P. A. Jaubert’in Elements de la grammaire turke’ündeki Atasözleri

Yıl 2017, Sayı: 9, 31 - 68, 21.10.2017

Yakup Yılmaz Melike Sultan Özevren

https://doi.org/10.29000/rumelide.347547

Cited By: 2

Öz

Transkripsiyon metinleri Türk
dilinin zengin kaynaklarından biridir. Codex Cumanicus’tan beri çok sayıda
metin hazırlanmıştır. Bunların çeşitli amaçları olsa da Türkçe için önemli
kaynak olmuşlardır. P. A. Jaubert’in yazdığı Elements de la grammaire turkede bu kaynaklardan
biridir. Jaubert, Türkçeyi öğretecek seviyede bilmektedir. Fransa hükümetinin
verdiği özel görevleri şarkiyat bilgisi sayesinde başarıyla yerine getirmiştir.
Jaubert, devletinin verdiği görevleri yaparken şarkiyat çalışmalarını
bırakmamıştır. Gittiği her yerden çeşitli kaynaklar derlemiş, bunları Fransa’ya
götürmüş, gezdiği yerlerde yaşadıklarını hatıra olarak yazmış, öğrendiklerini
Paris’teki Asya Topluluğu’nda ve bunların dergilerinde sunmuştur. Eserleri
arasında çeviri, seyahatname, dil, eleştiri, hatıra ve bilimsel makaleler vardır. Jaubert’in bu eseri 2 defa
basılmıştır. Birinci baskı ile ikinci baskı arasında hacim ve içerik bakımından
fark vardır. Biz bu metinde geçen atasözlerini ele aldık. Atasözü, bir düşünceyi, gerçek ve hikmeti
veciz şekilde anlatan, atalardan bugüne gelmiş ve halka mal olmuş kısa sözdür. Türk
dilinin atasözleri çeşitli zamanlarda farklı metinlerde kayda geçmiştir. Bu
metinlerin derlenip toparlanması gerekmektedir. Bu gayeyle transkripsiyon
metinlerinde ve batılı şarkiyatçıların kayda geçtikleri eserlerde yer alan
atasözlerini de derlemek gereklidir.P. Amédée Jaubert’in birinci baskısı 1823’te Paris’te gerçekleşen Elements de
la grammaire turke adlı eserinde 357 atasözü; ikinci baskısında ise 358
atasözü tespit edilmiştir. Bunlar günümüzde atasözleri sözlüklerinde yer
alanlarla kıyaslanmış, sözlüklerde yer almayanlar belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

transkripsiyon metni, P. A. Jaubert, Elements de la grammaire turke, atasözleri

Proverbs in P. A. Jaubert’s Elements de la grammaire Turke

Öz

Transcription texts are one
of the richest sources of Turkish language. Since Codex Cumanicus many texts
have been prepared. Although they have various purposes, they are an important
source for Turkish language. The Elements de la grammaire turke written by P.
A. Jaubert is one of these sources. Jaubert knows Turkish at a level that
enables him to teach it. He successfully fulfilled the special tasks of the
French government through his knowledge of the Oriental. Jaubert did not leave
his studies while performing the duties of his state. He collected various
sources from wherever he went, took them to France, wrote memoirs about the
places he visited and shared them in the Asian Community in Paris and their
magazines. His works include translations, travelogues, criticism, memoirs and
scientific articles. Two editions of a work of Jaubert have been analyzed in
this study. There is a difference between the first edition and the second
edition in terms of volume and content. In this study we discussed the proverbs
in this text. A proverb is a short saying stating a general truth or piece of
advice. The proverbs of the Turkish language have been recorded in various
texts at various times. These texts have to be compiled and recovered. It is
also necessary compile the proverbs in transcription texts and in the works of
Western orientalists. The first edition of P. Amédée Jaubert’s Elements de la
grammaire turke published in Paris in 1823 includes 357 proverbs; the second
edition includes 358 proverbs. These proverbs have been compared to those in
the dictionary of proverbs, and the ones which do not appear in the
dictionaries have been identified.

