Agricultural Mechanization Movement in Democratic Party Era and its Results

Yıl 2014, Sayı: 31, 61 - 80, 01.08.2014

Sevilay Özer

Öz

Studies on the use of modern agricultural devices and machines in agriculture, which had started at the beginning of Republic, gained a great speed with the effect of Marshall Plan. Democratic Party, which associated the development of country directly with the development of village and villagers, had come to power in 1950 and gave great importance to agricultural mechanization movement between 1950 and 1960 in order to ensure villagers cultivate with modern techniques. Investments in this field brought results in a short time, cultivated areas expanded and production increased. Besides these, commercial investment, which increased with the use of tractor in villages, developed for the benefit big farmers while agricultural workers, partners that make subsistence farming, tenant farmers etc. were stuck in a difficult situation; because while landlords needed them before, with the agricultural mechanization, their hand power in agriculture were no more needed. So, there were many villagers all around Anatolia, who were fired from their villages, who became unemployed and who had no land. As a natural result of this situation, rural-urban migration movement started. Another factor that triggered migration movement was the increase in rural-urban relations which –again- started with * Bu makale Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalında tamamlanan “Demokrat Parti’nin Köylü Politikaları 1946-1960” isimli doktora tezinin III. bölümünde (Demokrat Parti İktidarının Tarım ve Hayvancılık Alanındaki Köylü Politikaları) yer alan Tarımda Makineleşme Hareketi ve Sonuçları başlıklı kısmın gözden geçirilmiş halidir.** Yrd. Doç. Dr. Cumhuriyet Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, e-mail: [e-mail] mechanization movement. Villagers, whose production volume exceeded family business, had to bring their products to the markets in cities and small towns, while many sellers went to villages in order to buy crops. Exchange economy started with agricultural mechanization in villages and some new trade circles emerged. In this paper, it will be attempted to analyze agricultural mechanization movement in Democratic Party era with the help of archive documents, statistical data and periodicals and results will be presented.

Anahtar Kelimeler

Democrat Party, Village, Villager, Agricultural Mechanization Movement, Migration

Demokrat Parti Dönemi Zirai Makineleşme Hareketi ve Sonuçları

Öz

Ülkenin kalkınmasını köy ve köylünün kalkınması ile birebir ilişkilendiren Demokrat Parti 1950 yılında iktidara gelmiş ve 1950-1960 yılları arasında köylü halkın modern usullerle ekip biçmesini sağlamak adına zirai makineleşme hareketine büyük önem vermiştir. Marshall Planı’nın da etkisiyle söz konusu alanda yapılan yatırımlar kısa süre içerisinde meyvesini vermiş, tarım alanları genişlemiş, üretim artmıştır. Bunların yanı sıra traktörün köylere girişi ile büyüyen ticari tarım büyük çiftçiler lehine gelişmiş tarım emekçisi ve geçimlik tarım yapan ortakçılar, yarıcılar vb. zor durumda kalmışlardır. Çünkü makineleşmeden önce topraklarını köylü halka işleten beyler, ağalar tarımda makineleşme hareketi ile birlikte köylülerin kol kuvvetine ihtiyaç duymaktan kurtulmuşlardır. Böylece Anadolu’nun pek çok yerinde köylerinden kovulmuş toprağı olmayan işsiz kalmış köylüler ortaya çıkmıştır. Bu durumun doğal bir sonucu olarak da köyden kente göç hareketi başlamıştır. Göç hareketlerini tetikleyen bir diğer faktör de zirai makineleşme hareketi ile birlikte köy ve şehir münasebetlerinin artmasıdır. Üretim hacmi aile işletmesinin üstüne çıkan köylü, ürününü şehir ve kasaba pazarlarına getirmek durumunda kalmış, diğer taraftan ise birçok alıcının mahsul satın almak için köye geldiği görülmüştür. Zirai makineleşmenin köye girmesi ile köyde mübadele ekonomisi başlamış ve bazı yeni iş sahaları da açılmıştır. Bu makalede Demokrat Parti Dönemi zirai alandaki makineleşme hareketi, arşiv belgeleri, istatistiki veriler ve süreli yayınların da katkısıyla incelenerek sonuçları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Köy, Köylü, Zirai Makineleşme Hareketi, Göç

