Characteristics of The Following Third Sounds to The Preceeding Verb “Ka-”

Yıl 2017, Sayı: 9, 15 - 30, 21.10.2017

Yusuf Avcı Enes Yaşar

https://doi.org/10.29000/rumelide.347545

Öz

The aim of this research is
to determine the meaning characteristics of the following third sounds to the
preceeding verb “ka-” by considering the suffix-root relation in Turkish
through the meaning based approach. The research was carried out by a case
study design of qualitative research methods. The data of the study were
gathered by scanning method and the results were obtained by compare and
comparison. In this study, the analyzed examples show prior- subsequent
relations, the place of the derivations in language philosophy and the meaning
characteristics of the sounds added to the verb “ka-”. Within this frame, the
meaning of “ka-”, which means "to unite and assemble" differs in
accordance with the following third sounds. While the verb “ka” followed by the
sound “b” means coming together in one thing, the sound “l” added to ‘ka’ means
making and carrying out the state of motion. If the verb ‘ka’ is followed by
the sound “t” it means ‘accumulating in one thing or another’ when it is followed
by the sound “p”, it means coming to the point of accumulating and stratifying.
If it is followed by the sound “r” means mixing an object with a different
object, blending, the following sound “s” means that different particles
express a whole state. While the verb “ka” followed by the sound “y” means a
change from a slow and calm to an extreme state, it means to move away from a
place when it is followed by the sound “ç”. As a result, usages of third sounds
in word derivation and historical meaning of words are important for word
derivation and language studies.

Anahtar Kelimeler

Meaning, approach, third sound, verb roots, root-suffix relation

“Ka-” Fiiline Gelen Üçüncü Sesin Anlam Özellikleri

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkçedeki ek kök ilişkisini anlam
merkezli yaklaşım bağlamında ele alarak “ka-” fiiline gelen üçüncü seslerin
anlam özellerini tespit etmektir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden
durum çalışması deseniyle yapılmıştır. Araştırmanın verileri tarama yöntemiyle
toplanmış olup karşılaştırma yoluyla sonuçlar elde edilmiştir. Araştırmada ele
alınan örnekler, türetilen kelimelerin düşünce sistemindeki öncelik-sonralık
ilişkilerini, yapım eklerinin dil mantığı içerisindeki yerini ve “ka-” fiiline
gelen üçüncü ses örneklerinin anlam özelliklerini inceler. Bu çerçevede
“birleştirmek ve bir araya getirmek” anlamına gelen “ka-” fiilinin aldığı
üçüncü seslerle birlikte anlamının da değiştiği görülür. “ka-”  fiiline gelen “b” sesi kelimeye bir şeyin
içinde bir araya gelme, bir şeyin içinde karışma manası verirken, “l” sesi bir durumdan
harekete geçerek yapma veya hareket halini gerçekleştirme ve yapma anlamı
taşımaktadır. “t” sesi kelimeye üst
üste birikmek ve tabakalaşmak manası verirken “p” sesi geldiğinde bir şeyin ya
da bir yerin içinde bir araya gelme anlamı taşımaktadır. “r” sesi bir
nesnenin farklı bir nesneyle karışması, harmanlanması anlamına gelirken “s”
sesi farklı parçacıkların bir bütün halini ifade etmesi anlamını vermektedir. “y"
sesi yavaş ve sakin bir durumdan şiddetlenerek değişen bir duruma geçme anlamı
taşırken “ç” sesi bulunulan yerden bazı aşamaların art arda
gelmesiyle uzaklaşma anlamına gelmektedir. Sonuç olarak kelime türetimlerinde
tarihi bir anlam zemini üzerine yerleştirilen üçüncü seslerin kullanım alanları
ve köke hangi amaçla birleştirildiklerinin önemi kelime türetimi ve dil
incelemeleri için üst seviyededir.

Anahtar Kelimeler

Anlam, yaklaşım, üçüncü ses, fiil kökleri, ek kök ilişkisi

Kaynakça

• Abdurrauf, F. (1927). Serf 5. Baskı, Semerkant. Açıkgöz, H. (1997). Tatarca- Türkçe Sözlük, İstanbul. Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. Atalay, B. (1986). Divanü Lûgat-it- Türk Dizini “Endeks”, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Avcı, Y. (2008). Yapım Eklerinin Anlam Merkezli Sınıflandırılmasına Dair, VI. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, Ankara, Türkiye, 20-24 Ekim 2008, 458-464. Bulak, Ş. (2013). Türkçenin Sadeleştirilmesinde Yanlış Ek Kullanımı Veya Eklerin Yanlış Kullanılması, The Journal of Academic Social Science Studies, 6, 57-76. Büyükkantarcıoğlu, N. (2001). Türkçe Sözcük Biçimlenmesinde Düzlemler ve Türetmeler Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Cilt:17/sayısal s. 81-94, Ankara. Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Sözlüğü, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. Dilçin, C. (1991). Süheyl ü Nev- Bahar, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Emre, A. C. (1933). Türkçede Kelime Teşkili, Ankara: Başvekalet Müdevvenat Matbaası. Ergin, M. (2000). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları. Ergin, M. (2004). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Şahin, H. (2006). Türkçe'de Ön Ek, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 10, 65-75. Hacıeminoğlu, N. (1958). Kutb’un Husrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası. Hacıeminoğlu, N. (1991). Yapı Bakımından Fiiller, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Hatiboğlu, V. (1981). Türkçenin Ekleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Karahan, L. (1994). Kıssa-i Yusuf, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Komisyon. (1881). Özbek Tilinin İzahlı Lugatı, Moskova. Komisyon. (1993). Başkurt Telenen Hüzlege, Rusya. Timurtaş, F. K. (1996). Diller ve Türkçemiz, İstanbul: Alfa Yayınları. Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (2017). (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=btsErişim:25.5.2017) Toparlı, R ve Argunşah, M. (2008). Mu’înül- Mürîd, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Vardar, B. (1982). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Yuhadin, K. K. (1988). Kırgız Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.