Sağlık Yönetimi Kapsamında Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: MENA Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi

Yıl 2018, Cilt: 26 Sayı: 37, 33 - 55, 31.07.2018

Deniz Güven Türker Şimşek Ahmet Güven

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2018.03.02

Cited By: 4

Öz

Anahtar Kelimeler

Kamu Sağlık Harcamaları, Ekonomik Büyüme, Havuzlanmış Regresyon Modeli, Panel Veri Analizi, MENA

The Impact of Health Expenditures on Economic Growth in Health Management: A Panel Regression Analysis on MENA Countries

Öz

One of the most important aspects of health care is health spending. It is thought that the medical care expenditures made to meet people 's health expectancy will contribute to positive growth in economic growth by developing human capital. With the increasing importance of human capital, it seems that expenditures made according to subjects such as culture, education and health have been greatly expanded in order to rate those related to economic growth. While there were a number of findings in these studies that health spending in developing countries affected economic growth positively, developing countries tried to examine whether there was an effect in the countries in the group. For this purpose, a test was carried out in the MENA country for the period 2000 - 2015, based on the panel data analysis method for economic growth of health expenditures. According to the results of the analysis on the economic growth of expenditures for health in MENA countries, it has been found to have a negative effect. In addition, infant mortality rate and expectation of life in birth have reached to positive effect by economic growth.

Anahtar Kelimeler

Public Health Expenditures, Economic Growth, Pooled Regression Model, Panel Data Analysis, MENA

