Antik Kaynaklar, Epigrafik ve Arkeolojik Veriler Işığında Kuzeybatı Pisidia Bölgesi’nin Kültürel Kimliği

Yıl 2016, Sayı: 37, 27 - 49, 20.04.2016

Bilge Hürmüzlü Kortholt Öznur Anrıver

Öz

Kuzeybatı Pisidia
Bölgesi, doğuda Eğirdir Gölü, kuzeyde Karakuş Dağları; güneyde Davras Dağı ve
Sagalassos’un bulunduğu Akdağ; batı da, Burdur Gölü’nün kuzeyi ve Söğüt
Dağları’nın doğu uzantısı ile sınırlanmaktadır. Bölge, Persler’in Küçük Asya’yı ele geçirdiği İ.Ö. 547 tarihine kadar, önce Phrygia
sonra Lydia yönetimine girmiş, Büyük İskender’in Küçük Asya’yı fethine kadar
Pers yönetiminde kalmıştır. Diadokhlar Dönemi’nde, yönetim değişiklikleri olmuş
ve Agustus zamanında, Roma’nın Galatia eyaletine dâhil edilmiştir. Arkeolojik ve epigrafik veriler incelenerek,
Kuzeybatı Pisidia Bölgesi’nin kültürel kimliğinin belirlenmesi çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Yüzey araştırmaları ve kazı çalışmaları
sonuçları, bölgede tespit edilen seramik-metal buluntular, mezar
tipleri, mezar stelleri ve kaya mezarlarında Phryg-Lyd etkisi saptanmakta ve bu
etkinin devam ettirildiği anlaşılmaktadır. Bu kültürel devamlılığın Hellenistik
ve Roma İmparatorluk Dönemi’nde dahi süre gelmesi, Phryg-Lyd kültürünün
bölgedeki sağlam etkisini ve yerel kesimlerin kültürlerine oldukça bağlı
olduklarını açıklamaktadır. Epigrafik verilerden, şahıs isimlerinin çoğunun
Phryg-Lyd kökenli olduğu anlaşılmakta ve bölgede, İ.S. 2.-3. yüzyıla kadar
kullanılmaya devam ettiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Phryg, Lyd, Stel, Kültür, Kimlik

Ancient Sources, Epigraphic and Archaeological Evidence in the Light of Culturel Identity in Northwestern Pisidia Region

Öz

Northwestern Pisidian Region, surrounded by Lake
Eğirdir in the east, Karakuş Mountains in the north, Davras Mountain and Akdağ,
where Sagalassos is located, is in the south, and northern part of Lake Burdur
and the eastern tip of the Söğüt Mountains in the west. Until 547 BC, when the
Persians invaded Asia Minor, the region had been ruled by Phrygia and Lydia, respectively, and
remained under the rule of Persians till Alexander the Great conquered Asia
Minor. During the Diadokhs period, several authorities ruled the region and at
the time of Augustus, it was annexed to the province of Galatia of Roman
Empire.The objective of the current study is to identify
the cultural identity of the Northwestern Pisidian Region by investigating the archeological
and epigraphic data. Phryg-Lyd impact was found to be evident through the
surface studies and excavation works, ceramic and metal findings gathered in
the region, grave types, grave stele and rock tombs, and it was understood that
the effect had been prolonged. The fact that this cultural continuity lasted
even into the Hellenistic Period and Roman Period indicates the sound effect of
Phryg-Lyd culture in the region and that the locals were very much adherent to
their culture. It was also revealed from the epigraphic data that most of the
personal names were of Phryg-Lyd-origin set, and they continued to use these
names until 2^nd-3^rd centuries AD.    

