Sağlık Göstergelerine Göre Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Ülkelerinin Kümeleme Analizi

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 197 - 224, 30.03.2016

Cuma Sonğur

Öz

Bu
çalışma ile Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Ülkeleri (OECD)’nin sağlık
göstergelerine göre nasıl kümelendiği ve Türkiye’nin hangi OECD ülkeleri ile
benzerlik gösterdiği ortaya konularak, ülkeler üzerinde birtakım değerlendirmelerde
bulunmak amaçlanmıştır. Çalışmada kullanılan
sağlık göstergelerine ilişkin veriler “Dünya Bankası Veri Tabanı’ndan alınmış
ve bu verilere SPSS 20 paket programı aracılığıyla hiyerarşik kümeleme analizi
uygulanmıştır. Ülkelerin kümelenmesinde farklılığı sağlayan sağlık
göstergelerini ortaya koymak ve kümeler arasındaki farklılık durumunu yansıtmak
için ayrıca “Kruskal-Wallis Testi” ve “Mann-Whitney U Testi” uygulanmıştır. Bu
sayede, sağlık göstergelerinin kümelerle arasındaki ilişki durumu test
edilmiştir. Analiz sonucunda, seçilen 12 sağlık göstergesinin 10’unda, kümeler
arasında anlamlı farklılık bulunmuştur.
Çalışmada, OECD ülkeleri sağlık göstergeleri bakımından dört kümeye
ayrılmıştır. Yapılan kümeleme ve diğer istatistiksel analizlerle OECD
ülkelerinin nasıl kümelendiği ve sağlık göstergeleri bakımından Türkiye’nin hangi
ülkelerle benzer olduğu ortaya konulmuştur. Türkiye, nispeten sosyo-ekonomik
durumu diğer ülkelere göre daha düşük olan İsrail, Meksika ve Şili ile birlikte
dördüncü kümede yer almıştır. Çalışmada ayrıca ülkelerde egemen olan finansman
modeli ile analiz sonucu ortaya çıkan kümeler arasında benzerlik olduğu
görülmüştür. Örneğin, dördüncü kümede yer alan ülkelerin tamamında
(Türkiye, Şili, Meksika, İsrail) egemen sağlık finansman modelinin zorunlu
sağlık sigortası (Bismarck Modeli) olduğu, buna karşın birinci kümede yer alan
Lüksemburg, Belçika ve Japonya hariç diğer 10 ülkenin tamamında egemen finansman
modelinin genel vergiler (Beveridge Modeli) olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık göstergeleri, OECD ülkeleri, kümeleme analizi