Kaynakça

• Acar, A. ve Yeğenoğlu, S. (2006). “Sağlık Ekonomisi Perspektifinden Farmakoekonomi”. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 26(1), ss.39-55.
• Akalın, H. E. (1995). “Sağlık Ekonomisi: Genel Tanımlar, Antibiyotik ve Kemoterapi”. Ankem Dergisi, 9(3), ss. 233-235.
• Akar, S. (2014). “Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yönetim Ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), ss.311-322.
• Akdur, R. (2016). Piyasacı Sağlık Politikası Uygulayan Ülkelerde Sağlık Harcamaları Neden Daha Yüksektir. www.Utopya_Sağlık_Harcamaları_Ra Pdf, Erisim: 20.02.2016.
• Akın C. S. (2007). Sağlık ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye’de Sağlık Sektörü Ve Harcamaları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Akıncı, A. ve Tuncer, G. (2016). “Türkiye'de Sağlık Harcamaları İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki”. Sayistay Dergisi, (102).
• Akıncı, G. Y., Akıncı, M., Yılmaz, Ö. (2014). “Finansal Kalkınma Sürecinin Ar-Ge Harcamaları Üzerindeki Etkisi: Schumpeter Haklı mıydı?”. Maliye Dergisi. 166(1), Ocak-Haziran, ss.56-74.
• Akram, N. (2009). “Short Run And Long Run Dynamics Of Impact Of Health Status On Economic Growth Evidence From Pakistan”. Munich Personal Repec Archive (Mpra) Papers, No. 15454.
• Arı, A., Zeren, F. (2011). “CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Analizi”. Celal Bayar İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi. 18(2), ss.37-47, Manisa.
• Arıcı, K. (1999). Sosyal Güvenlik. Tes-İş Eğitim Yayınları, Sargın Ofset, Ankara.
• Atalay, S. (2004), Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Yerelleştirme Politikaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, TODAİE, Ankara.
• Atilgan, E., Kilic, D., & Ertugrul, H. M. (2017). “The Dynamic Relationship Between Health Expenditure And Economic Growth: is The Health-Led Growth Hypothesis Valid For Turkey?”. The European Journal Of Health Economics, 18(5), 567-574.
• Atun, R. and Fitzpatrick, S. (2005). Advancing Economic Growth: investing in Health. A Summary Of The issues Discussed At A Chatham House Conference Held.
• Aydemir, C. ve Baylan, S. (2015). “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), ss.417-435.
• Aytun, C. (2012). Enformasyon ve Telekomünikasyon Teknolojilerinin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat ABD.
• Baird, S., Friedman, J., & Schady, N. (2011). “Aggregate Income Shocks And Infant Mortality In The Developing World”. Review Of Economics And Statistics, 93(3), 847-856.
• Baldemir, E. ve Keskiner, A. (2004). “Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ss:44-59
• Baltagi, B. H. (2005). Econometric Analysis Of Panel Data. 3rd Ed., John Wiley And Sons Ltd.
• Baytar, R. A. (2012). “Türkiye ve BRIC Ülkeleri Arasındaki Ticaret Hacminin Belirleyicileri: Panel Çekim Modeli Analizi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 21(1),403-424.
• Bekir, M. (2003). Türkiye’nin Sağlık Sorunları- Cumhuriyet Döneminde Sağlık Reformları. Ankara.
• Bekmez, S., ve Destek, M. A. (2015). “Savunma Harcamalarında Dışlama Etkisinin İncelenmesi: Panel Veri Analizi”. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi. 3(2).
• Bhargava, A, Jamison, D T. and Lau, L. (2000). Modeling The Effects Of Health On Economic Growth. Gpe Discussion Paper Series, 33,1-33.
• Bilman, A. S. (2014). Ticari Açıklık Büyüme Etkileşimi: Panel Veri Analizi ve Ülkelerarası Karşılaştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat ABD İktisat Programı.
• Bloom, D. E. and Canning, D., (2000). The Health And Wealth Of Nations, Science’s Compass, Policy Forum: Public Health, 287(1), 1207–1209.
• Bloom, D. E. and Sachs, D. (1998). Geography, demography and economic growh in Africa, Brookings Papers on Economic Activity, No.2.
• Brempong, K.G. ve Wilson, M. (2003). “Health Human Capital And Economic Growth in Sub-Saharan African And OECD Countries”, The Quarterly Review Of Economics And Finance, 1-25.
• Brenner, M. H. (2005). “Commentary: Economic Growth Is The Basis Of Mortality Rate Decline In The 20th Century—Experience Of The United States 1901–2000”. International Journal Of Epidemiology, 34(6), 1214-1221.
• Bulutoğlu, K. (1977). Kamu Ekonomisine Giriş. Temat Yayınları. İstanbul.
• Bulutoğlu (2001). Kamu Ekonomisine Giriş. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Can, A. ve İbicioğlu, H. (2008), “Yönetim ve Yöneticilik Yönünden Üniversite Hastanelerinin Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi, İİBF Dergisi, 13(3)
• Ceylan, A. (2017), “Sağlık Yönetimi”, http://www.dicle.edu.tr/Contents/88edde95-a480-42a3-a14b-10c5fc58d0fb.pdf, (17.08.2017).
• Chakraborty, S. (2003). “Endegoneous Lifetime And Economic Growth”. Journal of Economic Theory, 1-18.
• Çalışkan, Ş., Karabacak, M., ve Meçik, O. (2013). Türkiye’de Sağlık-Ekonomik Büyüme İlişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37,123-130.
• Çetin, M. ve Ecevit, E. (2010). “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi”. Doğuş Üniversitesi Dergisi. 11(2), 166-182.
