İsrâ Olayı ve el-Mescidü'l-Aksâ

Yıl 2018, Sayı: 13, 43 - 79, 20.06.2018

İhsan Arslan

Öz

Bu araştırmada Hz. Peygamber’in
bir gece el-Mescidü’l-Harâm’dan el-Mescidü’l-Aksâ’ya gidişini
anlatan ‘‘İsrâ Hadisesi’’ bilimsel araştırmalara özgü metodolojik bakış
açısıyla işlenmiş, temel referans kaynağı olarak tefsir, hadis, siyer ve İslâm
tarihi kaynakları kullanılmıştır. Yapılan incelemede İsrâ Olayı’nın mutlak
anlamda meydana geldiği, ancak ne zaman ve nasıl gerçekleştiği hakkında farklı
rivayetlerin olduğu; el-Mescidü’l-Harâm’ın Mekke’de bulunduğu hususunda
İslâm bilginleri arasında ittifakın görüldüğü, el-Mescidü’l-Aksâ’nın ise
nerede bulunduğu konusunda ihtilafın olduğu belirtilmiştir. el-Mescidü’l-Harâm
ve el-Mescidü’l-Aksâ ifadelerinin aynı özellikte olması, kaynaklarda
kullanılan el-Mescidü’l-Aksâ ifadesiyle Îliyâ’da bulunan Beytü’l-Makdis’in
kastedildiği ve bunun insanlar arasında bilindiği gerçeğinden hareketle
Kur’ân’da zikredilen el-Mescidü’l-Aksâ’nın, Beytü’l-Makdis’in harem-i
şerif bölgesi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Hz. Peygamber, İsrâ Olayı, el-Mescidü'l-Aksâ, Beyt-i Ma'mur

Al-Isra Incident and Al-Masjid Al-Aqsa

Öz

In this study, “Al-Isra Incident”
telling Prophet Mohammad’s journey from Masjid al-Harâm in Makkah to Masjid
al-Aqsa in Jerusalem was studied with a methodological approach specific to
historical studies and the Qur’an was used as the basic reference source.
Besides, tafsir, hadith and Islamic history sources were also utilized. As a result,
it was stated that al-Isra incident took place in absolute terms, but there
were various accounts on when and where it happened. In addition, there was an
agreement among Islamic scholars on the Masjid al-Harâm was in Makkah but
controversy on the location of Masjid al-Aqsa. On the basis of the terms,
al-Masjid al- Harâm and al-Masjid al-Aqsa have the same nature, the term
al-Masjid al-Aqsa in the sources refer to Bayt al-Maqdis in Iliyā which was
known by public while al-Masjid al-Aqsa mentioned in the Quran is Harâm
esh-Sharif (Temple Mount) district of Bayt al-Maqdis.

Anahtar Kelimeler

Siyar, Prophet Mohammad, al-Isra Incident, al-Masjid al-Aqsa, Bayt-i Ma’mûr, Ci’râne

قصة الإسراء والمسجد الأقصى

Öz

تناول هذا البحث قصة الإسراء التي تحكي رحلة النبي (ص) ليلا من المسجد الحرام إلى
المسجد الأقصى على أساس منهجي خاص بالبحوث العلمية معتمدا على كتب التفسير
والأحاديث والسير والتاريخ. فتوصل إلى نتائج عدّة من أهمّها: إنّ قصّة الإسراء حقيقية
رغم اختلاف الروايات حول كيفيتها ومحلّها، وأجمع العلماء على أنّ المسجد المذكور
في قصّة الإسراء باسم "المسجد الحرام" موجود في مكّة لكنّهم اختلفوا في
موقع المسجد الأقصى؛ مع تقارب الخصائص بين المسجدين كما تمت الإشارة إليه.
إنّ المسجد الأقصى الوارد في المراجع هو بيت المقدس في إيلياء وبناء على هذا حصلت
القناعة بأنّ المسجد الأقصى الذي يشار إليه في القرآن هو منطقة الحرم في بيت
المقدس.

