About Some Problems on “Idiom Transfer from Turkish Spoken” In Kyrgyzstan to Turkish Spoken in Turkey with an Example of the “Epic of Manas” Novel

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 35, 707 - 722, 31.07.2018

Elnura Süyünbek Kızı Kerime Üstünova

https://doi.org/10.21550/sosbilder.413479

Öz

Language and
literature studies accelerated between the Turkish dialects with the
dissolution of the USSR lead to discussion of important matters for the Study
of Turkishness. Up to this date, there are many simultaneous and concurrent
researches to have done. Some of them are about transferring literary works
from one dialect to another. By text transfers between the dialects, both the
translation problems are pointed out and general language features and
vocabulary are examined with comparative methods. Among studies on vocabulary,
idiom transfer has a vital importance. It is observed that it is topical
especially in postgraduate studies. Although there are some studies about this
matter, it cannot be said that enough studies have been done for each dialect.
In this study, examining a novel translated from Turkish spoken in Kyrgyzstan
to Turkish spoken in Turkey the problems in idiom transfer has been pointed
out. The common and different utterances in idiom transfer were identified by
matching the phrases in the novel; attempts were made to determine the reasons
for the emerging problems.

Anahtar Kelimeler

Turkish spoken in Kyrgyzstan, Turkish spoken in Turkey, idiom, transfer

KIRGIZ TÜRKÇESİNDEN TÜRKİYE TÜRKÇESİNE DEYİM AKTARMADAKİ BAZI SORUNLAR ÜZERİNE “MANAS DESTANI” ROMANI ÖRNEĞİYLE

Öz

SSCB’nin dağılmasıyla Türk Dilleri arasında
hızlanan dil ve edebiyat çalışmaları Türklük bilimi için önemli konuların ortaya
atılıp tartışılmasına yol açmıştır. Bugüne kadar gerek eş zamanlı gerek art zamanlı
pek çok araştırma yapılmıştır. Bunların bir kısmı da edebi eserlerin bir yazı
dilinden ikinci bir yazı diline aktarımına yöneliktir. Türk Dilleri arasında
gerçekleştirilen metin aktarımıyla bir yandan çeviri sorunlarına dikkat
çekilirken bir yandan da genel dil özellikleriyle söz varlığını içeren konular,
karşılaştırmalı yöntemlerle incelenmektedir. Söz varlığına yönelik çalışmalar
içinde deyim aktarımı, özel bir konuma sahiptir. Özellikle lisansüstü çalışmalarda
güncelliğini yitirmediği gözlenmektedir. Konuyla ilgili çalışmalar olmakla
birlikte her yazı dili için yeterince çalışıldığı söylenemez. Bu çalışmada,
Kırgız Türkçesinden Türkiye Türkçesine çevrilen bir romandan hareketle deyim
aktarmadaki sorunlar üzerinde durulmuştur. Romandaki deyimler eşleştirilerek
deyim aktarmadaki ortak kullanımlar, farklı kullanımlar saptanmış; ortaya çıkan
sorunların gerekçeleri belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kırgız Türkçesi, Türkiye Türkçesi, deyim, aktarma