• Çimen, M. (2010). “Sağlık Yönetimi ve Sağlık Yönetim Eğitimi”. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 136-139.
• Dormont, B., Martins, J.O., Pelgrin, F., ve Suhrcke M., (2008). Health Expenditures, Longevityand Growth, Ix European Conference Of The Fondazione Rodolfo Debenedetti On “Health, Longevity And Productivity” Limone Sul Garda , 26 May, 2007.
• Ecevit, E. and Çiftci, F. (2008). The Relationship Between Health And Economic Growth İn Terms Of Cointegration And Causality Tests: The Case Of Turkey, 1960-2005, International Sustainable Development Strategies. Baie Mare North University, 17-19 September.
• Erataş, F., Nur, H. B., Özçalık, M. (2013). “Feldstein-Horioka Bilmecesinin Gelişmiş Ülke Ekonomileri Açısından Değerlendirilmesi: Panel Veri Analizi”. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt: 3(2),18-33.
• Göçer, İ. (2013). “Seçilmiş OECD Ülkelerinde Bütçe Açıklarının Sürdürülebilirliği: Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Panel Eş-Bütünleşme Analizi”. Journal of Yaşar University. 30(8), ss. 5086-5104.
• Göleksiz, M.ve Alagöz, M. (2012). İktisadi Büyüme Olgusuna Ekonometrik Bir Yaklaşım: "BRIMCH" Ülkeleri ve Türkiye Örneği. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 24(1), 121-148.
• Greene, William H (2003). Econometric Analysis. Prentice Hall, Fifth Edition, ABD.
• Grossman, M. (1999). The Human Capital Model of Demand for Health. NBER, Working Paper, No: 7078, 1-100.
• Gül, E. ve Ergün, H. (2012). “Gelişmiş ve Azgelişmiş Ülkelerde Ekonomik Büyüme Dinamikleri: Bir Panel Veri Analizi”. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi. Cilt: 4(1).127-136.
• Gülcan, M. C. (2008). Kamu Harcamaları İçinde Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Yeri, Ekonomik Etkileri ve Türkiye Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Gülmez, A. ve Yardımcıoğlu, F. (2013). “BRICS Ülkeleri ile Türkiye'nin Ekonomik Büyümesinde Ulusal ve Yabancı Tasarrufların Etkisi: Panel Veri Analizi”. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 14(1).47-68.
• Güriş, S. ve Yılgör, M. (2008). OECD Ülkelerinde Bütçe Açıkları ve Dış Ticaret Açıkları Arasındaki İlişki: Panel Veri İle Nedensellik Analizi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi. Cilt: 15(2).773-783. https://www.pydb.saglik.gov.tr/default.aspx?menuTnm=176&sayfa0SDSGRP, Erişim Tarihi: 12.05.2017. Judge, George G. vd. (1985). The Theory and Practice of Econometrics.Wiley, Second Edition, ABD.
• Kar, M., Ağır, M. (2003). Human Capital And Economic Growth İn Turkey: Causality Test. II National Information, Economy And Management Congress Announcement Book, Derbent- İzmir.181-190.
• Kar, M., ve Taban, S. (2003) “Kamu Harcama Çeşitlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri”, Ankara Üniversitesi, SBF Dergisi, 58(3).
• Karagül, M. (2002). Beşeri Sermayenin İktisadi Gelişmedeki Rolü Ve Türkiye Boyutu. Anıt Matbaa, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 37, Ankara. Karagül, M (2003). “Beşeri Sermayenin Ekonomik Büyümeyle İlişkisi ve Etkin Kullanımı”. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi,5 (1), 79-90.
• Kelly, T.Ross (1997). Public Expenditures And Growth”, Journal Of Development Studies. 34(1), 6084.
• Kitapçı, C. (1993), Türkiye’de Sağlık Yönetimi (Sorunlar ve Çözüm Önerileri), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Knowles, S., Owen, D. P. (1995). Health Capital and Cross-country Variation in per Capita in the Mankiw-Romer-Weil Mode. Economics Letters, Cilt 48(1). 99-106.
• Kök, R., Şimşek, N. (2009). Panel Veri Analizi. <Www.Deu.Edu.Tr/ Userweb/Recep.Kok/ Dosyalar/Panel2.Pdf>, Erişim Tarihi: 20.04.2017.
• Lucas, Robert E. (1988). On the Mechanics of Economic Development. Journal of Monetary Economics, 22(1), 3-42.
• Lusting, N. (2004). “Investing İn Healthforeconomicdevelopment. 1st ed., Mexico.
• Mankıw, N.G., Romer, D., Weıl, D.N. (1992). A Contribution to the Empirics of Economic Growth”. Quarterly Journal of Economics, Cilt 107, ss. 407-437.
• Mazgit, İ. (1998). Ekonomik Kalkınma Sürecinde Türkiye’de Sağlık Sektörünün Yeniden Yapılanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• McDonald, S. ve Roberts, J. (2002). Growth And Multiple Forms Of Human Capital in An Augmented Solow Model: A Panel Data investigation. Economic Letters, 74(1), 271-276.
• Mushkin, S. J. (1962). Health as an Investment. The Journal of Political Economy, 70(5).
• Nargeleçekenler, M. (2011). “Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı İlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz”. Business and Economics Research Journal. Vol: 2(2).165-184.
• Ngangue, N., and Manfred, K. (2015). The impact Of Life Expectancy On Economic Growth in Developing Countries. Asian Economic And Financial Review, 5(4), 653–660.
• Özbay, H. (2007). Sağlık Hizmetleri Sistemi”, Türkiye’de Sağlığa Bakış. T.C.Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Yayınları, Yayın No: 12, Ankara.