Kaynakça

• I. Resmi Yayınlar Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA., Dosya. E4, Fon Kodu: 30.1.0, Yer No: 61.677.22 BCA.,Dosya.E12 Fon Kodu: 30.1.0, Yer No: 80.508.9. BCA., Dosya. E8, Fon Kodu: 30.1.0, Yer No: 74.471.17. Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (Zabıt Ceridesi) TBMM TD., D.9., C.6, T.1, 57. Birleşim (28.3.1951).
• TBMM TD., D. 9, C.25, T.4, 4. Birleşim (13.11.1953).
• TBMM ZC., D.11, C.12, İ.3, 49. İnikat (27.2.1960). II. Gazeteler
• Demokrat Köylü, “Zirai Alet İmalatına Hızla Devam Ediliyor”, 12 Eylül 1956.
• Milliyet, “Başvekil İktisadi Vaziyetimizi İzah Etti”, 20 Şubat 1953, “Zirai İstihsal Sahamız Her Yıl Daha Genişliyor”, 13 Nisan 1953, “Türkiye’de Zirai İnkişaf”, 15 Mart 19
• Ulus, “Zirai Donatım Kurumu Çiftçilere Ziraat Alet ve Malzeme Dağıtmaya Devam Ediyor”, 8 Mayıs 1943, “Çukurova’da 1500 Traktör Çalışıyor”, 17 Nisan 1950. “Köylü, Yol, Köprü, D.D.T. İstiyor”, 14 Nisan 1952, “Traktörlerin Parça İşi Istırap Mevzuu Oldu”, 14 Eylül 1953, 13 Ekim 1953, “Traktörlerimiz İşe Yaramaz Halde”, 26 Mart 1956.
• Zafer, “Çukurova’nın Ziraat Savaşı”, 3 Kasım 1950, “Zirai Sahada Seferberlik”, 17 Nisan 1952, “Tarım Sahasında Müspet Çalışmalar”, 24 Ağustos 1952, “Traktör Ziraat İşçisini Aylak Mı Bıraktı?”, 3 Mayıs 1953, “Zirai Sahada Son Gelişmeler”, 28 Ağustos 1953, “Türkiye’deki İktisadi Kalkınma Övülüyor”, 14 Şubat 1954.
• III. Kitap ve Makaleler 50 Yılda Türk Sanayi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ankara 1973.
• ABADAN, Yavuz “Köylerimizin Kalkınması”, Cumhuriyet, 9 Temmuz 1944.
• ACAR, Yalçın, Tarihsel Açıdan Türkiye Ekonomisi ve İzlenen İktisadi Politikalar (1923-1963), Uludağ Üniversitesi Basımevi 1991.
• AHMAD, Feroz ve Bedia Turgay Ahmad, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayını, 1976.
• AHMAD, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Kaynak Yayınları, İstanbul 2006.
• AKTAN, Reşat, “Zirai İstihsalde Makine Kulanılması Hadisesinin Ekonomik Analizi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.9, S.1,Mart 1954, s. 11-44. AVCIOĞLU, Doğan, Türkiye’nin Düzeni Dün-Bugün-Yarın,Birinci Kitap, Tekin Yayınevi, İstanbul 1984.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, İkinci Adam 1950-1964, C. III, Remzi Kitabevi, 2000.
• BAYKAL, Şemsettin, “Milli Kalkınmamızda Zirai Makineleşmenin Önemi”, Şehirlerarası Ticari Zirai Endüstri Bülteni, Yıl.1, Sayı.7-8, Aralık-Ocak 1955, s.7.
• BOZKAYA, Esat, “Ziraat Aletleri ve Makineleri”, Ziraat ve Ticaret Gazetesi, S.18, Haziran 1944, s. 421-424.
• CEM, İsmail, Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, Cem Yayınevi, İstanbul 1989.
• CİLLOV, Haluk, “Türkiye’de Zirai Makinalaşma”, Milliyet, 13 Nisan 1960.
• COOK, Don, “Yabancı Gözü İle Kalkınan Türkiye”, Zafer, 31 Ağustos 1953.