Anahtar Kelimeler

Phryg, Lyd, Tomb, Stele, Culture, Identity

Kaynakça

• ABUAGLA, A. Coşgun, “Tymandos Antik Kentinden Beş Mezar Yazıtı”, Pisidia Araştırmaları I, 5-6 Kasım 2012, s. 344-355.
• ABUAGLA, A. Coşgun, “The Cult of Meter Theon in Pisidian Conana”, Gephyra, Vol. X, 2013, s. 132-134.
• ARKWRIGHT, W. G., “Lycian and Phrygian Names”, The Journal of Hellenic Studies, Vol. XXXVIII, 1918, s. 45-73.
• AYDAL, S.-MITCHELL, S.-ROBINSON, T.-VANDEPUT, L., “The Pisidian Survey 1995: Panemoteichos and Ören Tepe”, Anatolian Studies 47, 1997, s. 141-172.
• AYTAÇLAR, P. Özlem, “Some Unpublished Inscriptions in the Isparta Museum”, Adalya XIII, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Enstitüsü, 2010, s. 223-243.
• BERBER, Serdar, “Keçiborlu İlçesi’nde Bulunan Phrygia Pisidiası Kaya Mezar Örnekleri”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. VII, S. 12, 2015, s. 297-314.
• BRANDT, H., Gesellschaft und Wirtschaft Pamphyliens und Pisidiens im Altertum, Asia Minor Studien 7, 1992, Bonn.
• LABARRE, G.-ÖZSAİT, M.-ÖZSAİT, N., “Monuments Funeraires et Inscriptions de Pisidie (Burdur-Isparta)”, Anatolia Antiqua-Eski Anadolu XVIII, Institu Français D’etudes Anatoliennes Georges-Dumezli, İstanbul, 2010, s. 59-89.
• BRU, H-LABARRE, G.-ÖZSAİT, G., “La Constitution Civique de Tymandos”, Anatolia Antiqua (Eski Anadolu), XVII, De Boccard Edition-Diffusion 11, rue de Médicis, Paris, 2009, s. 187-207.
• BOIY, T., Late Achaemenid and Hellenistic Babylon, 2004, Peeters Publishers.
• BUCKLER, W. H.-Calder, W. M.-Guthire, W. K. C., Monumenta Asiae Minoris Antiqua, Monuments and Documents from Eastern Asia and Western Galatia, Vol. IV, 1933.
• CURBERA, J., “Onomastic Notes on IG XII 6 (Samos)”, Glotta 80. BD., 1/4. H., 2004, s. 1-13.
• ÇELGİN, G., “Constitutio Antoniniana’nın Termessos’taki Etkisi ve Kentteki Yazıtların Tarihlendirilmesindeki Önemi”, Eskiçağ’da Hukuk, III. Alkım Konferansları, İstanbul, 1990, s. 171-182.
• ÇANKAYA, A., “Bademli-Yuvalak Tümülüsü Işığında Pisidia Bölgesi’nin Hellenistik Dönem Öncesi Mezar Mimarisi”, Pisidia Araştırmaları I, 5-6 Kasım 2012, s. 246-257.
• ÇANKAYA, A., 2010 Yılı Kurtarma Kazısı Raporu, Burdur Müze Müdürlüğü Arşivi, 2010.
• ÇOKAY-KEPÇE, S., “The Pottery from Burdur Uylupınar Necropolis”, Adalya XII, 2009, s. 29- 76.
• DEDEOĞLU, J.-ZAZAOĞLU, O.-ÖZYİĞİT, S., Isparta Müzesi, Ankara, 2005.
• DÖKÜ, F. Eray, “Uylupınar (Erken Kibyra) Yerleşimi 2012 Yüzey Araştırmaları”, Pisidia Araştırmaları I, 5-6 Kasım 2012, s. 71-89.
• FRENCH, David-MITCHELL, S., “Roma İmparatorluğunun İlk Devirlerinde Pisidia’da Yollar ve Ulaşım”, TAD 24, 1977, s. 213-222.
• GERÇEK, A., “Kuzeybatı Pisidia’da Ele Geçen Demirçağ Buluntu Grubu”, Pisidia Araştırmaları I, 5-6 Kasım 2012, s. 48-71.
• HALL, A. S., “Notes and Inscriptions from Eastern Pisidia” Anatolian Studies, Vol. XVIII, 1968, s. 57-92.
• HÜRMÜZLÜ, B.-GERÇEK, A., “Pisidia’da Yeni Bir Kale Yerleşmesi”, Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan (Essays in Homuor of Mustafa Büyükkolancı), Ege Yayınları, 2015, s. 309-313.
