Sanayi Devrimi’nden 21. Yüzyıla Batı Dünyasında Engellilik

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 91 - 122, 10.05.2017

Başak Işıl Çetin

Öz

Antik
Çağ ve Orta Çağ’da Batı dünyasında engellilere yönelik olumsuz zihniyet ve
uygulamalar kısmen Sanayi Devrimi’nden sonraki süreçte de devam etmiştir.
Sanayi Devrimi’nin getirdiği dramatik şartlar ve savaşlar engellilerin yaşam
koşullarını zorlaştırmıştır. Engelliliğin sosyal ve siyasi bir konu haline
gelmesi, engellilerin yasal hak sahibi olmaları ve korunmalarına yönelik köklü
değişimler ise ancak 20. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşmiştir. Bu çalışmanın amacı Sanayi Devrimi’nden 21. yüzyıla kadar Batı tarihinde
engelliliğe ve engellilik türlerine yönelik gerçekleşen gelişmeleri sistematik
bir biçimde ele alarak, uluslararası kuruluşlar, öz örgütlenme ve toplumsal
hareketler bağlamında değerlendirmektir. Çalışmadan çıkarılan temel sonuç;
geleneksel, tıbbi ve sosyal boyutlarıyla tasavvur edilen engelliliğin sosyal
boyut içerisinde ele alınması ile birlikte engelliliğe yönelik olumsuz tutum ve
uygulamaların da dönüşmeye başladığı yönündedir. Bu süreçte, insan haklarına ve
ayrımcılıkla mücadeleye yönelik faaliyetler ile toplumsal farkındalık ve
engelli aktivizmi, engellileri kuşatıcı gelişmeleri destekleyen unsurlar
olmuşlardır. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal politika, batı dünyası, sanayi devrimi, engelliler tarihi, kurumlar

