Modern Kırgızcadaki “+LIk” Eki ve Kullanımı Üzerine

Yıl 2016, Sayı: 39, 95 - 1001, 29.12.2016

Osman Arıcan

Öz

Dilin
oluşumu ve belli bir kalıba girmesi süreç isteyen bir durumdur. Türk dilinin
kollarından çağdaş Türk lehçelerinde dil kalıplaşması biraz daha farklı seyir
izlemektedir. Siyasi ve sosyal gelişmelere bağlı olarak dilde de bir takım
değişmeler ve gelişmeler olmaktadır. Kırgızcanın edebî dilinin işlevsellik
sahasında karşılaşılan bazı dil özelliklerinin oluşumuyla ilgili net görüşler bulunmamaktadır.
Bazı eklerin kullanımı dil özelliği midir yoksa çeviri unsuru mudur? Bu sorunun
cevabı henüz verilmiş değildir. Özelde tamlama ekleri ile iyelik ekinin
kullanımı ya da kullanılmaması eserler üzerinden incelenmiştir. Modern Kırgızcada
özellikle işlevsel sahada dikkat çekici bir kalıplaşma olarak da görülen
yapıların kaynağıyla ilgili net bilgiler bulunmamaktadır. Makalenin özü bu konu
üzerinedir. Ekim Devrimi sonrası ölçünlü dilin oluştuğu ya da kalıplaştığı görüşü
birçok Kırgız dilcisinin ortak görüşüdür. Ölçünlü dilin kalıplaşması hadisesi
de devrimden sonra ortaya çıktığı dile getirilmektedir. Ancak, dilin kullanım
sahasından yola çıkarak bazı eklerin kalıplaşması ya da kullanım tercihleri
standartlık arz etmemektedir. Aynı yazarın aynı eserinde aynı ek farklı kullanım
özellikleriyle görülmektedir. Bazen de söz konusu ekin kullanılmadığı tespit
edilmiştir. Hem çeviri eserlerde hem de gramer kitaplarında bolca örneğe
rastlamak mümkündür. Çalışmanın sonunda Kırgız edebî dilinin bazı
görünüşlerinin çeviri tabanlı oluşumlarla mı yoksa kendi doğal sürecine bağlı olarak
mı oluştuğu konusu ortaya konmuştur. Bu da dilbilim ve çeviri sahasında farklı
bir bakış açısının ortaya çıkmasına yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Modern Kırgızca, Ölçünlü Dil, Dil Kullanımı, İşlevsel Stilistik, Kırgız Terminolojisi

Suffix “+LIk” in the Modern Kyrgyz Language and its Usage

Öz

The formation of the
language is a condition that requires a process. The formation of the language
in the modern Turkish dialects of the Turkish language has a slightly different
course. Depending on the political and social developments, there are also a
number of changes and developments on the ground. There are no clear opinions
about the formation of some language features of the Kyrgyz literary language
encounterıng in terms of functionality. Is the use of some suffixes because of
the language feature or due to the translation feature? There is not an answer
to this question yet. In particular, the use or non-use of suffixes with
proprietary suffixes in the works has been examined through. Besides, there is no clear
information on the origin of the structures, which are seen as a striking
stereotype, especially in the functional area of ​​the modern Kyrgyz language
as well. The essence of the article is on this subject. Some linguists have a
common idea that language became a standardized language after the October
revolution. The event of the formation of the standardized language also has
been said to have emerged after the revolution. However, if we look at the use
of the language, we can see that formation or preferences for use of some
suffixes aren’t standardized. Moreover, we can notice that the same suffix with
different usage characteristics has been used in the same work of the same
author. Sometimes, that suffix has been determined not to be used. It is
possible to find many examples in both translation works and grammar books. At
the end of the work, some aspects of the Kyrgyz literary language were formed
whether on translation-based formations or on their own natural processes have
been revealed as well. This will help to bring out a different perspective in
the field of linguistics and translation.

Anahtar Kelimeler

Modern Kyrgyz Language, Standard Language, Usage of Language, Functional Stylistics, Kyrgyz Terminology

Kaynakça

• AKSAN, Doğan, Dilbilim ve Türkçe Yazıları, Multilingual, İstanbul, 2004.
• DAVLETOV, S. A., Kırgız Tilinin Urutunduu Masaleleri, I. Kitep, K. Tınıstanov Atındagı IMUnun Poligrafiyalık Kompleksi, Karakol, 2010.
• DAVLETOV, S. A., Kırgız Tilinin Urutunduu Masaleleri, II. Kitep, K. Tınıstanov Atındagı IMUnun Poligrafiyalık Kompleksi, Karakol, 2010.
• DAVLETOV, S. A., Kırgız Tilinin Urutunduu Masaleleri, III. Kitep, K. Tınıstanov Atındagı IMUnun Poligrafiyalık Kompleksi, Karakol, 2011.
• DÜYŞEYEV, C., Süylöö Madaniyatı cana Stilistika, I. Kitep, Cusup Balasagın Atındagı KUUnun Basmakanası, Bişkek, 2007.
• DÜYŞEYEV, C., Süylöö Madaniyatı cana Stilistika, II.Kitep, Cusup Balasagın Atındagı KUUnun Basmakanası, Bişkek, 2007.
• İBRAGİMOV, C., Lingvokulturologiya-Tildik Madaniyat Taanuu, Bişkek, 2004.
• KUDAYBERGENOV, S., Kırgız Adabiy Tilinin Grammatikası, İlim Basması, Frunze, 1980.
• KUDAYBERGENOV, S., Kırgız Adabiy Tilinin Stildik Türlörü, İlim Basması, Bişkek, 1983.
• NESİN, Aziz, Kelgile Köŋül Açalı, (Kotorgondor: Abılkasım Surançıyev-Mukaş Usukeyev), Kırgızstan Basması, Frunze, 1970.
• ORUZBAYEVA, B. O., Kırgız Terminologiyası, Mektep Bas., Frunze, 1983.
• ORUZBAYEVA, B. O., Kırgız Til İlmi, II. Tom, İlim, Bişkek, 2004.
• TURAL, Bayas, Til-Uluttun Canı, Biyiktik Basması, Bişkek, 2008.
• ÜSÖNALİYEV, S., Kırgız Tilinin Spravoçnigi, Turar Basması, Bişkek, 2010.
• VARDAR, Berke, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yay., İstanbul, 2002.