Kaynakça

• Akar, Sevda (2014), “Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Yönetim ve Ekonomi, 21(1), 311-322.
• Akın Ayşe ve Korkut Ersoy (2012), 2050'ye Doğru Nüfus Bilim ve Yönetim: Sağlık Sistemine Bakış, (İstanbul: TÜSİAD).
• Alpar, Reha (2013), Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler, (Ankara: Detay Yayıncılık, 4. Baskı).
• Alptekin, Nesrin ve Gözde Yeşilaydın (2015), “OECD Ülkelerinin Sağlık Göstergelerine Göre Bulanık Kümeleme Analizi ile Sınıflandırılması” İşletme Araştırmaları Dergisi, 7 (4): 137-155.
• Atabey, Selin Ertürk (2012), Sağlık Sistemleri ve Politikası, (Ankara: Gazi Kitabevi, Birinci Baskı).
• Barlas, Emin; Şantaş, Fatih ve Ahmet Kar (2014), “Türkiye’de Bölgesel Bebek Ölüm Hızlarının Sağlık Ekonomisi Perspektifinden Karşılaştırmalı Analizi,” International Conference on Eurasian Economies 2014.
• Blum, Henrik L. (1974), Planning for Health: Development and Application of Social Change Theory, (New York: Human Sciences Press).
• Canadian Institute for Health Informatin (2010), Making Sense of Health Indicators: Statistical Considerations, [https://www.usask.ca/sph/documents/Resources/Making%20Sense%20of%20Health%20Indicators], (12.12.2015).
• Çelebi, Kemal ve Serkan Cura (2013), “Etkinlik Göstergeleri Açısından Sağlık Sistemleri: Karşılaştırmalı Bir Analiz,” Maliye Dergisi, 164 (Ocak-Haziran): 47-67.
• Çelik, Halil Coşkun (2004), “Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemlerden Kümeleme Yöntemi ve Kronik Sigara İçiciler Üzerine Bir Uygulama”, Dicle Üniversitesi, Sağlık Bilimler Enstitüsü, Biyoistatistik Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Çelik, Halil Coşkun, ve Mustafa Kahyaoğlu (2007), "İlköğretim Öğretmen Adaylarının Teknolojiye Yönelik Tutumlarının Kümeleme Analizi", Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4): 571-586.
• Çelik, Şenol (2013), “Kümeleme Analizi ile Sağlık Göstergelerine Göre Türkiye’deki İllerin Sınıflandırılması”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14 (2): 175-194.
• Çelik, Yusuf (2012), Sağlık Ekonomisi, (Ankara: Siyasal Kitabevi, Birinci Baskı).
• Doğan, Nuri ve T. Oğuz Başokçu (2010), "İstatistik Tutum Ölçeği için Uygulanan Faktör Analizi ve Aşamalı Kümeleme Analizi Sonuçlarının Karşılaştırılması,” Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 1(2):65-71.
• Ergin, Işıl ve Hür Hassoy (2011), “Bebek Ölümlülüğünde Eşitsizlikler: Dünya ve Türkiye’deki Duruma Dair Bir Değerlendirme,” İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Dergisi, 1(3):98-104.
• Ersöz, Filiz (2008), “Türkiye ile OECD Ülkelerinin Sağlık Düzeyleri ve Sağlık Harcamalarının Analizi”, İstatistikçiler Dergisi, 2 (2008):95-104.
• Ersöz, Filiz (2009), “OECD’ye Üye Ülkelerin Seçilmiş Sağlık Göstergelerinin Kümeleme ve Ayırma Analizi ile Karşılaştırılması”, Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 29(6):1650-1659.
• Filiz, Yasemin (2010), Ekonomik Büyüme ve Sağlık Harcamaları İlişkisi, Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Finansman Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• First National Center (2007), Understanding Health Indicators. Ottawa: National Aboriginal Health Organization. Institute of Medicine of National Academies (2011), Indicators for Healthy People 2020 Letter Report, [https://iom.nationalacademies.org/~/media/Files/Report%20Files/2011/Leading -Health-Indicators-for-Healthy-People 2020/Leading%20Health%20Indicators%202011 %20Report%20Brief.pdf], (15.12.2015).
• İslamoğlu, A. Hamdi ve Ümit Alnıaçık (2013), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, (İstanbul: Beta Yayınları, 3.Baskı)
• İstanbulluoğlu, Hakan; Güleç, Mahir ve Recai Oğur (2010), “Sağlık Hizmetlerinin Finansman Yöntemleri”, Dirim Tıp Gazetesi, Sayfa 86-99.
• Karabulut, Kerem (1999), “Sağlık Harcamaları ve Göstergelerinin Karşılaştırılması”, Ankara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1): 139-152.
• OECD (2015a), OECD Database, [https://data.oecd.org/healthres/health-spending.htm], (20.11.2015).
• OECD (2015b), [http://www.oecdbetterlifei ndex.org/#,2015], (26.11.2015).
• Özgen, Nurettin ve Halil Coşkun Çelik (2008), “Üniversite Öğrencilerinin Coğrafya Dersine Yönelik Tutumlarının Kümeleme Analizi ile Belirlenmesi: Siirt Eğitim Fakültesi Örneği”, Marmara Coğrafya Dergisi, 17:67-78.
• Öztürk, Zekai ve Karakaş, Esma Tuğba (2015), “Avrupa Birliği’ne Üye Ülkelerde Sağlık Sistemleri Yönetim ve Organizasyon Yapısı Almanya, Fransa, İrlanda ve İngiltere Örnekleri,” Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 1(2): 39-59.
• Pekten, Ali (2006), “Genel Sağlık Sigortası Sistemi ve Getirdiği Yenilikler”, Sayıştay Dergisi, 61:119-138.
• Roberts, Marc J.; Hsiao, William Berman, Peter ve Michael R. Reich (2004), Sağlık Reformun Doğru Yapılması, Performans ve Hakkaniyetin Geliştirilmesi İçin Bir Kılavuz, (Ankara: Onur Matbaacılık Ofset Tanıtım Hizmetleri Ltd. Şti.).
• Romesburg, H. Charles (2004), Cluster Analysis for Researchers, (North Carolina: Lulu Press).
• Sargutan, Erdal (2006), Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri, (Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları).
• Schirnding, Yasmin Von (2002), Health in Sustainable Development Planning: The Role of Indicators, (Geneva: World Health Organization).
• Somunoğlu, Sinem (2012), “Sağlık Kurumları Yönetimi”, Sağlık-Sağlık Hizmetleri ve Türk Sağlık Sistemi, (Ed: Mehtap Tatar) Açık Öğretim Fakültesi Yayını, Eskişehir, 2-25.
• Şerefoğlu, Ökkeş Arslan (2007), Kahramanmaraş’ın Temel Sağlık Göstergeleri Açısından Türkiye ile Karşılaştırılması, Kahramanmaraş Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Projesi. The World Bank (2015), The World Bank Data, [http://data.worldbank.org/turkish], (15.09.2015).
• U.S. Centers for Disease Control and Prevention (2013), Community Health Assessment for Population Health Improvement: Resource of Most Frequently Recommended Health Outcomes and Determinants, Atlanta, GA: Office of Surveillance, Epidemiology, and Laboratory Services.
• Uçar, Nezihe (2014), “SPSS Uygulamalı Çok değişkenli İstatistik Teknikleri”, Kümeleme Analizi (Cluster Analysis), (Ed: Şeref Kalaycı), (Ankara: Asil Yayıncılık).
• World Health Organisation (2015b), World Health Organization Database,” [http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/], (15.11.2015).
• World Health Organization (2015a), 2015 Global Reference List of 100 Core Health Indicators, USA.
• Yaz, Hüseyin Fatih (2014), “Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemlerden - Kümeleme Analizi: SPSS ile Bir Uygulama,” [https://www.academia.edu/7276743/%C3%87ok_De%C4% 9Fi%C5%9Fkenli_%C4%B0statistiksel_Y%C3%B6ntemlerden__K%C3%BCmeleme_Analizi_SPSS_ile_bir_uygulama], (28.01.2016).
• Yıldırım, Hasan Hüseyin (2012), “Sağlık Sigortacılığı”, Sağlık Harcamaları ve Sağlık Finansmanı, (Ed: Hasan Hüseyin Yıldırım), Eskişehir, Açık Öğretim Fakültesi.
• Yurdadoğ, Vural (2007), “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Finansmanı ve Analizi,” Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1): 591-610.