Kaynakça

• ASPB (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı) (2014a), “Avrupa Birliği'nde Engellilere Yönelik Yasal Düzenlemeler”, [http://eyh.aile.gov.tr/mevzuat/uluslararasi-mevzuat/11-avrupa-birliginde-engellilere-yonelik-yasal-duzenlemeler], (17.07.2016).
• ASPB (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı) (2014b), “Avrupa Birliği ve Engellilik”, [http://eyh.aile.gov.tr/mevzuat/uluslararasi-mevzuat/14-avrupa-birligi-ve-engellilik], (17.07.2016).
• Akbulut, Süleyman (2012), “Gerçekten Eşit miyiz? Acı(ma), Zayıf Gör(me) ve Yok Say(ma) Ekseninde Engelli Ayrımcılığı”, Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar, (Derleyenler: Kenan Çayır ve Müge Ayan-Ceylan), (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları), 149-162.
• Akçalı, Şeyda (2015), Görme Engellilere Yönelik Tasarlanan Mekânların Erişilebilirlik Kapsamında İrdelenmesi: Görme Engelli Kütüphaneleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, FBE, İzmir.
• Atasü Topcuoğlu, Reyhan (2014), “1900-2000 Yılları Arasında Avusturya’da Engellilere Yönelik Sosyal Politika ve Sosyal Hizmetler: Medikal Modelden Sosyal Modele Geçiş”, Toplum ve Sosyal Hizmet, Cilt 25, Sayı 2, 127-144. Aydın, Emet Aynur (2011), Görme Engelli Üniversite Öğrencilerinin Bilgiye Erişim Sorunları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, SBE, Ankara.
• Barnes, Colin (2012), “Understanding the Social Model of Disability: Past, Present and Future,” Routledge Handbook of Disability Studies, (Ed: Alan Roulstone, Carol Thomas and Nick Watson), USA & Canada: Routledge, 12-29.
• Berkün, Sanem (2013), “Özürlüleri İstihdamında Ev Esaslı Tele Çalışma (Evde Tele Çalışma): Bursa İli Belediyelerinden Örnekler”, (Ankara: ÇASGEM Yayınları).
• Çapkın, Halit (2015), “Avrupa Birliği Politikaları Ekseninde Türkiye'de Engellilere Sunulan Özel Eğitim Hizmetleri”, [http://www.rehabilitasyon.com/action/makale/1/Avrupa_Birligi_Politikalari_Ekseninde_Turkiye39_de_Engellilere_Sunulan_Ozel_Egitim_Hizmetleri-9794], (10.07.2016).
• Çarkçı, Şule (2011), Engellilerin Mesleki Eğitimi ve İstihdamı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, SBE, İstanbul.
• Çelik, Elif (2016), “Onuncu Yılında Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin İnsan Hakları Sözleşmesi ve Sözleşme Ruhu,” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, 219-246.
• Demirci Akyol, Esra (2013), “Sultan II. Abdülhamid Döneminde Sosyal Politika Uygulamaları”, Sosyal Politika Çalışmaları, Yıl 13, Sayı 31, 33-47.
• Demirel, Fatih (2013), Osmanlı’da Sağır-Dilsiz ve Âmâların Eğitimi: Dilsiz ve Âmâ Mektebi, (İstanbul: İdel Kültür Yayıncılık).
• European Council (2000), “Nice 7-10 December 2000”, [http://www.europarl.europa.eu/summits/nice1_en.htm#V], (18.07.2016).
• Gökmen, Fatma (2007), “Türkiye’de Özürlü Haklarının Gelişimi”, Özveri Dergisi, T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Cilt 4, Sayı, 2, 1085-1106.
• Heyer, Katharina (2015), “Rights Enabled: The Disability Revolution, from the US, to Germany and Japan, to the United Nations”, (USA: University of Michigan Press).
• Jaeger, Paul T., Cynthia Ann Bowman (2005), “Understanding Disability: Inclusion”, Access, Diversity and Civil Rights, (USA: Praeger Publishers).
• Kimberlin, Sara E. (2009), “Political Science Theory and Disability”, Journal of Human Behavior in the Social Environment, 19, 26-43.
• Kolat, Serkan (2009), Avrupa Birliği Sosyal Politikası Çerçevesinde Özürlülere Yönelik Ayrımcılıkla Mücadele ve Türkiye’deki Yansımaları, Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık ÖZÜDA, Ankara.
• Koray, Meryem (2007), “Sosyal Politikanın Anlamı ve İşlevini Tartışmak….”, Çalışma ve Toplum, 2007/4, 19-56.
• Kökkaya, Zeynep (2006), Avrupa Birliği Yolunda Türkiye’de Özürlü İnsanların Ekonomik ve Sosyal Hakları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilgi Üniversitesi, SBE, İstanbul.
• Köse, Hasan (2014), “Kronolojik Engelli Tarihi ve Eğitimi”, Engelliler Eğitiminin Tarihsel Gelişimi, (İstanbul: İstanbul MEB Yayınları), 56-100.
• Kurt, Onur (2012), “Yetersizlik Türleri-I”, Özel Gereksinimli Bireyler ve Bakım Hizmetleri, (Derleyen: Elif Tekin-İftar) (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları), 22-45.
• Leenen, David (2013), “Governing the Cripple(s)”, The Imperfect Historian: Disability Histories in Europe, (Ed: Sebastian Barsch, Anne Klein and Pieter Verstraete) Frankfurt: Peter Lang GmbH, 95-112.
• Linton, Simi (1998), Claiming Disability: Knowledge and Identity, (New York: New York University Press).
• Meşe, İlknur (2014), “Engelliliği Açıklayan Sosyal Model Nedir?”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Yıl 14, Sayı 33, 79-92.
• Özgökçeler, Serhat ve Yusuf Alper (2010), “Özürlüler Kanunu’nun Sosyal Model Açısından Değerlendirilmesi”, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 33-54.
• Pristley, Mark (2011), “Engellilik”, (Çev. O. Can Taştan), Sosyal Politika: Kurumlar ve Uygulamalar, (Ed: Pete Alcock, Margaret May and Karen Rowlingson), (Ankara: Siyasal Kitabevi), 521-530.
• Roulstone, Alan and Simon Prideaux (2012), Understanding Disability Policy, (UK: The Policy Press and the Social Policy Association).
• Sağlamtunç, Tülin (2010), “Görme Engelliler ve Kütüphanecilik Hizmetleri”, Bilgi Dünyası, Cilt 11, Sayı 1, 178-191.
• UN (United Nations) News Centre (2008), “Landmark UN Treaty on Rights of Persons with Disabilities Enters into Force”, [http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=26554&Cr=disab&Cr1=#.V5CRXNJ974w], (15.07.2016).
• Whitfield, Peter (2008), Batı Biliminde Dönüm Noktaları: Tarih Öncesi Dönemlerden Atom Çağına, (Çev. Serdar Uslu), (İstanbul: Küre Yayınları).
• Yazan, Ümit Meriç (1996), “Sosyolojik Açıdan Özürlüler”, M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı 8, 269-281.
• Zastrow, Charles (2013), Sosyal Hizmete Giriş, (Çev. Ed. Durdu Baran Çiftçi), (Ankara: Nika Yayınları).