Batı Resminde “Doğu” İmgesinin Oluşmasına Aracılık Eden Kadın Temsilleri

Yıl 2018, Sayı: 21, 223 - 242, 22.06.2018

Meryem Uzunoğlu

https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.435670

Cited By: 2

Öz

Oryantalist resim repertuarı içinde Batılılar için büyülü bir gizemi olan harem yaşantısı önemli bir yer tutmaktadır.

Bu resimlerde doğulu bir dekor içinde ve doğulu kostümler giymiş olan egzotik güzellerin biçimsel kökenleri

ise Batılı resim geleneğindeki Venüs temsillerine dayanmaktadır. Ingres, Delacroix ve Gerome gibi Oryantalist

sanatçıların harem sahnelerinde betimledikleri “tutsak” kadınlar, Doğu’yu vahşi, ilkel ve şehvet düşkünü olarak

göstermek için oldukça uygundur. Böylece bilinçaltında “kurtarıcı” olarak kendini konumlandıran Batılı erkek

özne, hem eylemini meşrulaştıracak hem de iktidarını imleyecektir. 19. yüzyılın sonlarına doğru kendi medeniyetini

sorgulamaya başlayan Batı’da Doğu’ya olan oryantalist ilgi azalmış ve harem sahneleri popülerliğini yitirmiştir.

Bu süreçlerde farklı ifade arayışlarına giren Avrupalı sanatçılar, daha önce ilkel ve vahşi olarak tanımladıkları

Doğulu toplumların kültür ve sanat formlarını kullanarak modern sanata yön vermişlerdir. Modern sanatın önemli

isimlerinden Henry Matisse ise “Odalık” serisinde İslam sanatındaki bezeme mantığını kullanarak kurguladığı

resim mekânında bu Doğulu “tutsak” kadını, merkezi bir motife dönüştürmek suretiyle yalnızca biçimsel bir öge

konumuna indirgemiştir. Böylece Oryantalist söylem içerisinde “Doğu” imgesinin kurulmasına ve yaygınlaşmasına

aracılık eden kadın figürünün ifade ettiği anlamın içi boşaltılmıştır. Bu çalışmada oryantalizmin tanımı yapılacak;

tarihsel süreçte Doğu-Batı ilişkisinin kültür ürünlerindeki yansımalarına değinilecek; öteki üzerinden kendini

tanımlama biçimi olarak oryantalist resimlerdeki ideolojik bağlam üzerinde durulacak ve oryantalist resim

geleneği içinde kadın temsilleri aracılığı ile Doğu imgesinin nasıl şekillendiği incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Oryantalizm, Doğu İmgesi, Harem, Odalık

Kaynakça

• Altıntaş, Osman, “Matisse’in Eserlerinde Oryantalizm”, İdil Dergisi 3.11.2014
• Azman, Ayşe, “Oryantalistlerin İstanbul’undan Bienalin İstanbul’una”, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 24. Sayı, 2012/1
• Çırakman, Aslı, “Oryantalizmin Doğusu ve Oryantalist Bilgi”, Toplumsal Tarih Dergisi, İstanbul 2003
• Denny, Walter B. (1983), “Orientalism In European Art*”. The Muslim World, 73: 262– 277. doi:10.1111/j.1478-1913.1983.tb03268.x
• Germaner, Semra; İnankur, Zeynep, Oryantalizm ve Türkiye, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1989
• Güçsav, Gonca, Odalık, Görünmeyeni Sergilemek, (çev. Evren Yılmaz), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012
• Keyman, Fuat; Mutman, Mahmut; Yeğenoğlu, Meyda, Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark içinde Oryantalizmin Gölgesi Altında: Batı’ya Karşı İslam, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999
• Lemaire, Gerard-Georges, The Orient in Western Art, Könemann, Köln, 2001
• Leppert, Richard, Sanatta Anlamın Görüntüsü , Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2002
• Needham, Gerald, “Orientalism in France”, Sanat Dergisi, Sayı 42, Bölüm 4, 1982
• Said, Edward. “Oryantalizm (Doğubilim) Sömürgeciliğin Keşif Kolu”, (çev. Nezih Uzel), İrfan Yayıncılık, İstanbul, 1998
• Shiner, Larry, Sanatın İcadı Bir Kültür Tarihi, (çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2004
• Uluç, Güliz; Soydan, Murat, “Said, Oryantalizm, Resim ve Sinemanın Kesişme Noktasında Harem Suare” Bilig, Yaz, s:42: 35-53, 2007
• Resim 1: Jean Dominique Ingres, Büyük Odalık, 1814, tüyb. 162x91 cm. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jean_Auguste_Dominique_Ingres,_La_ Grande_Odalisque,_1814.jpg
• Resim 2: Jean Auguste Dominique Ingres, Köle ve Odalık, 1842, tüyb, 76x105cm. https://www.tarihnotlari.com/wp-content/uploads/2013/04/odalisque-withfemale- slave-1842-by-jean-auguste-dominique-ingres.jpg
• Resim 3: Jean Auguste Dominique Ingres, Türk Hamamı, 1862, tüyb, çap:108cm. https://www.thinglink.com/scene/726503934453088257
• Resim 4: Eugene Delacroix, Cezayirli Kadınlar, 1834, tüyb. 180x229cm. http://mironovacolor.org/articles/style_evolution/romantism.html
• Resim 5: Jean Leon Gerome, Köle Pazarı, 1867, tüyb. 63.5 x 84.8 cm. http://allart.biz/up/photos/album/G/Jean_Leon_Gerome/jean_leon_gerome_64_ slave_market.jpg
• Resim 6: Henry Matisse, Yeşil Şalvarlı Mavi Kuşaklı Uzanan Odalık,1927, tüyb, 98x130cm. https://www.baskiloji.com/kanvas-tablo/68806/a-nude-lying-on-her-back-1927#
• Resim 7: Henry Matisse, Arkadan Görünen Uzanan Odalık, 1927, tüyb, 66x92cm. https://www.baskiloji.com/kanvas-tablo/69131/reclining-nude-back-1927#
• Resim 8: Henry Matisse, Uzanan Odalık, 1926, tüyb, 38.4x54.9cm. http://www.artribune.com/wp-content/uploads/2017/04/Henri-Matisse- Reclining-Odalisque-1926.jpg
• Resim 9: Henry Matisse, Yeşil Kuşaklı Odalık, 1926-27, tüyb, 50.8x64.8cm. https://www.baskiloji.com/kanvas-tablo/68812/odalisque-with-green-scarf#
• Resim 10: Henry Matisse, Kırmızı Armonili Uzanan Odalık, 1927, tüyb, 38.4x55cm. https://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/1999.363.44