OSMANLI EKONOMİSİNDE KADININ ROLÜ

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 105 - 117, 01.06.2016

Nurullah Karta

https://doi.org/10.17261/Pressacademia.2016118633

Öz

Osmanlı ekonomisinde kadının rolü ve çalışma hayatına katılmasına yönelik yapılan araştırmalar yeterli düzeyde değildir. Özellikle Osmanlı kadını haremin çerçevesinden bakılarak tanımlanmaktadır. Ancak gerçeklerin çok farklı olduğu Osmanlı arşiv vesikaları incelendiğinde Osmanlı kadınının aile ve toplum hayatına önemli ölçüde ekonomik katkıları olduğu görülmektedir. Osmanlı İmparatorluğunun klasik döneminde toplumsal, ekonomik ve politik yaşam konusunda, kadınlara tanınan rol erkeklere oranla daha sınırlıdır. Osmanlı toplumsal yaşamında kadınların halkın geçimi ve eğitimi için yaptıkları katkıları, çalışma yaşamında etki ve rolleri ise düşünülenden çok daha fazla olmuştur. Osmanlı’da hakim sektör olan tarımda kadının ağırlıklı bir rolü olmuştur. Anadolu halkının kadın ve çocuklar olmak üzere tarım ve hayvancılıkla uğraştığını, barışta olsun, savaşta olsun, kadının ekonomiye yön verdiğini, ev endüstrisinde tekstil üreticiliği, ipek böcekçiliği dokumacılığı ile uğraştığını belgelerle tespit edilebilmektedir. Batı’da ilk kez sanayi devrimi sonrası İngiltere’de kadınlar ücret olarak ifade edilen ekonomik bir gelir karşılığı bir başkasının hesabına çalışmaya başladığı görülmektedir. 19. Yüzyılın başlarında imalat, dokuma sektöründe kadınlar ağırlıklı olarak görev almışlardır. Osmanlıda ise Tanzimat sonrası kadınlar sanayide ve hizmet sektörlerinde işçi olarak çalışmaya başlamışlardır. Ayrıca Anadolu kadınının ticaretle uğraştığını, ticarethane açtığını gösteren çeşitli örnekler mevcuttur. Örneğin Bursa’da iplik eğirme atölyesinin yarısından fazlası kadınlara aittir. Bursa fabrikalarındaki işçilerin çoğu Müslim ve gayrimüslim kadınlardır. Evinde dokuma ve işleme yapan kadınların yanı sıra, değirmen ve fırın sahibi kadınlar da bulunmaktadır. Bu çalışma, Başbakanlık Osmanlı Arşivinde tespit edilen belgelerden hareketle Osmanlı kadının toplum hayatında ekonomik rolü, mal sahibi olabilme ve miras alma-bırakma, ticaret yapma ve üretime katılma konular üzerinde durmayı amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, kadın, economi, ticaret, miras

THE ROLE OF WOMEN ON THE OTTOMAN ECONOMICS

Öz

There is no sifficient Research was conducted on the participation of women on the Ottomon Economic system. Most of the time, women in Ottoman State described from the framework of harem. However, truth is very different. The role of the women is significant in economic activities. The Ottoman women was participated in economic and social issues very actively. In the classical era of Ottoman State, participation of women was weaker than men in the areas of social, economic, and political life. The role of women especially in the area of education is significant. The participation of women in working life is much more than thought. As a dominant economic sector, women heavily participated in agriculture and have bigger role in it. People in Anatolia as general, and women and children as special were spent time in agriculture, animal husbantry. In peace time or war time women lead the economic affairs. Women worked in textile industry, home economics according to archive documents. In the West, first time women worked for somewhere else for a certain wage in the industry era in England. In the beginning of 19th century in West, women started to work in textile and production sectors. Women started to work after Tanzimat in service and production sectors in Ottoman State. Furthermore, there are examples that women in Anatolia engaged in shopping, and opened stores. For example, silk production facilities in Bursa was owned heavily by women. Also, most of the workers were muslim and nonmuslim women. There were also baker women. This study, the role of the women in Ottoman State is studied acccording to the Archives of Ottomon of Prime Ministry

