ÖRGÜTLERDE ALGILANAN LİDERLİK TARZLARININ ÇALIŞANLARIN TÜKENMİŞLİĞİNE ETKİSİ

Yıl 2017, Sayı: 28, 97 - 124, 01.09.2017

Erdal Alga

Öz

Bu araştırmada örgütlerdeki yöneticilerin benimsedikleri liderlik tarzlarının çalışanların tükenmişliğine olan etkisi, çalışanların görüşlerine dayalı olarak analiz edilmiştir. Araştırmanın anket uygulamasına Denizli il merkezinde bankacılık, eğitim, sağlık ve turizm sektörlerinde çalışan 653 kişi, yarı-yapılandırılmış mülakata Denizli ilinde aynı sektörlerde çalışan 47 kişi katılmıştır. Anket uygulamasında veriler Mevcut Yönetici Özellikleri ve Davranışları Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Envanteri ile elde edilmiştir. Yarı-yapılandırılmış mülakatta ise veriler 13 soruluk yarı-yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde SPSS.22 ve AMOS.18 paket programlarından yaralanılmıştır. Katılımcılardan toplanan veriler, frekans ve yüzdelik değer gibi betimsel istatistiklerin yanı sıra Açıklayıcı Faktör Analizi, Doğrulayıcı Faktör Analizi ve Çoklu Regresyon Analizi ile çözümlenmiştir. Analiz sonuçları, ilişkisel liderlik ile tükenmişlik arasında negatif ve orta düzeyde, bürokratik liderlik ile tükenmişlik arasında pozitif ve düşük düzeyde, katılımcı liderlik ile tükenmişlik arasında negatif ve düşük düzeyde istatistiksel olarak anlamlı ilişki olduğunu ortaya koymuştur. 

 

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Liderlik Tarzları, Tükenmişlik

