Öz
Stylistic is one of the common subjects of
literature and language researches. Also, it is related to the subsections of
linguistics such as historical linguistics, sociolinguistic, psycholenguistic.
Parallelism is one of the research issues of the stylisyics. Parallelism is a
stylistic sign and can only be effectively explored in a linguistic stylistic
study. Basically, paralellism can be regarded as harmonious manner sequencing
of similar words by adding similar suffixes. The number of stylistic studies on
Old Turkic runic inscriptions are not more and comprehensive studies on this
subject have not been done yet. When we look at the old Turkic runic
inscriptions, there are seen some examples of parallelism showing stylistic
features. As an example, can be given
the following phrases written on the second line of the southern front of the
Köl Tigin inscription: ilgerü kün
togsık(k)a birigerü kün ortusıŋaru kurıgaru kün batsıkıŋa yırıgaru tün
ortusıŋaru. In these phrases, systematically, the words and suffixes are
used together in parallel.
il | +GArU | kün | tog- | -sIk | +(k)A | biri | +GArU | kün | ortusIŋArU |
kurı | bat- | +I+ŋA | yırı | tün |
In this study, firstly the examples of paralelism
in Old Turkic inscriptions were examined. Then sentence and vocabulary group
based reviews, findings and evaluations were made. Thus, an attempt be made to
determine the style of the oldest texts of the Turkic languages.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aslan, Ü. (2010). Bâbur Divanında Öncelemeler ve Öncelemelerde Paralelizm. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4: 1-26. Bayat, F. (2004). Sözlü Kültür Bağlamında Eski Türk Yazıtları. Millî Folklor, 8 (61): 13-20. Bayat, F. (2006). Irk Bitig Metninin Poetik Yapısı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları ergisi, 4: 39-65. BSTS/E Oğuzkan, F. (1974). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. / Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü (http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view= bilimsanat, E.T.: 30.03.2018) BSTS/H Acıpayamlı, O. (1978). Halkbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. / Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü (http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view =bilimsanat, E.T.: 30.03.2018) Dilçin, C. (1991). Fuzûli‟nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi. Türkoloji Dergisi, IX/1: 43-98. Dilçin, C. (2000). Divan Şiirindeki Paralel ve Ortak Söz Yapılarından Metin Eleştirisinde Yararlanma. Türkoloji Dergisi, XIII/1: 33-66. GTS Güncel Türkçe Sözlük, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts, (E.T.: 11.05.2018) Macit, M. (1996). Divân Şiirinde Ahenk Unsurları. Ankara: Akçağ Yayınları. Musaoğlu, M. (2003). Türk Folklorik Metinlerinin Ontolojik-Folklorik Temelleri. Dil Dergisi, 118 ( Ocak-Şubat): 16-25. Tekin, T. (1986). İslâm Öncesi Türk Şiiri. Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı I (Eski Türk Şiiri), 409 (Ocak): 3-42.
Öz
Dil araştırmalarının edebiyat araştırmaları ile
kesiştiği konulardan biri olan stilistik
(üslup bilimi) aynı zamanda tarihsel dilbilimi, sosyolengüistik,
psiko-lengüistik gibi dilbiliminin alt dallarıyla da ilgilidir. Stilistiğin
konularından biri olan paralelizm
kısaca, benzer kelimelerin benzer ekler alarak ahenkli bir şekilde sıralanması
olarak değerlendirilebilir. Eski Türkçe metinler esaslı üslup çalışmalarının
sayısı fazla değildir ve bu konuda kapsamlı çalışmalar ortaya konmamıştır. Eski
Türk bengü taşlarına bakıldığında üslup özelliği gösteren bazı paralelizm
örneklerine rastlanmaktadır. Bir örnek olarak Köl Tigin yazıtı güney yüzü
ikinci satırda geçen ilgerü kün
togsık(k)a birigerü kün ortusıŋaru kurıgaru kün batsıkıŋa yırıgaru tün
ortusıŋaru ifadeleri verilebilir. Bu ifadede sistemli olarak ekler ve
kelimeler birbirine paralel bir şekilde bir araya getirilmiştir:
il | +GArU | kün | tog- | -sIk | +(k)A | biri | +GArU | kün | ortusIŋArU |
kurı | bat- | +I+ŋA | yırı | tün |
Eski Türk bengü taşlarındaki paralelizm
örneklerinin ele alınacağı bu çalışmada, cümle ve kelime grubu esaslı inceleme,
tespit ve değerlendirmeler yapılacak, Türk dilinin en eski metinlerinin
üslubunu belirlemeye yönelik bir deneme ortaya atılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aslan, Ü. (2010). Bâbur Divanında Öncelemeler ve Öncelemelerde Paralelizm. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4: 1-26. Bayat, F. (2004). Sözlü Kültür Bağlamında Eski Türk Yazıtları. Millî Folklor, 8 (61): 13-20. Bayat, F. (2006). Irk Bitig Metninin Poetik Yapısı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları ergisi, 4: 39-65. BSTS/E Oğuzkan, F. (1974). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. / Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü (http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view= bilimsanat, E.T.: 30.03.2018) BSTS/H Acıpayamlı, O. (1978). Halkbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. / Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü (http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view =bilimsanat, E.T.: 30.03.2018) Dilçin, C. (1991). Fuzûli‟nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi. Türkoloji Dergisi, IX/1: 43-98. Dilçin, C. (2000). Divan Şiirindeki Paralel ve Ortak Söz Yapılarından Metin Eleştirisinde Yararlanma. Türkoloji Dergisi, XIII/1: 33-66. GTS Güncel Türkçe Sözlük, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts, (E.T.: 11.05.2018) Macit, M. (1996). Divân Şiirinde Ahenk Unsurları. Ankara: Akçağ Yayınları. Musaoğlu, M. (2003). Türk Folklorik Metinlerinin Ontolojik-Folklorik Temelleri. Dil Dergisi, 118 ( Ocak-Şubat): 16-25. Tekin, T. (1986). İslâm Öncesi Türk Şiiri. Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı I (Eski Türk Şiiri), 409 (Ocak): 3-42.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Türk dili ve edebiyatı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Ağustos 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 - Özel Sayı |
- Makale Dosyaları