Anahtar Kelimeler

Ottoman, women, economy, shopping, heritage

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Tahrir Defterleri (TD) : BOA.TD. 149 :257-342. BOA.TD.232 : 287-383. Arşiv Vesikaları: BOA, Cevdet, Maliye, nr. 18496.
• BOA, Cevdet, Adliye, nr. 1873.
• BOA, Cevdet, Maliye, nr. 21350.
• BOA, Cevdet, Maliye, nr. 11427.
• BOA, Hatt-ı Humayun, nr. 15962.
• BOA, Cevdet, Evkaf, nr. 2173.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Evrakı, Dosya No: 42 Gömlek No: 10. BOA, Hatt-ı Hümâyûn, nr. 14853.
• Şer’iye Sicilleri, I ve II, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1989.
• İstanbul Şeriye Sicili; İŞS. Bab Mahkemesi, nr. 135, vr. 68b.1. Yayınlanmış Eserler : Akyılmaz, G. (2002), Osmanlı Aile Hukukunda Kadın, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C.10, Ankara, 365-374.
• Altındal, M. (1994), Osmanlıda Kadın, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• Aydın, M. O. (1999), “Yasal Açıdan Kadın İşgücü,” Türkiye’de Kadın İşgücü Seminerleri, 1-2, TİSK Yayınları, Yay. No. 192.
• Aysu, A. (2009), Piyasa ve Küçük Köylülük. Mülkiye Dergisi, Bahar, 223-237.
• Barkan, Ö.L.(1953), “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”. Türkiyat Mecmuası X: 1-26.
• Baş, E. (2006), Arşiv Belgelerinden Hareketle XVIII. Y. Y. Osmanlı Toplum Hayatında Kadın, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Dalsar, F. (1960), Türk Sanayi ve Ticaret Tarihinde Bursa’da İpekçilik, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, No. 116, İstanbul.
• Dingeç, E. (2010), Osmanlı Toplumunda Kadınların Üretime Katkıları, HistoryStudies, 2/1, 9-30.
• Doğramacı, E. (1997), Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü, Türkiye İş Bankası Yayınları. No.300, Sosyal Felsefi Dizi:31, Doğuş Matbaacılık, Ankara,
• Dulum, S. (2006), Osmanlı Devleti’nde Kadının Statüsü, Eğitimi ve Çalışma Hayatı (1839-1918), Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler
• Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir. Ecer, V.A. (2012), Tarihte Lider Kadınlar ve Fatma Bacı, İstanbul.
• Faraqhi, S. (2008), Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, YKY, İstanbul.
• Gerber, H. (1980), “SocialandEconomicPosition of Women in the an Otoman City, Bursa, 1600-1700”, IJMES, cilt 12, s.231-244.
• Gerber, H. (1998), ”Bir Osmanlı Şehri Olan Bursa’da Kadının Sosyo-Ekonomik Statüsü (1600–1700)”, çev. Hayri Erten, Selçuk Üniversitesi
• İlahiyat Fakültesi Dergisi, (sayı:8), 327–343 Gürol, M. A.(2000), Türkiye’de Kadın Girişimci ve Küçük İşletmesi. Atılım Üniversitesi Yayını, Ankara.
• İnalcık, H. Ve DonaldQuataert, (1994),An EconomicandSocialHistory of theOttomanEmpire1300-1600, C.1, Cambridge UniversityPress, Cambridge.
• İnalcık, H. (1985), ServileLaborStudiiesTheOttomanSocialAndEconomicHistory,RiceCultivation in theOttomanEmpire, London.
• İnalcık, H. (1998), ” Çiftliklerin Doğuşu: Devlet Toprak Sahipleri ve Kiracılar”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, ed. Çağlar Keyder,
• Faruk Tabak, Tarih Vakfı YurtYayınları, İstanbul, s.17–35 İnalcık, H. “Bursa: XVI. Asır Sanayi ve Ticari Tarihine Dair Vesikalar”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, Eren Yayınları, İstanbul İslamoğlu, H. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Köylü, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Jennings, R. C. (1975), ”Women in Early17th Century Otoman JudicialRecords-TheSharia Court Of Anatolian Kayseri” , Journal of theEconomicAndSocialHistory Of The Orient, Vol: XVIII, Part:1January, s.53-114.
• Koca, K.Y. (1998), Osmanlı’da Kadın Ve İktisat, Beyan Yayınları İstanbul.
• Köksal, H. (2010), Rivayetler Işığında Hz. Peygamber Döneminde Gündelik Hayat Ve Kadın, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Oktar, T. (1998), Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı, Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslâmiyesi, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul.
• Özbay, R.D. (2009), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Köle Emeğinin İstihdamı ve Mükâtebe Yöntemi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler
• Enstitüsü Dergisi (17) 2009 / 1 : 148 – 163).
• Özbilgen, E.(2010), Bütün Yönleriyle Osmanlı Âdâb-ı Osmâniyye, İstanbul 2010.
• Özer,M. ve Biçerli, K. (2004). Türkiye’de Kadın İşgücünün Panel Veri Analizi, Sosyal Bilimler Dergisi, 55-85.
• Öztürk, S. (1994), İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo-Ekonomik Tahlil), Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Pamuk, Ş. (1990), Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi 1500-1914, İstanbul.
• Sahillioğlu, Halil (1981). “Onbeşinci Yüzyılın Sonu ile Onaltıncı Yüzyılın Başında Bursa’da Kölelerin Sosyal ve Ekonomik Hayattaki Yeri”, 1979
• Özel Sayısı, Ankara: ODTÜ Gelişme Dergisi: 67-138
• Sancar, A. (2010), Osmanlı Kadını Efsane ve Gerçek, Kaynak Yayınları, İzmir.
• Selmin Kangal ve vd.(1993) Çağlar Boyunca Anadolu’da Kadın, T.C.Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
• Tokmakçıoğlu, E. (1991), Osmanlı Kadın Âlemleri, Geçit Kitabevi, İstanbul.