Ahmet Mithat Efendi’de ‘Aşk’, ‘Sevda’ Kavramları Çerçevesinde İktisat Algısı ve Protestan Ahlakı

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 3, 77 - 85, 01.12.2016

Hilmi Uçan

Öz

Ahmet Mithat Efendi, yaşadığı dönemde çağdaşı olan edebiyatçılardan çalışma alanlarıyla, karakteriyle, bilgi ve becerisiyle bize farklı bir portre sunar. Herkesin Abdülhamit düşmanı olduğu bir dönemde o ‘Abdülhamitçi’dir; yaşadığı yıllarda siyaseten ‘özürlü’dür, kabul görmez. Çok okuyan, çok yazan, gazete ve matbaası olan bir edebiyatçımızdır; birçok gazete çıkarır. Karakter olarak, gazete okuyan bir arabacıyı görünce sevinen; kızarsa, kızdığı adamı dövebilecek bir kişiliğe sahiptir.Ahmet Mithat Efendi ‘çalışma’ kavramını ‘aşk’ kavramıyla eşitler. 9 Mart 1294 tarih ve 866 sayılı Vakit gazetesinde yayımladığı özel bir maddeye Sevdâ-yı Sa’y ü Amel başlığını koyar. Daha sonra bu yazıda eksiklikler görür. “Besbelli gazete bendleri o kadar amîk bir fikir ve o kadar büyük bir dikkatle yazılmadığı için mezkûr bend’e muahharen” kendisinin de beğenemediği “birtakım noktalar derc” etmiş olduğunu düşünür (A.M.Efendi, 2016: 2)1. Aynı konu çerçevesinde bir kitap çalışması yapar, Sevdâ-yı Say ü Amel adında bir kitap yazar. Bu madde birtakım devlet memurlarının işten çıkarıldığı bir zamanda kaleme alınmıştır. Batı kapitalizminin temellerinde yer alan ‘protestan’ ilke ve sloganlara kendi uygarlığımızdan deliller getirmeye çalışması, bürokrasi eleştirisi açısından da ilginçtir. Bu yazıda Ahmet Mithat Efendi’nin geri kalmışlığımız hakkındaki düşüncelerine; ‘Hâce-i Evvel’in o günün aydınının Batı uygarlığından ne kadar etkilendiğine, bürokratik hantallığa dikkat çekilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, Batı Uygarlığı, Çalışma, Bürokrasi

Within Conceptual Framework of ‘Love, Melancholy’ by Ahmet Mithat Efendi; The Protestant (Ethic) Values and Perception of Economics

Öz

Ahmet Mithat Efendi, when compared with his contemporaries in
literary domain, presents adifferent portrait with his distinguished
characters, knowledge and skills. When it was the time, for almost
everybody, of Antogonisms against Abdülhamit, he was he was the
pro-Abdülhamit figure;He was considered as ‘politically handicapped’
and was not welcome during his life-span.
He was a well-read, prolific writer who owned a printing press house
and published several of his own newspapers.He was a man of
eccentric personality who displayed peculiar behaviors such as
becoming overjoyed with the sight of a cart-horse-driver reading a
paper as well as kicking down a man whom he felt furious about.
Ahmet Mithat equals the concept of work with that of Love .In on of the
issues of the paper (866) Vakit (Time) dated March,9, 1294 he made a speacial entry with the title Sevda-yı Sa’yü Amel(Love of work).He
noticed, later on, some missing and deficient points in the article and
explains and accepts ‘having seen the above-mentioned part of the
article which comprised obviously of unclear and indifferent mode of
work which he could not approve of’.He thinks, by doing so, he made
somethings clear (A. Mithat Efendi, 2016:2).He also exerted some
efforts for a book on similar topic.He wrote a book titled Sevdâ-yı Say
ü Amel (Love of Work). This entry coincides with the time when some
of the state personnel was removed from their office. While trying to
interprete protestant mottos in western Capitalism, his ideas are
significant in that he tried to pick up some evidence from our own
civilization specifically in terms of bureaucratic criticism.
In this study, points of focus are on the ideas of Ahmet Mithat Efendi as
to why we fell behind, how ıntelligentsa of the time were influenced by
western civilisation and bureaucratic unwieldiness.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, Western civilization, Work, Bureaucracy

Kaynakça

• A.M.EFENDİ Sevdâ-yı Say ü Amel, Kırk Anbar Matbaası, İstanbul, 1296.
• ADORNO, T.W. Minima Moralia, Metis Yay. İstanbul, 2009 (6.Basım).
• BACHELARD,G. Mekânın Poetikası, Kesit Yay. İstanbul, 1996. BAUMAN, Z. Akışkan Aşk, Versus
• Yay.(I.Ergüden), İstanbul, 2008.
• ÇETİN, İ. Mufassal Medeni Ahlak, Dilara Yay. İstanbul, 1993.
• ESEN, N. HİKÂYE Anlatan Adam: Ahmet Mithat, İletişim Yay. İstanbul, 2014.
• MORAN, B. Türk Romanına Eleştirel Bakış I, İletişim Yay. İstanbul, (III.Basım), 1990.
• RİMBAUD, A. Cehennemde Bir Mevsim, (Çev.Ö.İnce), Can Yay. İstanbul, 1991.
• TANPINAR,A.H. 19.Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi (9.Baskı), İstanbul, 2001.
• WEBER, M. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (Çev.Z.Gürata), Ayraç Yayınevi, Ankara, 1999.