Bir Övgü Unsuru Olarak Şehnâme Kahramanlarının Klasik Türk Şiirindeki Dönüşümü: Bâkî-Nedîm Karşılaştırması

Yıl 2018, Sayı: 39, 233 - 250, 22.06.2018

Şerife Ağarı

https://doi.org/10.21497/sefad.443500

Cited By: 2

Öz

Bütün dünya klasikleri arasında önemli bir yere sahip olan Firdevsî’nin Şehnâme’si Fars edebiyatının baş yapıtlarından biridir. Bir kahramanlık destanı kabul edilen bu eser yazıldığı dönemden itibaren Türk edebiyatının beslendiği en önemli kaynaklardan biri olmuştur. Özellikle sultanlara ve sair devlet adamlarına sunulmak üzere yazılan kasidelerde onların güçlü yönleri Şehnâme’deki kahramanlarla özdeşleştirilmiştir. On beş ve on altıncı yüzyıllarda bir övgü unsuru olarak karşımıza çıkan bu kahramanlar on yedinci yüzyıldan itibaren eski değerlerini yitirmeye başlamış hatta övülen şahıslar bu kahramanlardan katbekat üstün tutulmuştur. Bu makale Şehnâme kahramanlarının klasik Türk şiirindeki dönüşümünü ortaya koymak amacıyla yazılmıştır. Bu yapılırken de örneklemi oluşturmak için Şehnâme kahramanlarının farklı algılandığı dönemlerden iki önemli şair, on altıncı yüzyıldan Bâkî ve on sekizinci yüzyıldan Nedîm seçilmiştir. Bu şairlerin divanları taranmış ve Şehnâme kahramanlarına yer verilen beyitler tespit edilmiştir. Bu beyitlerle Bâkî’den Nedîm’e Şehnâme kahramanlarının klasik Türk şiirindeki yerinde nasıl bir dönüşüm meydana geldiği karşılaştırmalı olarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şehnâme, Firdevsî, klasik Türk şiiri, Bâkî, Nedîm

Conversion of Heros of Shakhnama of Firdavsi as an Instrument of Praise in Classical Turkish Poetry: Comparison of Baki and Nedim

Öz

Shakhnama of Firdavsi is one of the most important works of Persian Literature. Besides, it has valuable position between the world classics. It is a heroic saga; hence, a research feeding Turkish literature. Especially, powerful aspects of sultans and other statemen are presented by qasidas and these powerful aspects are identified by heros at Shakhnama. These heros, presented as instrument of praise at 15th and 16th centuries, lost their worth at 17th century. At this time of the period, praised personalities were more valuable than them. This article is about conversion of heros of Shakhnama at classical Turkish poetry. In order to carry out this aim, we have chosen two important poets, Baki of 16th century and Nadim of 18th century. At these centuries, these heros were differently perceived. We have searched divans of these two poets, and determined the couplets mentioning the heros. Thus, we have tried to explain how they have converted by centuries.

Anahtar Kelimeler

Shakhnama, Firdavsi, classical Turkish poetry, Baki, Nedim

Kaynakça

• Ceylan, Ömür (2011). Bağ Bozumu. Ankara: Kesit Yay.
• Erdal, Tuğçe (2013). “Şiirin Esin Kaynağı Olarak Mitoloji”. Cyprus International University, Folklor/Edebiyat XIX (76): 107-127.
• Firdevsî (2009). Şahnâme. çev. Necati Lugal. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Firdevsî (2016). Şahnâme. çev. Nimet Yıldırım. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Gültekin, Hasan (2013). “Firdevsî, Şeh-nâme, Şeh-nâmecilik ve Meşâhîr-i İslâm’da Firdevsî Maddesi”. The Journal of Academic Social Science Studies, International Journal of Social Science VI (3): 239-261.
• Işık, İsa (2013). “Divan Şairinin Behrâm’a Bakışı Üzerine Düşünceler”. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science VI (I): 875-888.
• Kanar, Mehmet (2010). “Şahnâme”. İslam Ansiklopedisi C. XXXVIII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 289-290.
• Karataş, Gökçen (2008). Klasik Türk Şiirinde Tarihî, Efsanevî ve Mitolojik Unsurlar. Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Ü.
• Kartal, Ahmet (2011). Şiraz’dan İstanbul’a Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Kurtuba Yay.
• Küçük, Sebahattin. Bâkî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78361/baki-divani.html [erişim 25.01.2018].
• Macit, Muhsin (2012). Nedîm Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,196897/nedim-divani.html [erişim 10.01.2018].
• Mütercim Âsım Efendi (2009). Burhân-ı Katı. İstanbul: TDK Yay.
• Ritter, Helmut (2011). Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi. İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Şişman, Bekir-Kuzubaş, Muhammet (2012). Şehnâme’nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri. İstanbul: Ötüken Yay.
• Tökel, Dursun Ali (2006). “Şehnâme’den Turan’a Divan Şiirinden Şehnâme’ye Bakmak”. Türk Edebiyatı Dergisi (392): 55-58.
• Ünver, İsmail (2000). “İskender”. İslam Ansiklopedisi C. XXII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 557-559.
• Yerdelen, Cevat (1997). “Divan Edebiyatı Kaynaklarından Şehnâme”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (VIII): 99-104.
• Yıldırım, Nimet (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Yıldırım, Nimet (2016). İran Kültürü. İstanbul: Pinhan Yay.