıkça bor noksanlığı simptomlarının daha erken ortaya çıktığı tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Colwell metodu, ayçiçeği, yarayışlı bor, bor noksanlığı

Kaynakça

• Amberger, A.,1975. Protein Biosythesis and Effect of Plant Nutrients on the Process of Protein Formation. In Fertilizer Use Protein Production. Int. Potash Inst. Bern, 75-89.
• Barbier, G., Chabannes, J., 1952. Sur la Rétention du Bore dans le Sol et ses Conséquences Agronomiques. C.R., Acad. Agr. 259-263.
• Bergmann, W.,1992. Nutritional Disorders of Plants- Development, Visual and Analytical Diagnosis. Fischer Verlag, Jena.
• Bayraklı, F.,1987. Toprak ve Bitki Analizleri. OMÜ. Ziraat Fakültesi. O. M. Ü Yayın No:17, Samsun.
• Blamey, F.P.C., Mould, D., Chapman, J.,1979. Critical Boron Concentration in Plant Tissues of two Sunflower Cultivars. Agron. J. 71 (12), 243- 247.
• Bouyoucos, G.J., 1951. A Recalibration of Hidrometer Method for Making Mechanical Analysis of Soils. Agron. J. 143 (9)
• Colwell, W.E., 1943. A Biological Method for Determining the Relative Boron Contents of Soils. Soil Sci. 56: 71-94
• Çolak, B., 2005. Bafra, Çarşamba, Suluova Topraklarının Bor Durumlarının Colwell Metodu ve Kimyasal Ekstraksiyon Yöntemleriyle Belirlenmesi, Bor Fraksiyonlarının Dağılımı ve Alınabilirlikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• Dell, B., Huang, L., 1997. Physiological Response of Plants to Low Boron. Plant and Soil. 193: 103-120.
• Gupta, U.C., 1972. Interaction Effects of Boron and Lime on Barley. Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 36, 332-334.
• Gupta, U.C., Cutcliffe, J.A., 1972. Effects of Lime and Boron on Brown-Heart, Leaf Tissue Calcium/Boron Ratios and Boron Concentration of Rutabaga.Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 36, 936-939.
• Gupta, U.C., Mac Leod, J.A., 1977. Influence of Calcium and Magnesium Sources on Boron Uptake and Yield of Alfalfa and Rutabagas as Related to Soil Ph. Soil Sci. 124:279-284.
• Gupta, U.C,.1979. Boron Nutrition of Crops. Adv. In Argon. 31, 273-307.
• Hızalan, E., Ünal, H.,1966. Toprakta Önemli Kimyasal Analizler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 278.
• Hundt, I., Schilling, G., Fisher, F., Bergmann, W., 1970. Investigations on the Influence of the Micronutrient Boron on Nucleic acid Metabolism. Thear. Arch. 14, 725-737.
• Jackson, M.L. ,1962. Soil Chemical Analysis. Printice-Hall Inc.
• Kacar, B., 1972. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri. II. Bitki analizleri. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay.:453 Uygulama Kılavuzları: 155 Ankara.
• Lindsay, W.L., Norwell, W.A., 1969. Development of a DTPA Micronutritient Soil Test. Agron. Abs. P 84.
• Lindsay, W.L., Norwell, W.A.,1978. Development of a DTPA Soil Test for Zinciron and Manganese and Copper. Soil Sci. Soc. Amer. J. 41:421-428.
• Loomis, W.D., Durst, R.W., 1992. Boron and Cell Walls. Curr. Top. In Plant Biochem. Physiol. 10: 149-178.
• Loué, A.,1986. Les Oligo-Éléments en Agriculture. Agri - Nathan International, 43 Rue du Chemin- Vert, 75011 Paris.
• Olsen, S.R., Cole, V., Watanabe, F.S., Dean, L.A.,1954. Estimation of Available Phosphorus in Soil by Extraction with Sodium Bicarbonate. U.S. Dept. Agr. Cir. 939. Washington. D.C.
• Özbek, H., Kaya, Z., Gök, M., Kaptan, H.,1993. Toprak Bilimi. Ç.Ü. Zir. Fak. Genel Yayın No:73 Adana.
• Özbek, N., 1969. Deneme Tekniği. I. Sera Denemesi Tekniği ve Metotları. Ankara Üniv. Zir. Fak.Yayınları :406, Ankara.
• Özbek, N., Haktanır, F., 1984. Trakya Bölgesi Topraklarının Alınabilir Bor Kapsamlarının Tayininde Uygulanacak Kimyasal Yöntemler. Ankara Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi. Nükleer Tarım Bölümü,1- 84.
• Patterson, L.A., Newman, R.C. 1976. Influence of Soil pH on the Availability of Added Boron. Soil Sci. Soc. Amer. J. 40, 280-282.
• Reeve, E., Shive, J.W. 1944. Potassium-Boron and Calcium-Boron Relationships ın Plant Nutrition. Soil Sci. 57, 1-14.
• Richards, L.A., 1954. Diagnosis and İmprovement of Saline and Alkali Soils. US Dept. Agr. Handbook 60: 105-106.
• Robertson, G.A., Lougman, B.C., 1974. Reversible Effects of Boron On the Absorption and Incorporation of Phosphate in Vicia Faba L. New Phytol. 73, 291-298.
• Scaife, A., Turner, M.,1983. Diagnosis of Mineral Disorders of Plants. Vegetable, Vol. 2, S.96. London.
• Shoemaker, H. E., Mc Lean, E.O., Pratt, P.F.1961. Buffer Methods for Determining Lime Requirement of Soils with Appreciable Amounts of Extractable Aluminium. Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 25: 274-277.
• Shorrocks, V.M, 1997. The Occurence and Correction of Boron Deficiency. Plant and Soil 193: 121-148.
• Tanaka, A., 1967. Boron Absoption by Crops Plants as Affected by Other Nutritients of the Medium. Soil Sci. Plant. Nutr. 13, 41-44.
• Tarakçıoğlu, C., 2001. Ordu Yöresinde Yetiştirilen Fındık (Corylus Avellana L.) Bitkisinin Beslenme Durumunun Toprak ve Bitki Analizleriyle Belirlenmesi ve Fındık Meyvesinin Bazı Kalite Özellikleri. Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
• Wear, J.L., Patterson, R.M., 1962. Effect of Soil pH and Texture on the Availability of Water-Soluble Boron in the Soil. Soil. Sci. Soc. Amer. Proc. 26, 344-346.
• Wolf , B., 1971. The Determination of Boron Soil Extracts, Plant Materials, Composts, Manuresi Water and Nutrient Solutions Soil Sci. and Plant Anal. 2 (5): 363-374.
• Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metotları. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Teknik Yayın No:56, Ankara.
• Zerrari, N., Moustaoui, D., Verloo, M., 2000. Influence of Different Soil Moisture Levels on Boron Behaviour in Sunflower Nurtition. Agrcohimica, 44 (5-6):250-258.