Kaynakça

• Abdiyev, Taalay (2008). Kotormotaanuu İlimine Kirişüü. Bişkek.
• Aktaş, Tuğba (2015). “Deyimlerde Yalancı Eş Değerlik: Tatar Türkçesi-Türkiye Türkçesi Örneği”. Turkish Studies. C. 10, S. 4, s. 1-16.
• Aksoy, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1. Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• Aksoy, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü II. Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• Alibekova, Jazira (2012). “Çalıkuşu” Romanındaki Deyimleri Kazakçaya Aktarma Yöntemleri”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 48, s. 41-50.
• Alkan, Hanife (2012). “Lehçeler Arası Aktarmalarda Yalancı Eş Değerler Sorunu (Türkiye Türkçesi-Özbek Türkçesi-Yeni Uygur Türkçesi Fiil Örneği)”. Turkish Studies. C. 7, S. 4, s. 671-688.
• Amanova, Lola (2014). “Türkiye Türkçesindeki Deyim ve Atasözlerin Özbek Türkçesine Aktarma Problemi”. TSA, S. 18. s. 167-177.
• Cengiz, Mustafa (2016). “Türkmen Türkçesi ile Türkiye Türkçesindeki Deyimlerde Görülen Yalancı Eş Değerler”. International Journal of Humanities and Education, C. 2, S. 4, s. 208-248.
• Cusupov, Keneş (1995). Manas. Bişkek: Kırgızpoligrafkonbinatı Yayınları.
• Direkci, Bekir ve Mevlüt Gülmez (2012). “Güney Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eş Değerler”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 32, s. 133-154.
• İlker, Ayşe (1999). “Lehçeden Lehçeye Aktarma Üzerine Bazı Düşünceler”. 3. Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı 1996, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 678, s. 553-560.
• Kara, Mehmet (2009). “Lehçeler Arası Aktarmalarda Temel Sorunlar”. Turkish Studies. C. 4, S. 4, s. 1056-1082.
• Komissarov, Vilen, Naumoviç, (2001). Teoriya Perevoda (Lingvistiçeskiye Aspektı). Moskva: Bısşaya Şkola.
• Kuçkina, Sofia (2016). “Perevodçeskiy Aspekt İzuçeniya Frazeologizmov v Angliyskon i Russkon Yazıkah”. V. Mecdunarodnaya Nauçnaya Konferensiya Molodıh Uçennıh 2016, Ural’skiy Federal’nıy Universitet, s. 181-188.
• Mohammed, Abdelghafour (2017). Necip Mahfuz’un Sersera Fevka’n-Nȋl “Nil Üstünde Gevezelik” Adlı Eserinde Arapça-Türkçe Çeviride Kalıplaşmış İfadelerin Aktarım Bakımından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Osmonova, Cüzökan-Konkobayev ve Kadıralı-Caparov, Şeralı. (2001). Kırgız Tilinin Frazeologizmder Sözdügü. Bişkek: KTMU Yayınları.
• Tarakov, Anuar, Sauatoviç (2014). “Frazeologizmder cane Olardın Audarılu Erekşelikteri”. V. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi: TUDOK, (23-24 Haziran), İstanbul: G. M. Matbaacılık ve Tic. A. Ş. s. 61-69.
• Uğurlu, Mustafa (2002). “Kırgız ve Türkiye Türkçesi Arasında Bire Bir Kelime Eş Değerliği. “Camiyla” Romanındaki Meseleler Üzerine”. Scholarly Depth and Accuracy. A Festschrift to Lars Johanson, Yay: Nurettin Demir-Fikret Turan, s. 389-401.
• Uğurlu, Mustafa (2007). “Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği”. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II (24-29 Eylül 2000), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 856 / II, s. 1863-1870.
• Uğurlu, Mustafa (2011). “Lehçe İçi Aktarmada “Yalancı Eş Değerlik”. Icanas. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (International Congress of Asian and North African Studies), s. 1877-1890.
• Uğurlu, Mustafa (2012). “Türk Lehçeleri Arasında Benzer Kelimelerin Eş Değerlik Durumu”. Turkish Studies. C. 7, S. 2, s. 215-222.
• Usta, Çiğdem. (2008). “Lehceden Lehceye Aktarma Sorunlarına Ek: İmla ve Noktalama Hataları”. Turkish Studies. C. 3, S. 6, s. 668-691.
• Yusuf, Keneş (2017). Manas Destanı. Çev. Fikret Türkmen ve Alimcan İnayet. Ankara: Bengü Yayınları.
• Yusyf, Berdak (2007). “Türkçede ve Özbekçede “Yalancı Eş Değerler””. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II, Ankara, TDK yayınları: 856/II, s. 2083-2088.
• Yüksel, Zühâl (2015). “Türkiye Türkçesi ile Kırım Türkçesi Arasında Yalancı Eş Değerler”. X. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, (Saraybosna 28 Eylül-1 Ekim 2015), Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 91-95.
• Zal, Ünal (2009). “Türk Lehçeleri Arasında Aktarma Meseleleri ve “İki Ağaç” Şiir Üzerine”. Gazi Türkiyat Dergisi, S. 5, s. 431-455.