• ÇAĞLAYANGİL, İhsan Sabri, Anılarım, Yılmaz Yay., İstanbul 1990.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950’den Günümüze), C. II, İmge Yayınevi, Ankara 2004.
• ÇELTİKÇİ, Fikret, “Türkiye’de Traktör”, Türk Ekonomisi, Yıl.11, S.124, Ekim 1953, s. 300-30
• “Devlet Çiftlikleri”, Ziraat Dergisi, Yıl.4, S.44-45, Eylül 1943, s. 5-8.
• DEMİRTAŞ, Hamit, “Zirai Kalkınmamızda ve Zirai Mahsullerimizin Artırılmasında Ziraat Makinaları ve Traktörlerin Önemi”, Çiftçi, Yıl.3, C.3, S.33-35, HaziranAğustos 1948, s. 27-35.
• ERTEM, Barış, “Türkiye-ABD İlişkilerinde Truman Doktrini ve Marshall Planı”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,C.12, S.21, Haziran 2009, s.377-397.
• FLUGGE, Wilhelm von, “Orta Anadolu’da Zirai İşletme Meseleleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.10, S.1-4, Ekim 1948-Temmuz 1949, s. 122-144. HATİPOĞLU, Şevket Raşit, “Ziraatımızda Teknik İhtisas”, Dönüm, S.29, İkinci teşrin 1934, s. 195-197.
• HATİPOĞLU, Şevket Raşit, “Ziraatımızda Teknik Vasıtalar Meselesi”, Dönüm, Yıl. 5, S.1, Birinci teşrin 1939, s. 5-8.
• HATİPOĞLU, Şevket Raşit, “Ziraatımızın Üç Meselesi”, Dönüm, S.29, İkinci teşrin 1934, s. 327-240.
• HATİPOĞLU, Şevket Raşit, Ziraat Âleminden Vakıalar ve Düşünceler, Dönüm Neşriyat, Ankara 1939.
• HESKE, Franz, Türkiye’de Orman ve Ormancılık, (Tercüme Eden: Selahattin İnal), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İstanbul 1952.
• İÇDUYGU, Ahmet ve İbrahim Sirkeci, “Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Tarih Vakfı Yayınları. İsmail Hüsrev, Türkiye Köy İktisadiyatı, İstanbul 1934.
• İstatistikî Göstergeler 1923-2002, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara 200
• Kalkınan Türkiye (Rakamlarla 1923-1968), Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1969.
• KAPLAN, Ramazan, Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Köy, Akçağ Yayınları, Ankara 19 KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul 1996.
• KELEŞ, Ruşen, 100 Soruda Türkiye’de Şehirleşme Konut ve Gecekondu, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1972.
• KIRAÇ, Numan, “Ziraat Aletleri Taksiciliği”, Türk Ekonomisi, Yıl.12, S.131, Mayıs 1954, s. 155-156.
• KIRAÇ, Numan, “Ziraatımızı Makineleştirmek İçin Yatırılan Para Fazla mı?”, Türk Ekonomisi, Yıl. 11, S.121, Temmuz 1953, s. 234-236.
• KIRAÇ, Numan, “Ziratte Makineleşmeden Öküze Dönemeyiz”, Türk Ekonomisi, Yıl. 12, Sayı.129, Mart 1954, s. 78-79.
• KÖYMEN, Oya, “Cumhuriyet Döneminde Tarımsal Yapı ve Tarım Politikaları”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 1999, s. 1-30.
• KUYUCAK, Hazım Atıf, “Türkiye Zirai Donatım Kurumu”, Ziraat Dergisi, Yıl.4, S.37, Şubat 1943, s. 7-10.
• KÜÇÜKÖMER, İdris, Batılılaşma Düzenin Yabancılaşması, İstanbul 2007.
