Çalgılarda Kültürel Temsil

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 3, 1299 - 1304, 15.12.2016

Seher Tetik Işık

Öz

Çalgılar, yapıldıkları ilk halleri itibariyle, doğada bulunan malzemelerden çeşitli

gereksinimlerle meydana getirilen birer araçtır. Bu özellikleri itibariyle, öncelikle beslenme,

avlanma ve hayvanlardan korunma, sıvıları muhafaza etme gibi insanların temel

gereksinimlerine işaret ederler. Zamanla insanların kendi seslerine eşlik etmek amacıyla

kullandıkları çeşitli aletleri müzik yapmak amacıyla üretmeye başlamaları, bu aletlerin kullanım

amacının yanı sıra temsil ettiği kavramların da değişimine neden olmuştur. Tını, perde ve gürlük

gibi müziğin maddi ontolojisini oluşturan fizikî özelliklerinin yanı sıra morfolojik yapıları

itibariyle çalgılar, yapıldıkları malzeme, bu malzemelerin yetiştiği coğrafya ve iklimi

çağrıştırırlar. Bulundukları toplumun yaşayış ve inanışlarına göre yeni anlamlar kazanan

çalgılar, zamanla ait oldukları toplumun kültürel değerlerini temsil edebilecek nosyonlar

kazanmışlardır. Nitekim çalgıları dinlediğimizde işittiğimiz ses rengi, çalgının yapıldığı

malzemeden, o çalgıyı dinlediğimizde zihnimizde uyanan kavramlar ise çalgının zaman

içerisinde özdeşleştiği kültürel unsurlardan ileri gelmektedir. Dolayısıyla çalgılar sadece dış

görüntüleri ve tınıları itibariyle değil aynı zamanda bizde çağrıştırdıkları imgelerle de

zihinlerimizde var olurlar. Böylelikle kültürün bir parçası olan, insanların zamanla

oluşturdukları yetenek ve âdetler çalgılara ayırt edici özellikler sağlarken, ahlak, bilgi, hukuk,

inanç, örf ve sanat gibi kültürle ilişkili söylem, sembol ve motifler de bu aidiyeti

pekiştirebilmektedir. Bu nedenle bu makalede ait oldukları toplumların kültürünü temsil etmesi

bakımından çalgılarda sözlü ve görsel olmak üzere iki yolla gerçekleştirilen kültürel temsil konu

edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Çalgı, Kültür, Temsil

Kaynakça

• Açın, C. (2000). Türk Enstrüman Süsleme Sanatı. İstanbul Çelik, S. (2014). Apollon ve Müzik. Ankara: Gece Kitaplığı Çoruhlu, Y. (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları Değirmenci, T. (1997). Geleneksel Çalgılarımızda Ontolojik Temeller ve Biçimsel Değişimler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Deligöz, A. (2005). Hilmi Güner Özkan Koleksiyonundaki Süslemeli Çalgılarda Desen Özellikleri ve Yeni Uygulamalar. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Eroğlu, S. C. (2011). Kopuzdan Altı Telli Kopuza Uzanan Süreçte Fiziksel ve İcra Teknikleri Bakımından Meydana Gelen Değişim ve Gelişmeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul Ergur, A. ve Gökalp, E. (Ed.). (2014). Kültür Sosyolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları Gökalp, E. (Ed.). (2014). Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları Güler, M. U. (2005). İstanbul Divan Edebiyatı Müzesi İle Konya Mevlana Müzesindeki Çalgılar Ve Bu Çalgıların Süslemelerinde Özgün Tasarımlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Erol, A. (2009). Müzik Üzerine Düşünmek. İstanbul: Bağlam Yayınları Eskiciler, C. (2005). Etem R. Üngör Koleksiyonundaki Süslemeli Çalgılarda Desen Özellikleri ve Yeni Uygulamalar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Franke, D. ve Sezgin F. (2000) Museum des Institutes für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften beschreibung der exponate : musikinstrumente. Frankfurt am Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University, Frankfurt Koruk, Ç. (2009). Teke Yöresinde Kullanılan Telli Çalgıların Müzikal ve Teknik Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Haliç Üniversitesi, İstanbul Oflazoğlu, T. (2011). Anadolu Halk Çalgıları. (2. cilt) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları Özaydın, A. (2011). Türk Dünyası Halk Çalgıları Koleksiyonu, Ankara Özer, M. (2007). Neo Roma Dönemine Kadar Anadolu’da Yaşamış Medeniyetlerde Müzik Aletleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul Tuncer, B. (2005). Eskiçağ Klikia Çalgıları. İstanbul: Pan Yayıncılık Whitehead, A. N. (2000). Sembolizm (R. Ertürk Çev.), Ankara: A kitap