Anahtar Kelimeler

: قصّة الإسراء، المسجد الأقصى، بيت المقدس، السير، إيلياء

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekir Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Musannef. 12 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Altun, İsmail. ‘‘Hz. Peygamber Döneminde Kudüs’te Mescid-i Aksâ Var mıydı?’’. Turkish Studies 12/2 (2017): 7-18.
• Apak, Adem. Anahatlarıyla İslâm Tarihi (1) Hz. Muhammed Dönemi. İstanbul: Ensar Yayınları, 2010.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2015.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Balcı, İsrâfil. İsrâ ve Mi’râc Gerçeği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Bayram, Mikail. ‘‘Kur’ân’da Adı Geçen Mescid-i Aksâ Nerededir?’’. İktibas 274 (2001): 46-48.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Câbir. Ensâbü’l-Eşrâf. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lIlmiyye, 2011.
• Belâzürî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Yahya b. Câbir. Fütûhu’l-Büldân. Beyrut: Dâru’lKütübi’l-Ilmiyye, 2014.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. Delâilü’n-Nübüvve ve Ma’rifetü Ahvâli Ashâbi’ş-Şerîa. 7 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1988.
• Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer eş-Şîrâzî. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 2004.
• Bozkurt, Nebi. ‘‘Mescid-i Aksâ’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 268-271 Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Tefsîru Rûhu’l-Beyân. 10 Cilt. İstanbul: el-Mektebetü’lFurkân, 1417.
• Diyârbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâli Enf İsrâ Olayı ve el-Mescidü’l-Aksâ 77 Fîrûzabâdî, Mecdüddin Muhammed b. Ya’kûb. Kâmûsu’l-Muhît. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• Fîrûzabâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kûb. Tenvîru’l-Mikbâs min Tefsîri İbn Abbâs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2012.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. 2 Cilt İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1993.
• Harman, Ömer Faruk. ‘‘Kudüs’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 323-327. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Horovitz, J. ‘‘Mi’râc’’. İslâm Ansiklopedisi. 8: 344-347. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1971.
• İbn Abdilber. Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed. el-İstîâb fî Ma’rifeti’lAshâb. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1992.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. eT-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 12 Cilt. Tunus: Dâru Suhnûn, ts.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammedb. Şeybe, el-Musannef fi’l-Ehâdîsi ve’l-Âsâr. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1989.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’lFikr, 2001.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer. Fethu’l-Bârîbi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• İbn Hişâm, Abdülmelik. es-Sîratütü’n-Nebeviyye. 2 Cilt. Kahire: Dâru İbn Kesîr, ts.
• İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr. Sîratü İbn İshâk. thk. Muhammed Hamidullah. Konya: Hayra Hizmet Vakfı, 1981.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Kesîr. Muhtasaru Tefsîri İbn Kesîr. 3 Cilt. Mekke: elMektebetü’l-Mahmûdiyye, ts.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ. el-Bidâye ve’n-Nihâye. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1994.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 10 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1990.
• İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lIlmiyye, 1990.
• İbn Seyyidinnâs, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. Uyûnu’l-Eser fî Funûni’l-Meğâzî ve’ş-Şemâili ve’s-Siyer. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1992.
• İbn Teymiyye, Şeyhulislâm Takıyyuddin. Sırat-ı Müstakim. çev. Salih Uçan. İstanbul: Pınar Yayınları, 1991.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman. el-Vefâ bi Ahvâli’l-Mustafâ. Beyrut: elMektebetü’l-Asriyye, 2011.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdü’lMesîr fî Ilmi’t-Tefsîr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2009.
• İbnü’l-Esîr, Izzüddin Ebu’l-Hasen Ali b. Ebi’l-KeramMuhammed b. Muhammed b. Abdülkerim b. Abdülvâhid. el-Kâmil fi’t-Târîh. 12 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1979.
• İbnü’l-Esîr, Izzüddînebu’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Keram Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerîm b. Abdülvâhıd. Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2009.
• İslamoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’ân. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012.
• İslamoğlu, Mustafa. Kur’ân Sûrelerinin Kimliği. İstanbul: Akâbe Vakfı Yayınları, 2011.
• Kâdî Iyâz, Ebu’l-Fazl Iyâz b. Musa b. Iyâz. eş-Şifâ bi Ta’rî Hukuki’l-Mustafâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, 1995.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmî li Ahkâmi’l-Kur’ân. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2010.
• Makrîzî, Ebu’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Ali b. Abdülkadir. el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-hıtat ve’l-Âsâr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1998.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-Uyûn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, ts.
• Mevdûdî, Ebu’l-Alâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. çev. Komisyon. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lIlmiyye, 2003.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nevevî, Muhyiddîn. el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’lMa’rife, 1996.
• Nüveyrî, Şihâbüddîn Ahmed b. Abdülvehhâb. Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. 31 Cilt. Kahire: Matbaatü Dâri’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1955.
• Öztürk, Mustafa. Kur’ân-ı Kerîm Meali. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Râgıb el-İsfahânî. Müfredâtü Elfâzi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1992.
• Râzî, Fahreddin. et-Tefsîru’l-Kebîr. 23 Cilt. Mısır: el-Matbaatü’l-Behiyyetü’lMısrıyye, 1938.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. ed-Dürru’l-Mensûr fi’t-Tefsîr bi’lMe’sûr. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2010.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-Kadîr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’lMa’rife, 1997.
• Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Ayi’l-Kur’ân. 12 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2010.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1997.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitâbü’l-Meğâzî. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb b. Vâdıh. Târîhu’l-Ya’kûbî. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemî, 1993.
• Yavuz, Salih Sabri. İsrâ ve Mi’râc. İstanbul: Pınar Yayınları, 2011.
• Yiğitoğlu, Mustafa. ‘‘İsrâ ve Miraç’ta Süleyman Mabedi ve Mescid-i Aksâ’nın Varlığı Meselesi’’. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/1 (2017): 641-651.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. Tefsîru’l-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmizi’tTenzil ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’lIlmiyye, 2009.