• HÜRMÜZLÜ, B., “Pisidia Bölgesi’nde Seleukoslar Dönemi Yerleşim Politikaları”, Colloquium Anatolicum 14, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, 2015, s. 169-186.
• HÜRMÜZLÜ, B., “Isparta Arkeolojik Surveyi 2009 Yılı Çalışmaları: Konane (Conana)”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, c. II, 2011, s. 163-173.
• HÜRMÜZLÜ, B., “Isparta Arkeolojik Surveyi 2008 Yılı Çalışmaları”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, c. I, 2010, s. 65-77.
• HÜRMÜZLÜ, B., “Archaeological Surveys in Isparta Region in 2009: Ancient City of Konane (Conana) and Environs”, MEDITERRANEAN AREAS 8, 2010, s. 124-126.
• News of Archaeology from ANATOLIA’S
• HÜRMÜZLÜ, B., “New Investigations at Pisidian Tymandos: Results of the Isparta Archaeological Survey”, Colloquium Anatolicum (Anadolu Sohbetleri) VIII, 2009, s. 199-235.
• HÜRMÜZLÜ, B., “Remarks on Cultural Interactions in the Earlier Periods of North West Pisidia”, Zurück zum Gegenstand. Festschrift für Andreas E. Furtwängler, Schriften des Zentrums für Archäologie und Kulturgeschichte des Schwarzmeerraumes, hrsg. von F. Bertemes u. A. E. Furtwängler, Ed. H. Löhr-G. Mehnert-A. Slawisch-A. Mehnert-R. Einicke-St. Lehmann, Bd. 16, 2, Langenweißbach, 2009, s. 493-500.
• HÜRMÜZLÜ, B., “Pisidia’da ‘Gömü Geleneklerinin’ Işığında Kültürler Arası İlişkiler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 15, 2007, s. 1-22.
• HÜRMÜZLÜ, B., “Pisidia Bölgesi’nde Ele Geçen Anthemion Tipi Steller”, Colloquium Anatolicum (Anadolu Sohbetleri) VI, 2007, s. 97-114.
• IVERSEN, P., “Inscriptions from Pisidian Konane (Conana) and the Surrounding Area”, Epigraphica Anatolica 45, 2012, s. 104-152.
• KAMMENHUBER, A., Hethitisch, Luwisch, Hieroglyphenluwisch und Hattisch, Kitzinger Verlag, Münschen, 1969.
• KAHYA, T., “Düver Yerleşim Tarihi Araştırmaları 2011-Surveys in the Settlement History of Düver 2011”, ANMED 10, 2012, s. 148-153.
• KAŞKA, M., “Uylupınar Yüzey Araştırmasında Ele Geçen Arkaik Dönem Seramikler”, Pisidia Araştırmaları I, 5-6 Kasım 2012, s. 285-293.
• KELP, U., “Grave Monuments and Local Identities in Roman Phrygia”, ed. Peter Thonemann, Roman Phrygia, 2013, s. 70-94.
• KURTZ, D.-BOARDMAN, J., Greek Burial Customs, London, 1971.
• KOSMETATOU, E., “Macedonians in Pisidia”, Historia 54, 2008, s. 216-221.
• KÖSE, V., Nekropolen und Grabdenkmäler von Sagalassos in Pisidien in hellenistischer und römischer Zeit, Studies in Eastern Mediterranean Archaeology 7, Turnhout, 2005.
• MAGIE, D., Roman Rule in Asia Minor, Princeton University Press, , New Jersey, 1950.
• MELCHERT, H. Craig, “Naming Practices in Second- and First- Millennium Western Antolia”, Personal Names in Ancient Anatolia, Proceedings of the British Academy 191, 2013, s. 31-49.
• MITCHELL, S., “Recent Archaeology and the Development at Cities in Hellenistic and Roman Asia Minor”, Stadt und Stadtentwicklung in Kleinaisen, Asia Minor Studien 50, Ed. E. Scwertheim-E. Winter, 2003, s. 21-34.
• MITCHELL, S., “Three Cities in Pisidia”, Anatolian Studies 44, 1994, s. 12-48.