• Özer, M., ve Biçerli, K. (2003). Türkiye’de Kadın İşgücünün Panel Veri Analizi. AÜ SBE Dergisi,3(1).
• Özkara, Y. (2006). Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Hasta Memnuniyetinin Sağlık Ekonomisindeki Yeri Ve Önemi: Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Öztek, Z. (2001). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri. Yeni Türkiye Dergisi, Sağlık Özel Sayısı 1(7).
• Reinhart, V.R. (1999). Death And Taxes: Their İmplications For Endogenous Growth. Economics Letters, 92(1), 339-345.
• Romer, Paul M. (1986). Increasing Returns and Long-Run Growth. Journal of Political Economy, 94(5), 1002-1037.
• Sab, R. Ve Smıth, S. (2001). Human Capital: International Evidence. IMF Working Paper, 32(1),2-33.
• Sağlık Bakanlığı 2016 Faaliyet Raporu (2017). Yayın No:1063, Ankara., https://sgb.saglik.gov.tr /index.php?lang=tr&page=177. Erişim tarihi:20.04.2017.
• Sağlık Bakanlığı Sağlıkta Dönüşüm Programı, 2013. (2014). Sağlık İstatistikleri Yıllığı,. Sosyal Güvenlik Kurumu. Ankara.
• Sağlık Bakanlığı, (2016). www.Saglik.Gov.Tr, Erişim Tarihi:21.09.2016.
• Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2015 (2017). Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2015, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Yayın No: 1054, Ankara., http://www.saglikistatistikleri.gov.tr /dosyalar/SIY_2015.pdf, Erişim Tarihi:19.04.2017.
• Sayılgan, G. ve Süslü, C. (2011). Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türkiye ve Gelişmekte Olan Piyasalar Üzerine Bir İnceleme. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar. 5(1).73-96.
• Schumpeter JA. Capitalism, Socialism and Democracy. (1975). New York: Harper, [orig. pub. 1942], 82–85.
• Selim, S., Uysal, D., ve Eryiğit, P. (2014). “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi”. Niğde Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 13-24.
• Sorkin, A.L. (1977). “Health Economics in Developing Countries, Lexington, Ma: Lexington Books.
• Strauss, J. and Thomas, D. (1998). Health, Nutrition And Economic Development”. Journal Of Economic Literature, 36(1), 766-817.
• Şimşir, N.C., Çondur, F., Bölükbaş M., Alataş, S. (2015). “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar , 52( 604).
• Taban, S. (2006). “Türkiye‟de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi”. Sosyo Ekonomi,2(4).31-46.
• Taban, S. ve Kar, M. (2004). Kalkınma Ekonomisi. Ekin Kitabevi, Bursa.
• Taban, S. (2004) . “Türkiye’de Sağlık Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Testi”, 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi Ve Yönetim Kongresi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Taş, N., Hepşen, A., Önder, E. (2013). “Analyzing Macroeconomic Indicators of Economic Growth using Panel Data”. Journal of Finance and investment Analysis. 2(3).41-53.
• Tatoğlu, F. Y. (2012). Panel Veri Ekonometrisi Stata Uygulamalı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Temiz, D. Ve Korkmaz, S. (2007). Türkiye’de Sağlık Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1965- 2005”, TUIK 16’ncı İstatistik Araştırmaları Sempozyumu, Ankara,266-278.
• Tezel, Y. S. (1989). İktisadi Büyüme, Ankara.
• Tıraşoğlu, M. ve Yıldırım, B. (2012). Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Ejovoc: Electronic Journal Of Vocational Colleges, 2(2).
• Tokalaş, S. (2006). Kamu Sağlık Hizmetlerinin Satın Alınması. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tokat, M. (2008). Sağlık Ekonomisi”, Sky 724 Sağlık Ekonomisi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tokat (1994). Sağlık Ekonomisi. Seçim, H. (Ed.), Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 793, Eskişehir.
• Turhan, M., ve Taşseven, Ö. (2010). “Yönetim Fonksiyonlarının Uygulandığı Alanlarda Ortaya Çıkan Hata Değerlerinin Oluşturduğu Yeni İlişkilerin Panel Veri Modelleri İle İrdelenmesi”. Ekonometri Ve İstatistik E-Dergisi, (11), 128-153.
• Uçak, S. (2010). Sürdürülebilir Kalkınma Bağlamında Alternatif Enerji ve Enerji Üretimi - Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat ABD İktisat Politikası Programı.
• Urhan, B. ve Etiler, N. (2011). Sağlık Sektöründe Kadın Emeğinin Toplumsal Cinsiyet Açısından Analizi. Çalışma Ve Toplum, 2(29).191-215.
• Williams A. (1987). Health and Economics, “Introduction”, London UK, Mac Millian, s.xi
• Yeğinboy, E. Y. (1993). Ulusal Düzeyde Sağlık İşletmelerinin Değerlendirilmesi. Sağlık Hizmetleri ve İşletmeleri Serisi: 1”, Doğruluk Matbaacılık, İzmir.
• Yetkiner, İ. H. (2006). “Sağlık ile Büyüme, Ekonomi, İşletme”. Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Bilimleri Dergisi, 6(2).
• Yıldırım, S. (1994). “Sağlık Hizmetlerinde Harcama Ve Maliyet Analizi”, Uzmanlık Tezi. Dpt Yayınları No: 2350, Ankara.
• Yıldırım (2009). Kurumsal İktisat Bağlamında Ülkeler Arası Büyüme Farklılıklarının Panel Veri Analizi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat ABD.
• Yumuşak, İ. G., ve Yıldırım, D. Ç. (2009). “Sağlık Harcamaları İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme”. Bilgi Ekonomisi Ve Yönetimi Dergisi, 4(1).