Anahtar Kelimeler

transcriptiyon text, P. A. Jaubert, Elements de la grammaire turke, proverbs

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1991). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü-Atasözleri Sözlüğü (Cilt 1). İstanbul: İnkılâp. Aksoy, Ö. A. (1994). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü-Deyimler Sözlüğü (Cilt 2). İstanbul: İnkılâp. Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (2 b.). İstanbul: Kubbealtı-Milliyet. Brower, B. C. (2008). Jaubert Pierre-Amédée. F. Pouillon (Dü.) içinde, Dictionnaire des Oriantalistes de Langue Française (s. 514-515). Paris: Karthala. Duymaz, R. (2007). Atalar Sözü Müntehabât-ı Durûb-ı Emsâl. İstanbul: Gökkubbe. el-İdrisî, Ş. (1836). Geographie d'Edrisi (Nüzhetü’l-Müştâk fî’htirâki’l-âfâk) (Cilt 1). (P. A. Jaubert, Çev.) Paris: Dondey-Dupré Péere et Fils. el-İdrisî, Ş. (1840). Geographie d'Edrisi (Nüzhetü’l-Müştâk fî’htirâki’l-âfâk) (Cilt 2). (P. A. Jaubert, Çev.) Paris: Dondey-Dupré Péere et Fils. Erdem, S. (2010). Atasözlerinde Metaforların İşleyişi. Milli Folklor(88), 33-37. Eyice, S. (1973-1974, Ağustos). Tarihi Mezarlardan Notlar: Doğu Bayazıd’da Mahmud Paşa’nın Mezartaşı. Tarih Enstitüsü Dergisi(4-5), 295-299. Eyice, S. (2001). Jaubert, Pierre-Amédée. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 23, s. 576-578). içinde İstanbul: TDV. Eyüboğlu, E. K. (1973a). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler-Atasözleri (Cilt 1). İstanbul: Doğan Kardeş. Eyüboğlu, E. K. (1973b). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler-Deyimler (Cilt 2). İstanbul: Doğan Kardeş. Féraud-Giraud, M.-J.-D. (1864). Notice sur le chevalier Amédée Jaubert. Aix: Achille Makaire. Geçmen, C. (2003). Özgün Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Bilim ve Kültür. Hengirmen, M. (2011). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (Cilt 1). Ankara: Engin. Jaubert, P. A. (1821). Voyage en Armenie et en Perse fait dans les annees 1805 et 1806. Paris: E. Ducrocq. Jaubert, P. A. (1823). Elements de la grammaire turke. Paris: Dundey-Dupré Pére et Fils. Jaubert, P. A. (1825). Manuscrit turc en caractere ouigours. Paris: Dondey-Dupré Pére et Fils. Jaubert, P. A. (1833). Elements de la grammaire turke. Paris: Dundey-Dupré Pére et Fils. Jaubert, P. A. (1833). Extrait de la Gazette turque de Constantinople. Nouveau Journal Asiatique, 11, 473-491. Jaubert, P. A. (1833). Sur l'ancien cours de l'Oxus. Nouveau Journal Asiatique, 12, 481-500. Jaubert, P. A. (1835). Constantinople en 1830. Nouveau Journal Asiatique, 15, 55-69. Jaubert, P. A. (1835). Discourse de M. A. Jaubert. Nouveau Journal Asiatique, 15, 501-507. Jaubert, P. A. (1838). Collection orientale: Histoire des Mongols, etc. traduite par M. Quatremére. Nouveau Journal Asiatique, 571-589. Jaubert, P. A. (1838). Discours prononcé par M. Jaubert, a l'ouverture du cours de Langue Persane au Collége de France. Nouveau Journal Asiatique, 6, 349-351. Jaubert, P. A., & Brosset. (1833). Description des principaux fleuves de la Grand Arménie. Nouveau Journal Asiatique, 12, 458-469. Jaubert, P. A., & Kazimirski. (1833). Précis de l'histoire des khans de Crimée. Nouveau Journal Asiatique, 12, 349-427. Jaubert, P. A., Delaporte, Nully, Brasselard, & Ahmed, S. (1844). Dictionnaire Français-Berbere. Paris: Imprimerie Royale. Moghaddam, N. N. (2008). Jaubert, Pierre Amédée Émilien-Probe. Encyclopaedia Iranica (Cilt XIV, s. 593-594). içinde New York. Oy, A. (1991). Atasözü. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 4, s. 44-46). içinde Ankara: TDV. Öztürk, M. (2013). Efendimizden Ahlak Ölçüleri -150 Hadis Tercüme ve Şerhi-. İstanbul: Erkam. Şahin, M., & Altuntaş, H. (2009). Kur'an-ı Kerim Meâli. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı. The American Annual Register for the years 1827-8-9. (1830). New York: Blunt, E & G. W. Vethake, H. (1846). Jaubert. Encyclopaedia Americana (s. 370). içinde Pennsylvania. Yılmaz, Y. (2014). Süleyman Çelebi Dede Mevlid-i Şerîf Gramer-Metin-Dizin. Ankara: SAGE. Yurtbaşı, M. (2013a). Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: Excellence. Yurtbaşı, M. (2013b). Sınıflandırılmış Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Excellence.