• MITCHELL, S., “Hellenismus in Pisidian”, ed. E. Schwertheim, Forschungen in Pisidien, Asia Minor Studien 6, Bonn, 1992, s. 1-27.
• ÖZSAİT, M., “Burdur ve Isparta Yüzey Araştırmaları 2006”, ANMED 5, 2007, s. 107-112.
• ÖZSAİT, M., “Arkeolojik Verilerin Işığı Altında Burdur”, I. Burdur Sempozyum Bildirileri, Ed. G. Yıldız-M. Z. Yıldırım-Ş. Kazan, c. I, 2007, s. 696-715.
• ÖZSAİT, M., “Burdur İli Yüzey Araştırmaları 2004”, ANMED 3, 2005, s. 117-121.
• ÖZSAİT, M.-ŞAHİN, H., “1996 Yılı Isparta ve Çevresi Yüzey Araştırmaları”, XV. Araştırma Sonuçları Toolantısı, c. II, Ankara, 1998, s. 121-142.
• ÖZSAİT, M., “1984 ve 1985 Yılı Isparta Çevresi Tarihöncesi Araştırmaları”, IV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1996, s. 323-335.
• ÖZSAİT, Mehmet, “1987 ve 1988 Yılı Senirkent Çevresi Tarih Öncesi Araştırmaları”, VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1989, s. 381-391.
• ÖZSAİT, M., Hellenistik ve Roma Devrinde Pisidia Tarihi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1985.
• ÖZSAİT, M., İlkçağ Tarihinde Pisidia, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul, 1980.
• PARIANOU, A., Greek Personal Names, Central Intelligence Agency, Greece, 2007.
• PERVİN, Ş.-Hürmüzlü, B., “Kırsal Yerleşmelerin Sürekliliği ve Sürdürebilirliği: Yassıören- Tymandos Örneği”, Uluslararası Ekolojik Mimarlık ve Planlama Sempozyumu, 22-25 Ekim, Antalya, 2009, s. 325-329.
• PETZL, G., “Men”, DNP 7, 1999, s. 1200-1222.
• RAMSAY, W. M., “Pisidia and the Lycaonian Frontier”, BSA 9, 1902-1903, s. 243-273.
• ROOSEVELT, C. H., “Symbolic Door Stelae and Graveside Monuments in Western Anatolia”, AJA 110, 2006, s. 65-91.
• SAKELLARIOU, Michael B., La migration Grecque en Ione, Thèse, Institut Français d’Athènes, 1958.
• SHAFER, R., “Pisidian”, The American Journal of Philology, Vol. LXXI, No. 3, 1950, s. 239- 270.
• TANRIVER, Ö., “Pisidia Epigrafik ve Arkeolojik Veriler Işığında Phryg ve Lyd Kimliği: Tymandos”, Adalya XIX, 2016 (baskıda). WAELKENS,
• M., Die kleinasiatischen Türsetine. Typologische und epigrafische
• Untersuchungen mit Scheintür, Mainz am Rhein, 1986.
• WEST, M. G., Roman Name Tables, Terra Ferax Innovations, 2003.
• ZGUSTA, L., Kleinasiatische Personennamen, Prag, 1964. Antik Kaynaklar
• Flavius Arrianos, İskender’in Seferi (Aleksandrou Anabasis), (çev. Furkan Akderin), Alfa Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• Herodotos, Tarih (Historiai), Antik Çağ Dizisi, İstanbul, 2007.
• Ksenophon, Anabasis (Onbinlerin Dönüşü), (çev. T. Gökçöl), Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1998.
• Claudius Ptolemaios, Geographike Hyphegesis, Ed. Karl Müller, Saraswati Press, 2012.
• Strabon, Geographica, (çev. A. Pekman), İstanbul, 1987.
• Zosimos, Historia Nova, Ed. F. Paschoud, London, 1814.
• Harita 1- Pisidia Bölgesi’nin Konumu (Kiepert, 1902-1906)
• Harita 2- Kuzeybatı Pisidia Haritası-Tymandos/Yassıören (IAS Arşiv)
• Resim 1- Yassıören Kasabası Mezar Steli (IAS Arşiv, Isparta Arkeoloji Müzesi-Müze Env. No. 13.2.03)
• Resim 2- Yassıören Kasabası Kapı Tipi Mezar Steli (MAMA IV, fig. 240)
• Resim 3- Delipınar Tümülüsü (IAS Arşiv)