Kaynakça

• Akyüz, B. ve Eren, M.Ş. (2013). “Hizmetkar Liderlik Davranışlarının Eğitim Sektörü Üzerindeki Etkisine Yönelik Teorik Bir Çalışma”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8/2, 191-205. Argon, T. ve Eren, A. (2004). İnsan Kaynakları Yönetimi, Nobel Basım Yayın, Ankara. Ayan, A. (2013). Liderlik Tarzlarının Örgütsel Sessizlik ve Tükenmişlik Düzeyi Üzerine Bir Araştırma: Bir Alan Araştırması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Aytaç, M., Aytaç S., Fırat Z., Bayram N. ve Keser A. (2001). Akademisyenlerin Çalışma Yaşamı ve Kariyer Sorunları, Uludağ Üniversitesi Araştırma Fonu İşletmesi, Bursa. Bakan, İ. ve Doğan, İ. F. (2014), “Hizmetkar Liderlik”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2/2, 1-12. Bass, B. M. (1990). Bass and Stodgill’s Handbook of Leadership: Theory, Research and Managerial Applications, Free Press, USA. Bayrak, S. (2001). “Yönetimde Bir İhmal Konusu Olarak Güç ve Güç Yönetimi-II”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6/1, 23-42. Bayram, N. (2013). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: AMOS Uygulamaları, 2.Baskı, Ezgi Kitapevi, İstanbul. Baysal, A. (1995). Lise ve Dengi Okul Öğretmenlerinde Meslekte Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Brodbeck, F. C., Frese M. ve Javidan M. (2002). “Leadership Made in Germany:Low on Compassion, High on Performance”, Academy of Management Executive, 16/1, 16-29. Büyüköztürk, Ş., Çakmak E. K., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 18.Baskı, PEGEM Akademi, Ankara. Cacioppo, J. T. ve Petty, R. E. (1982). “The Need for Cognition”, The Journal of Personality and Social Psychology, 42/1, 116-131. Chhokar, J. S., Brodbeck, F. C. ve House, R. J. (2007). Culture and Leadership Across the World, Lawrence Erlbaum Associates Inc., New Jersey, USA. Cordes, C. L., Dougherty, T. W. ve Blum, M. (1997). “Pattens of Burnout Among Managers and Professionals: A Comparison of Models”,Journal of Organizational Behavior,18,685-701 Çam, O. (1991). Hemşirelerde Tükenmişlik Sendromunun Araştırılması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Çapçıoğlu, İ., Şahin, M. C. ve Erdoğruca N. (2010). “Max Weber Sosyolojisinde Karizmatik Otorite ve Dini Liderlik”, TSA/Yıl:14, 2, 51-76. Çokluk, Ö. (2000). “Örgütlerde Tükenmişlik”,Yönetimde Çağdaş Yaklaşımlar, (Ed: C. Elma ve K. Demir), Anı Yayıncılık, Ankara. Demirel, Y. (2008). “Örgütsel Güvenin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: Tekstil Sektörü Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15/2, 179-194. Densten, I. L. (2001). “Re-Thinking Burnout”, Journal of Organizational Behavior, 22, 833-847. Dorfman, P. W., Hanges, P. J. ve Brodbeck, F. C. (2004). “Leadership and Cultural Variation: The Identification of Culturally Endorsed Leadership Profiles”, (eds: Robert J. House, Paul J. Hanges, Mansour Javidan, Peter W. Dorfman, Vipin Gupta), Culture, Leadership And Organizations: The GLOBE Study Of 62 Societies, (669-720), Sage Publication Inc., USA. Ekstedt, M. (2005). Burnout and Sleep. (Unpublished Dissertation of Phd.). Department of Public Health Sciences, Karolinska Institute. Erera, I. P. (1991). “Supervisors Can Burnout Too”, The Clinical Supervisor, 9/2, 131-148. Ergin, C. (1992). “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması”, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, (Ed: R. Bayraktar ve İ. Dağ), Türk Psikoloji Derneği Yayını, Ankara. Ertürk, Y. D. (2010). Davranış Bilimleri, 2. Baskı, Kutup Yıldızı Yayınları, İstanbul. Etzion, D., Eden D. ve Lapidot, Y. (1998). “Relief from Job Stressors and Burnout: Reserve Service As A Respite”, Journal of Applied Psychology, 83/4, 577-585. Etzioni, M. (1984). “Moderating Effect of Social Support on The Stress-Burnout Relationship”, Journal of Applied Psychology, 69, 615-622. Eyal, O. ve Roth, G. (2011). “Principals’ Leadership and Teachers’ Motivation: Self- Determination Theory Analysis”,Journal of Educational Administration, 49/3, 256-275. Freudenberger, H. J. (1974). “Staff Burn-Out”, Journal of Social Issues, 30/1, 159-165. Freyer, H. (1964). Din Sosyolojisi, (Çev: T. Kalpsüz), AÜİF Yayınları, Ankara. Friedrich, C. J. ve Brzezinski, Z. K. (1964). Totaliter Diktatörlük ve Otokrasi, (Çev: O. Onaran), Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları, Ankara. Fuller, G. (1998). Management, Prentice Hall Pres, London. Gibson, J. L., Ivancevich, J. M. ve Donnely, J. H. (2000). Organizations: Behavior, Structure, Processes, Irwin McGraw Hill, Tenth Edition, Boston. Goff, M. ve Ackerman, P. (1992). “Personality-Intelligence Relations: Assessment of Typical Intellectual Engagement”, Journal of Educational Psychology, 84, 537-552. Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence, Bantam, New York. Güllüce, A. Ç. (2006). Mesleki Tükenmişlik ve Duygusal Zeka Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Erzurum. Heintel, P. (1995). Vizyon ve Öz Yapılanma, (Çev: V. Karagöz), Evrim Yayınları, İstanbul. Hellriegel, D. ve Slocum, J. W. Jr. (1988). Management, Fifth Edition, Addison-Wesley Publishing Company, Massachusetts. Hofstede, G., Hofstede, G. J. ve Minkov, M. (2010). Cultures and Organizations: Software of the Mind, McGraw Hill, USA. Hoppe, M. ve Eckert, R. (2012). Leader Effectiveness and Culture: The GLOBE Study (Research Review).http://www.ccl.org/leadership/pdf/assessments/GlobeStudy.pdf(06.01.2017) House, R. J., Hanges, P. J., Javidan, M., Dorfman, P. W. ve Gupta, V. (2004). Culture, Leadership and Organizations: The GLOBE Study Of 62 Societies, Sage Publication Inc., USA. House, R. J., Dorfman P. W., Javidan M., Hanges P. J. ve Sully de Lu􀋰ue, M. F. (2014). Strategic Leadership Across Cultures, Sage Publications Inc., USA. House, R. J. ve Javidan, M. (2004). “Overview of GLOBE”, Culture, Leadership And Organizations: The GLOBE Study Of 62 Societies, (Ed: R. J. House, P. J. Hanges, M. Javidan, P. W. Dorfman, V. Gupta), Sage Publication Inc., USA. Izgar, H. (2003). Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik: Nedenleri, Sonuçları ve Başa Çıkma Yolları, 2. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. James, W. (1907). Pragmatism, a New Name for Some Old Ways of Thinking: Popular Lectures on Philosophy, Longmans Green and Company. Javidan, M., Dorfman, P. W., De Lu􀋰ue M. S. ve House R. J. (2006). “In the Eye of Beholder: Cross Cultural Lessons in Leadership from Project GLOBE”, Academy of Management Perspectives, 20/1, 67-91. Javidan, M., Dorfman P. W., Howell J. ve Hanges P. J. (2010). “Leadership and Cultural Context: A Theoretical and Emprical Examination Based on Project GLOBE”, Handbook of Leadership Theory and Practice, (Ed: N. Nohria ve R. Khurana), Harvard Business Press, Boston. Jayasingam, S. ve Cheng, M. Y. (2009). “Leadership Style and Perception of Effectiveness: Enlightening Malaysian Managers”, Asian Social Science, 5/2, 54-65. Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, 14. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Kart-Ersoy, M. ve Güldü Ö. (2008).“Özerk Benlik Yönetimi Ölçeği:Uyarlama Çalışması,Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41/2, 187-207. Kirkpatrick, S. A. (2004). “Visionary Leadership Theory”, Encyclopedia of Leadership, 1615-1619. Komala, K. ve Ganesh, S. (2007). “Individual Spirituality at Work and Its Relationship with Job Satisfaction and Burnout: An Exploratory Study Among Healthcare Professionals”, The Business Review, 7/1, 124-129. Law, D. W. (2010). “A Measure of Burnout for Business Students”, Journal of Education for Business, 85, 195-202. Lee, R. ve Ashforth, B. E. (1990). “On the Meaning of Maslach’s Three Diemensions of Burnout”, Journal of Applied Psychology, 75/6, 743-747. Leithwood, K., Jantzi D. ve Steinbach R. (1999). Changing Leadership For Changing Times, Open University Press, Buckhingham-Philadelphia. Linna, P., Pekkola S., Ukko J. ve Melkas H. (2010). “Defining and Measuring Productivity in The Public Sector: Managerial Perceptions”, International Journal of Public Sector Management, 23/3, 300-320. Lovegrove, H. (2010). Inspirational Leadership, Publishing House Linchpin, UK. Maslach C. (1981). “The Burnout Sydrome”, Current Research, Theory and Interventions, 3, 49-56. Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). “The Measurement of Experienced Burnout”, Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113. Maslach, C. ve Zimbardo, P. G. (1982). Burnout-The Cost of Caring, Prentice-Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey. Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). “Job Burnout”, Annual Review of Psycholog, 52, 397-422. McKinney-Thompson, C. (2015). Teacher Stress and Burnout and Principals’ Leadership Styles: A Relational Study. (Unpublished Dissertation of Phd.). Department of Educational Leadership and Policy Services, Graduate School of the University of Alabama. Ober, J. (2007). “ The Original Meaning of Democracy: Capacity to Do Things, Not Majority Rule”, Princton/Standford Working Papers in Classics. Ok, S. (2002). Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin İş Doyumu, Rol Çatışması, Rol Belirsizliği ve Bazı Bireysel Özelliklere Göre İncelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Ören, K. (2002). Toplam Kalite Yönetiminde İnsan Gücü Faktörü, Nobel Yay. Dağ., Ankara. Örmen, U. (1993). Tükenmişlik Duygusu ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2001). Örgütsel Davranış, Etam A.Ş., Eskişehir. Özler, D. E. (2010). Örgütsel Davranışta Güncel Konular, Ekin Basım Yayın, Bursa. Pendlebury, M. (2004). “Individual Autonomy and Global Democracy”, Theoria, 43-58. Perlman, B. ve Hartman, E. A. (1982). “Burnout: Summaryand Future Research, Human Relations, 35/4, 283-305. Pienaar, J. ve Willemse, S. A. (2008). “Burnout, Engagement, Coping and General Health of Service Employees in the Hospitality Industry”, Tourism Management, 29, 1053-1063. Risambessy, A., Swasto, B., Thoyib A. ve Astuti, E. S. (2012). “The Influence of Transformational Leadership Style, Motivation, Burnout towards Job Satisfaction and Employee Performance”, Journal of Basic and Applied Scientific Research, 2/9, 8833-8842. Salas, E., Dickinson T. L. ve Converse, S. A. (1992). “Toward an Understanding of Team Performance and Training”, Teams: Their Training and Performance, (Ed: R. W. Swezey ve E. Salas), Norwood, New Jersey. Selçukoğlu, Z. (2001). Araştırma Görevlilerinde Tükenmişlik Düzeyi ile Yalnızlık Düzeyi ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin Bazı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Smit, B. ve Wandel, J. (2006). “Adaptation, Adaptive Capacity and Vulnerability”, Global Environmental Change, 16, 282-292. Steyrer, J. (1998). “Charisma and the Archetypes of Leadership”, Organization Studies,19/5, 807-828. Steyrer, J., Schiffinger, M. ve Lang, R. (2008). “Organizational Commitment-A Missing Link between Leadership Behavior and Organizational Performance?”, Scandinavian Journal of Management, 24, 364-374. Stodgill, R. M. (1974). Handbook of Leadership: A Survey of Theory and Research, Free Press, USA. Storm, K. ve Rothmann, K. (2003). “The Relationship Between Burnout, Personality Traits and Coping Strategies in A Corporate Pharmaceutical Group SA”, Journal of Industrial Psychology, 29/4, 35-42. Sullivan, F. A. (1984). “Die Charismatische Erneuerung”, Wirken und Ziele, Mohr, Köln. Sully de Lu􀋰ue, M. ve Javidan, M. (2004). “Uncertainty Avodiance”, (eds: Robert J. House, Paul J. Hanges, Mansour Javidan, Peter W. Dorfman, Vipin Gupta), Culture, Leadership and Organizations: The GLOBE Study Of 62 Societies”, (602-653), Sage Publication Inc., USA. Sürgevil, O. (2006). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu, 1. Baskı, Nobel Yayın, Ankara. Tabachnick, B. G. ve Fidel, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics, 6th Edition, Pearson, USA. Telli, E., Ünsar A. S. ve Oğuzhan A. (2012). “Liderlik Davranış Tarzlarının Çalışanların Örgütsel Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Eğilimleri Üzerine Etkisi: Konuyla İlgili Bir Uygulama”, Electronic Journal of Vocational Colleges, 135-150. Telman, N. ve Önen, L. (2006). “İşin Önemi ve İş Yaşamında Tükenmişlik”, IV. Gençlik ve Rehberlik Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi, İstanbul. Torrington, D. ve Hall, L. (1995). Personel Management, HRM in Action. Trent, R. F. (2004). “Team Leadership at the 100-Foot Level”, Team Performance Management, 10/5-6, 94-103. Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki Tükenmişlik Görülen Psikoloji Belirtiler ve Başa Çıkma Davranışları. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Vergin, N. (2011). Siyasetin Sosyolojisi, 8. Baskı, Doğan Egmont Yay. ve Yap. Tic. A. Ş., İstanbul. 123 Wach, J. (1995). Sociology de la Religion, (Çev: Ü. Günay), MÜ İ.F. Yayınları, İstanbul. Weber, M. (2011). Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, (Çev: Ö. Ozankaya), Cem Yayınevi. Wright, T. A. ve Bonett R. (1997). “The Contribution of Burnout to Work Performance”, Journal of Organizational Behavior, 18/5, 491-499. Zaccaro, S. J., Rittman A. L. ve Marks M. A. (2001). “Team Leadership”, The Leadership Quarterly, 12, 451-483.