• LEVORSON, A.G., “Türkiye Ziraatının Makinalaşmasındaki Problemler”, Ziraat Dergisi, Yıl.13, S.114, Temmuz 1953, s. 10-11.
• MAĞDEN, Ragıp Ziya, Zirai Kombinalar, Ankara 1949.
• MERTER, Feridun, 1950-1988 Yılları Arasında Köy Ailesinde Meydana Gelen Gelişmeler, Ankara 1990.
• “Milli Kalkınmamızda Zirai Makineleşmenin Önemi”, Şehirlerarası Ticari ve Zirai Endüstri Bülteni, Yıl.1, S.7-8, Aralık-Ocak 1955, s. 7.
• “Milli Kalkınmamızın İnkişafında Toprak Mahsulleri Ofisinin Rolü”, Şehirlerarası Ticari ve Zirai Endüstri Bülteni, Yıl.1, S.2, Temmuz 1954, s. 5, 32.
• MİNKARİ, Ali Esen, 1950-1960 Yıllarında İktisadi Kalkınma ve Gelişme, Demokratlar Kulübü Yayınları, Ankara 1992.
• OLSEN, Habil K. H., “Hububat Müstahsili Olarak Türkiye”, (Çev. A. Fethi Açıl), Çiftçi, Yıl. 10, C.10, S. 116, Mayıs 1955, s. 339-343.
• ROBINSON, Richard D., “Turkey’s Agrarian Revolution and the Problem of Urbanization”, The Public Opinion Quarterly, Vol.22, No.3, Special Issue on Attitude ResearchinModernizing Areas (Autumn 1958), pp. 397-405.
• ROBINSON, Richard D., “Türkiye’de Traktörün Köy Hayatına Tesirlerine Ait Bir Araştırma”, (Çev. Turan Güneş), Çiftçi, Yıl.11, C.11, S.132, s. 502-511. SENCER, Muzaffer, Türkiye’de Köylülüğün Maddi Temelleri, Ant Yayınları, İstanbul 1971. SENCER, Muzaffer, Türkiye’deki Siyasal Partilerin Sosyal Temelleri, İstanbul 1971.
• SUR, Fadıl Hakkı, “Türkiye’de Makineli Ziraat Mevzuu”, Türk Ekonomisi, Yıl.12, S.131, Mayıs 1954, s. 153-154.
• SUVLA, Refii Şükrü, “Türkiye ve Marshall Planı”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.10, No. 1-4, Ekim 1948-Temmuz 1949, s. 145-165.
• Şeyda Ziya, “Bizde Ziraat Aletleri Meselesi”, Dönüm, S.29, İkinci teşrin 1934, s. 200.
• TANYOL, Cahit, “Traktör Giren 50 Köyde Nüfus Hareketlerinin ve İçtimai Değişmelerin Kontrolü”, Sosyoloji Dergisi, S. 13-14, İstanbul 1959, s. 198-218. Tarım İstatistikleri Özeti 1943-1964, DİE, Ankara 1965.
• TEZEL, Yahya Sezai, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Yurt Yayınları, Ankara 1982.
• TUNCER M., “Toprak ve İskân Meselelerinin Halli Yolunda”, Yeni Asır, 23 Aralık 19 Türkiye’de Toplumsal ve Ekonomik Gelişmenin 50 Yılı, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara 1973.
• Türkiye’de Zirai Makinalaşma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara 1954.
• TÜTENGİL, Cavit Orhan, İçtimai ve İktisadi Bakımdan Türkiye’nin Karayolları, İstanbul1961.
• TÜTENGİL, Cavit Orhan, Türkiye’de Köy Sorunu, Kitaş Yayınları, İstanbul 1969.
• YIRCALI, Sıtkı, “Büyük Köye Doğru”, Yurt ve Dünya, S.2, Şubat 1941, s. 6-15.
• “Ziraat Aletleri ve Makinaları”, Ziraat ve Ticaret Gazetesi, S. 18,15 Haziran 1944, s.4214
• “Zirai Donatım Kurumu”, İktisadi Yürüyüş, S.135, 7 Ağustos 1945, s. 12-13,16.
• “Zirai Donatım Kurumu”, Ziraat Dergisi, Yıl.4, S. 37, Şubat 1943, s. 1-6.