II. Abdülhamid Dönemi Roman Çevirileri/ Translated Novels During The Hamidian Era

Yıl 2015, Sayı: 3, 43 - 77, 21.10.2015

Eshabil Bozkurt Ayşe Banu Karadağ

https://doi.org/10.29000/rumelide.133761

Öz

Bu çalışmada amaç, Osmanlı padişahlarının otuz dördüncüsü olan II. Abdülhamid’in saltanat yıllarında (31 Ağustos 1876–27 Nisan 1909) Batı dillerinden Osmanlı Türkçesine çevirisi yapılan romanların bir listesini hazırlayarak bu listeden hareketle dönemin çeviri romanları hakkında çeviribilim bağlamında genel bilgiler vermektir. Bilindiği üzere roman, Batı’ya özgü bir türdür ve Türk kültür ve edebiyat dizgesi bu tür ile Tanzimat Dönemi’nde çeviriler yoluyla karşılaşmıştır. Türk toplumu tarafından kısa sürede kabul gören ve merak uyandıran bu türde gerek telif gerekse çeviri birçok eser kaleme alınmıştır. Yusuf Kamil Paşa’nın Fransız yazar Fénelon’dan çevirdiği Tercüme-i Telemak (1279 [1862]), Türk edebiyatında ilk çeviri roman kabul edilmektedir. Bu çeviriden itibaren 1928 yılında Latin harflerinin kabulüne kadar yüzlerce roman Osmanlı Türkçesine çevrilmiş ve Türk okuruna sunulmuştur. Bu bibliyografik çalışmada, II. Abdülhamid’in saltanat yıllarındaki çeviri romanların bir listesi yapılacak ve bu romanların genel özelliklerine değinilecektir.  

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid dönemi, çeviribilim, çeviri roman, Türk çeviri tarihi

Kaynakça

• Abbot, J. (1314 [1897]). Mâder. Müt. Halide Edib [Adıvar]. Dersaâdet: Karabet Matbaası.
• Araboğlu, A. (2015). İki Aynı/Ayrı Dilde İki Aynı/Ayrı Otobiyografik Yapıt Üzerine Etnome-todoloji-Çeviribilim Odaklı Bir İnceleme. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bengi-Öner, I. (1990). A Re-evaluation of the Concept of Equivalence in the Literary Translations of Ahmed Midhat Efendi: A Linguistic Perspective. Doktora Tezi. Anka-ra: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozkurt, E. (2012). Çevirmen Ön Sözlerinin Tanıklığında Halil Edib. XII. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu, 18-20 Ekim 2012. Edirne.
• Bozkurt, E. (2014). 1908-1928 Yılları Arasında Batı Dillerinden Osmanlı Türkçesine Çevrilen Romanlarda Mukaddime Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirel, F. (2007). II. Abdülhamid Döneminde Sansür. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Demirel, F. & Çavaş, R. (2004). II. Abdülhamid Dönemi’nde Gümrüklerde El Konulan (ve Elbette Yakılan) Kitaplar. Müteferrika. 26, 151-158.
• Erkul Yağcı, A. S. (2011). Turkey’s Reading (R)evolution: A Study on Books, Readers and Translation (1840-1940) [Türkiye’nin Okuma (D)evrimi: Kitaplar, Okurlar ve Çeviri Üzerine Bir Araştırma (1840-1940)]. Doktora Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kahraman, Â. (2005). Kitabiyat (3. Bölüm – Türk Edebiyatı) İslam Ansiklopedisi. (Cilt 26, s. 87-89). Ankara: TDV.
• Karadağ, A. B. (2012a). Çeviri Tarihimizde Fennî Romanlarla Bir Kültür Repertuarı Oluş-turmak. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi (2. 6), 45-73.
• Karadağ, A. B. (2012b). Mâder ve Halide Edib. XII. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu, 18-20 Ekim 2012. Edirne.
• Karadağ, A. B. (2013a). Çeviri Tarihimizde “Gözle Görülür” Bir Mütercime: Fatma Âliye Hanım. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (37, 2), 1-16.
• Karadağ, A. B. (2013b, Bahar). Tanzimat Dönemi'nden İkinci Meşrutiyet Dönemi'ne Kadın Çevirmenlerin Çeviri Tarihimizdeki “Dişil” İzleri. Humanitas - International Journal of Social Sciences (2), 105-126.
• Karadağ, A. B. (2013c). Türk Çeviri Tarihimizde ‘Mütercim’ Selanikli Tevfik. Turkish Stu-dies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Tur-kish or Turkic (8/10), 355-363.
• Karadağ, A. B. (2014). Çevirmenin Tanıklığında Tanzimat'tan II. Meşrutiyet’e Çeviri Ta-rihini Yeniden Okumak. C. 1. İstanbul: Diye Yayınları.
• Karadağ, A. B. (2014). Çevirmenin Tanıklığında Tanzimat'tan II. Meşrutiyet’e Çeviri Ta-rihini Yeniden Okumak. C. 2. İstanbul: Diye Yayınları.
• Koloğlu, O. (1987). II. Abdülhamit Sansürü. Tarih ve Toplum (VII), 78-82.
• Mizancı Murad. (1308 [1891]). Devr-i Hamîdî Âsârı. Dersaâdet: Matbaa-i Osmaniye.
• Ohnet, G. (1305 [1888]). Son Aşk. Müt. Bogos. İstanbul: Karabet Matbaası.
• Özege, M. S. (1971). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 1. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası.
• Özege, M. S. (1973). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 2. İstanbul: Fa-tih Yayınevi Matbaası.
• Özege, M. S. (1975). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 3. İstanbul: Fa-tih Yayınevi Matbaası.
• Özege, M. S. (1977). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 4. İstanbul: Fa-tih Yayınevi Matbaası.
• Özege, M. S. (1979). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 5. İstanbul: Fa-tih Yayınevi Matbaası.
• Selim Sabit. (1300 [1883]). Hamidiye Kütüphanesinde Mahfuz Bulunan Kütüb-i Mevcûdenin Defteridir. İstanbul.
• Sevük, İ. H. (1940). Avrupa Edebiyatı ve Biz: Garpten Tercümeler. C. 1. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sevük, İ. H. (1941). Avrupa Edebiyatı ve Biz: Garpten Tercümeler. C. 1. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Süleyman Tevfik. (2011). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Elli Yıllık Hatıralarım. Haz. Tah-sin Yıldırım - Şaban Özdemir. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Türkeli, Y. (2005). Tanzimat’tan Sonra Türkçede Roman Tercümeleri (1860-1928). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üyepazarcı, E.(2005). II. Abdülhamid’in Çevirttiği Polisiye Romanlar. Müteferrika (28), 25-34.
• Üyepazarcı, E.(2008). Korkmayınız Mister Sherlock Holmes! Türkiye’de Polisiye Romanın 125 Yıllık Öyküsü (1881-2006). C. 1-2. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Üyepazarcı, E. & Çavaş, R. (2002). II. Abdülhamid’in Polisiye Roman Merakı ve Çevirttiği Polisiye Romanlar. Müteferrika (22), 97-116.
• Verne, J. (1308 [1891]). Deniz Altında 20.000 Fersah Seyahat. Müt. Ahmed İhsan [Tok-göz]. İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.